Morgunblaðið - 08.04.1999, Qupperneq 6

6 FIMMTUDAGUR 8. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Forseti Islands um aldraða á alþjóða heilbrigðisdegmum
Könnun á högrim aldraðra
Urskurðum ekki alla úr
leik á ákveðnum aldri
„HVAÐAN er sú speki að sköpun-
arkrafturinn falli í dá um leið og
tekið er við fyrstu eftirlaunagreiðsl-
unni? Hvers vegna afsalar samfé-
lagið sér þeim auðæfum sem felast í
nýsköpunargetu og framfarasókn
þeirra sem komnir eru á efri ár?“
Þannig spurði forseti Islands, Olaf-
ur Ragnar Grímsson, meðal annars
í ávarpi sínu sem hann flutti á ráð-
stefnu á alþjóða heilbrigðisdeginum
í gær.
Forsetinn gerði hugtakið eldri
borgarar að umtalsefni, sagði það
undarlegt að mörgu leyti, kannski
tískufyrirbæri og varpaði fram fleiri
spumingum. „Er það ávísun á
brotthvarf úr önn hversdagsins,
iðjuleysi og rólegt líf? Eða er það
þægileg formúla sem þjóðfélagsþró-
unin hefur smátt og smátt smíðað
til að rýma til á vinnumarkaði og
skapa reglur og siði sem henta hin-
urn yngri?"
Ólafur Ragnar spurði ennfremur
hvað væri aldur eða öldrun, hvort
það væru ákveðin vegamót, þátta-
„Hinir öldruðu
búa yfir ólgandi
nýsköpunarkrafti“
skil, þar sem tilkynnt væri með til-
stuðlan laganna að nú sé ævistarfið
orðið nokkuð gott, best fyrir alla að
hætta á sama tímapunkti og sætta
sig við að vera samkvæmt skilgrein-
ingum byi’ði á lífeyrissjóðum, byrði
á Tryggingastofnun, byrði á ríkis-
kassanum. „Hvemig i ósköpunum
höfum við og aðrar vestrænar þjóð-
ir náð að koma þessari firru í skipu-
lagt lagakerfi og þar með gefa út
leiðarvísi sem færir okkur frá frjó-
um akri og út í botnlausa mýri?“
Kraftur til nýrra uppgötvana
ævina á enda
Forsetinn benti á að dæmi væru
óteljandi um að frumkraftur til
nýiTa verka, kraftur til nýiTa upp-
götvana, listsköpunar, nýrra hug-
mynda og framkvæmda byggi með
mönnum nánast ævina á enda og
minnti á verk aldraðra listamanna
og stjómmálamanna máli sínu til
stuðnings, m.a. Bertrand Russpl,
Picasso, Churchill og Reagan og Is-
lendingana Jónas Kristjánsson, Pál
Bergþórsson, Gunnar Eyjólfsson og
Kiistján Davíðsson. „Væri ekki vit-
urlegra að leita nú leiða sem færa
munu samfélagi, atvinnulífi, menn-
ingu og vísindum ágóða og ánægju
af sköpunarverkum hinna eldri og
hætta að úrskurða nær alla úr leik á
þeim vettvangi um leið og ákveðnu
aldursmarki er náð?“
Undir lok ávarpsins sagði forset-
inn það fagnaðarefni að efnt skyldi
hafa verið til þessa mannfagnaðar
og skilaboðin gerð skýr: „Að hinir
öldraðu búa yfir ólgandi nýsköpun-
arkrafti sem við eigum að fagna og
virkja og gera síðan lög og reglu-
gerðir þannig úr garði að þessi fjár-
sjóður nýtist þjóðfélagi okkar,
menningu, mannlífi og framföram
til hins ýtrasta."
Um 60% aldraðra
hafa ekki fjárhags-
áhyggjur
„ÞEKKING og reynsla þeirrar kyn-
slóðar sem nú er að nálgast efri ár er
ekki bara mikil, hún er líka einstök.
Þeir sem nú era um sjötugt hafa upp-
lifað og átt ríkan þátt í að breyta ís-
lensku þjóðfélagi. Og einmitt þessi
kynslóð getur við aldahvörf horft
stolt um öxl,“ sagði Ingibjörg Pálma-
dóttir heilbrigðisráðherra í ræðu
sinni á alþjóða heilbrigðisdeginum í
gær.
Heilbrigðisráðherra sagði það
skyldu þeirra sem yngri væru þá að
„vekja áhuga barnanna okkar á þeirri
miklu auðlegð sem felst í reynslu og
þekkingu kynslóðarinnar sem nú
telst til eldri borgara."
Þá gerði Ingibjörg að umtalsefni
bráðabirgðaniðurstöður úr könnun
Gallups á högum aldraðra og sagði
þar hafa komið fram að nærri 60%
þeirra hefðu ekki fjárhagsáhyggjur,
97% teldu sig ekki hafa þurft að
hætta við að kaupa lyf af fjárhagsá-
stæðum og að 84% aðspurðra væru
ánægðir með lífið og tilveruna. „Þetta
er allt önnur mynd sem aldraðir gefa
sjálfir af ástandi sínu, en dregin hefur
verið upp opinberlega síðustu misser-
in. Þetta skulum við hafa hugfast,"
sagði ráðherra.
Þá sagði Ingibjörg Pálmadóttii- að í
Kópavogi mætti finna dæmi um
brautryðjendastarf aldraðra, nefndi
Sunnuhlíð, félagsstarfið í Gjábakka
og Hana-nú leikhópinn, og væru
þetta dæmi um nýsköpun á efri ár-
um, lifandi dæmi um það sem Alþjóða
heilbrigðisstofnunin væri að hvetja
aðildarríkin til að stuðla að. „Það er
hvatt til þess á alþjóða vettvangi að
þjóðir heims reyni að byggja Jijóðfé-
lag fyrir fólk á öllum aldri. I þessu
eins og svo mörgu öðru stöndum við
íslendingar betur að vígi en sumir
aðrir. Þjóðfélagið hér er ennþá fyrir
fólk á öllum aldri. Við búum vel að
öldruðum, og einmitt okkur í þessu
fámenna þjóðfélagi er Ijósai'a en
mörgum hversu dýrmætur hver ein-
staklingur er - óháð aldri,“ sagði ráð-
herra undir lok ræðu sinnar.
Morgunblaðið/Sigurgeir Jónasson
Rjúpur í
páskaheim-
sókn í Eyjum
Vestmannaeyjum. Morgunbiaðið.
RJIJPUR eim sjaldséðir gestir í
Vestmannaeyjum. Um páska-
helgina heimsóttu þó tvær slíkar
Eyjamenn og spígsporuðu roggn-
ar um í hrauninu við Hamarinn á
Heimaey. Rjúpurnar tvær, eins
og aðrir ferðalangar sem heim-
sóttu Eyjamenn um páskana,
nutu þar veðurblíðunnar sem
ríkti fyrri hluta páskahelgarinn-
ar og teyguðu í sig vorloftið.
Sigurgeir rakst á rjúpurnar í
hrauninu í Eyjum og smellti þess-
ari mynd af annarri þeirra.
Morgunblaðið/Ásdís
Benedikt Davíðsson formaður Landssambands eldri borgara
FJÖLMENNI var á fundi um
málefni eldri borgara í Ásgarði
í Glæsibæ í gær.
Fált jakki
klassísk yæði
Tilboð
mánaðarins
kr. 14.900
W*L E I G A N ■
ÚTIVISTARBÚÐIN
við Umferðarmiðstöðina
Lauyavegi 25 Símí 551 9805
Simi 551 9800
Framlög til aldraðra hærri
á hinum Norðurlöndunum
BENEDIKT Davíðsson, formaðúr
Landssambands eldri borgara, seg-
ir að framlög til aldraðra og öryrkja
sem hlutfall af landsframleiðslu hér
á landi séu að jafnaði um helmingi
lægri en á hinum Norðurlöndunum.
Halldór Asgrímsson utanríkisráð-
hen-a segir að tölurnar séu ekki
samanburðarhæfar og til þess að
hlutfallið yrði það sama hér á landi
þyrfti að auka framlög um meira en
fimmtíu milljarða króna.
Þetta kom fram á fundi um mál-
efni aldraðra sem haldinn var á
vegum samtakanna ITC í félags-
heimili eldri borgara í Glæsibæ í
gær.
Ögmundur Jónasson, þingmaður
Vinstri hreyfingar - græns fram-
boðs, og Asta Ragnheiður Jóhann-
esdóttir, þingmaður Samfylkingar-
innar, sögðu á fundinum að tekjur
aldraðra hefðu ekki aukist í sam-
ræmi við hækkun launa á undan-
fórnum áram. Asta benti meðal
annars á að tekjutenging hefði ver-
ið aukin og hlutur sjúklinga í heil-
brigðiskostnaði hefði hækkað.
Ogmundur sagði að til að bæta
kjör aldraðra mætti til dæmis
seinka byggingu Sundabrautar, og
spara með því á annan tug milljarða
króna. Einnig sagði hann að fremur
ætti að greiða kostnað af heilbrigð-
isþjónustunni með því að hækka
skatta heldur en að láta sjúklinga
greiða þjónustugjöld.
„Það er ekki sátt í þjóðfélaginu
um skattahækkanir til að fjár-
magna þessa loforðalista," sagði
Halldór Ásgrímsson um málflutn-
ing stjórnarandstæðinga. „Við get-
um ekki gert ísland að sérstökum
einangraðum heimi með allt öðrum
reglum en annars staðar gilda, við
þurfum að standa í alþjóðlegri sam-
keppni.“
Sólveig Pétursdóttir, þingmaður
Sjálfstæðisflokks, sagði að ekki
þýdda að lofa og lofa, einhvers stað-
ar þyrfti að finna peningana. Hún
hvatti hins vegar til þess að al-
mannatryggingakerfið yrði einfald-
að til þess að almenningur áttaði sig
á því hvaða rétt hann hefði í þjóðfé-
laginu. Sérstaklega þyrfti að huga
að því að draga úr tekjutengingu.
Fram kom í máli utanríkisráð-
herra að hann vill fara varlega varð-
andi afnám tekjutengingar. „Við
megum ekki gleyma því að fyrst og
fremst á að hjálpa þeim sem þurfa
þess með,“ sagði Halldór.