Morgunblaðið - 17.04.1999, Qupperneq 40

40 LAUGARDAGUR 17. APRÍL 1999
BEKKJARMYNDIN
„MYNDIN er af 6.
bekk Mj tólf ára
bekk í Altamýrar-
skóla, og var tekin
vorið 1971 af
starfsmanni á
Ljósmyndastofu
Þóris. Alftamýrar-
skóli var nýr
grunnskóli í nýju
hverfi í Reykjavík
og þarna var mikið
af börnum og ungu fólki sem var að
hefja sinn búskap. Ég átti heima á
þessum árum í fjölbýlishúsi við Safa-
mýrina. Ég flutti ári síðar í nýtt
hverfi í borginni, í Fossvoginn og fór
í Réttarholtsskóla og lauk þaðan
gagnfræðaskólanámi, en stærsti
hluti þessa bekkjar hélt áfram yfir í
gagnfræðaskóla og þessir bekkjarfé-
lagar mínir luku ýmist^ landsprófi
eða gagnfræðanámi í Alftamýrar-
skóla og nokkuð stór hópur fór yfir í
Menntaskólann í Hamrahlíð og lauk
þaðan stúdentsprófi. Þau eiga mörg
tuttugu og fimm ára útskriftaraf-
mæli úr Alftamýrarskóla nú í vor.
Ragnar Júlíusson var skólastjóri og
Sverrir Kolbeinsson yfirkennari,"
segir Sólrún Bragadóttir óperusöng-
kona og brosir þegar hún virðir fyrir
sér bekkjarmyndina af 6. bekk M í
Álftamýrarskóla veturinn 1971-72.
Sólrún minnist me<5 ánægju bekkjar-
systkina sinna úr Álftamýrarskóla.
Hélt uppi ströngum aga
„Hér á myndinni er með okkur
Jónína Þorfinnsdóttir kennari, móð-
ir Omars Ragnarssonar frétta-
manns. Hún var sérstök kona. Hún
var mjög metnaðargjöm fyrir hönd
bekkjarins og hélt uppi ströngum
aga, eða nánast járnaga í bekknum.
Okkur þótti stund-
um nóg um, en ég
held að þetta hafi
skilað sér í dag.
Þetta voru gamlar
kennsluaðferðir
hjá Jónínu, en hafa
sjálfsagt dugað.
Ég man ekki eftir
ólátum í bekknum.
Þessi járnagi sam-
einaði okkur og
bekkurinn stóð enn betur saman t.d.
í félagslífi í skólanum og ýmsu öðru
innan skólans og utan. Jónína var
góður kennari og við lærðum hjá
henni. Það var mikil utanbókarlær-
dómur í 6. bekk M, allar biblíusög-
urnar utanbókar. Kvæði lærðum við
einnig utanbókar.
Ég get tekið sem dæmi landa-
fræðina. Hún sagði: Nú lærið þið
þennan kafla utanbókar! Síðan yfir-
gaf hún bekkinn, t.d. í tuttugu mín-
útur, og svo kom hún aftur og tók
okkur upp og hlýddi yfir og við vor-
um að þylja upp um Gilsfjörðinn og
fleiri firði. Þá lagði hún mikið upp úr
góðri skrift, lestri og framsögn.
Ég kom inn í bekkinn í ÁJftamýr-
arskóla þegar ég var níu ára. Við
komum þá tvær inn í bekkinn. Þess-
ir krakkar höfðu þá verið saman í
bekk frá sjö ára aldri. Ég byrjaði í
barnaskóla í sex ára bekk í ísaks-
skóla. Þarna um vorið 1971 lukum
við fullnaðarprófi, þetta var síðasti
veturinn okkar í barnaskóla. Bekk-
urinn var nokkuð fjölmennur, við er-
um þarna þrjátíu og tvö á bekkjar-
myndinni og t.d. í þessum árgangi
voru fjórir eða fimm bekkir þannig
að í Álftamýrarskóla var fjölmennur
hópur nemenda.
Þessir krakkar áttu flestir gott
Veturinn 1971-72 var
Sólrún Bragadóttir
í 6. bekk M í Álfta-
mýrarskóla. Með
gömlu bekkjarmynd-
inni rifjar hún upp
liðna tíma í samtali
við Olaf Ormsson.
BEKKJARMYNDIN
Sjötli bekkur M í Álftamýrarskóla 1971-72
Efsta röð frá vinstri:
1. Sigurður Harðarson
2. Hörður Bragason
3. Axel Sigurðsson
4. Eggert Kristjánsson
5. Kristján Már Unnarsson
6. Valdimar Örn Flygenring
7. Ámi Einarsson
8. Guðmundur Guðfinnsson
9. Magnús Baldursson
10. Atli Hilmarsson
11. Hallgrímur Sigurðsson
12. Ámundi Brynjólfsson
Miðröð frá vinstri:
1. Jónína Þorfinnsdóttir
2. Þóra Björg Þórhallsdóttir
3. Friðbjörg Ingimarsdóttir
4. María Guðfinnsdóttir
með að læra. Margir þeirra hafa far-
ið í langskólanám, þó ekki allir. Guð-
mundur Guðfinnsson er t.d. bakari í
Grímsbæjarbakaríi í Reykjavfk og
rekur eitt besta bakaríið í bænum.
Sólrún og Soffía Auður
gáfu út blað
„Jónína Þorfinnsdóttir valdi hóp
úr bekknum til semja leikrit og
5. Sigrún Guðmundsdóttir
6. Guðlaug Ásmundsdóttir
7. Kristín Gunnarsdóttir
8. Kristbjörg María Birgisd.
9. Hallgrímur Helgason
10. Ólafur Árni Traustason
11. Óskar Sigurðsson
Neðsta röð frá vinstri:
1. Unnur Dís Skaptadóttir
2. Sigurbjörg Kristmundsd.
3. Jónína Sigurbjörnsdóttir
4. Borghildur Anna Árnadóttir
5. Rósa Hilmarsdóttir
6. Sigríður Hjartardóttir
7. Soffía Auður Birgisdóttir
8. Ema Einarsdóttir
9. Sólrún Bragadóttir
10. Ólöf Garðarsdóttir.
flytja það í skólanum.“
Manstu eftir leikriti sem var flutt
þennan vetur?
„Já, ég get nú varla sagt annað
því ég samdi eitt leikrit. Ég valdi
bekkjarbróður minn, hinn þjóð-
kunna leikara Valdimar Flygenring
í eitt hlutverkið, hlutverk Lalla
götustráks og þar með hóf Valdimar
sinn leikferil."
Hvað heitir leikritið?
„Að vera eins og hinir. Ég hef lík-
lega verið tíu ára þegar ég samdi
leikritið, sem var síðan flutt í Álfta-
mýrarskóla tveim árum síðar,“ segir
Sólrún og hlær innilega þegar hún
rifjar það upp þegar hún gerðist
leikritahöfundui’.
„Við Soffía Auður gáfum út blað í
Álftamýrarskóla sem héý Hjónakorn
og kom út einu sinni. Ég á góðar
minningar um blaðaútgáfuna. Við
pússuðum saman krakka í bekknum,
einhverja ólíklega, stærstu stelpuna
og minnsta strákinn t.d. og klipptum
út myndir úr gömlum blöðum. Við
Soffía ætluðum báðar að verða rit-
höfundar. Við erum mjög góðar vin-
konur og hún er eina manneskjan í
bekknum sem ég hef haldið sam-
bandi við. Ég las mikið og var algjör
bókaormur, en Soffía varð síðan bók-
menntafræðingur. Ég öfunda hana.
Hún sitm’ bai’a og les allan daginn og
fær borgað fyiir það!“
Það var mikið félagslíf í skólanum
og þá héldum við stundum málfundi
um ýmis ágreiningsmál. Iþróttir
voru mikið stundaðar. Strákarnir
voru ekki bara í besta bekknum
heldur bestu handboltastrákarnir og
Atli Hilmarsson, síðar landsliðsmað-
ur í handknattleik og bekkjarfélagi
Getur hlýðni verið hættuleg?
GYLFI ÁSMUNDSSON SÁLFRÆÐINGUR SVARAR SPURNINGUM LESENDA
Spurning: Börnum er kennt að
hlýða foreldrum sínum. Síðar eiga
þau að hlýða yfirboðurum sínum.
Alkunna er að blind hlýðni við yf-
irmenn í stríði getur leitt af sér
óhæfuverk. Getur ekki verið
hættulegt að kenna börnum of
mikla hlýðni?
Svar: Við lendum í ýmsum hlut-
verkum í lífinu. Flest mótast þau
að meira eða minna leyti af sam-
skiptum okkar við aðra í bernsku,
sérstaklega foreldra, en einnig
systkini, kennara og félaga. Flest-
ir munu líta svo á að það sé dyggð
að hlýða foreldrum sínum, ef við
gerum ráð fyrir að þeir beri hag
barna sinna fyrir brjósti. Síðar á
ævinni flyst þessi tilhneiging til
að hlýða yfir á aðra sem við telj-
um okkur meiri eða við treystum
til að hafa vit fyrir okkur. I skól-
anum hlýðum við kennaranum, á
vinnustað fórum við að fyrirmæl-
um eða skipunum frá yfirmönn-
um. Á sjó er það skipstjórinn sem
ræður og ekki um annað að gera
en að hlýða. í flestum löndum er
herskylda og þá er krafist óskor-
aðrar hlýðni undirmanna við yfir-
menn, og í hemaði hefur það
stundum leitt til þess að menn
fremja óhæfuverk eftir skipunum,
eins og fyrirspyrjandi bendir á,
þótt þau mundu stríða gegn sið-
gæðisvitund þeirra við venjulegar
kringumstæður. En er hugsan-
legt að slíkt gæti gerst í daglegu
lífi?
Fræg er tilraun bandaríska sál-
fræðingsins Milgrams, sem reynir
að svara þessari spurningu. Hann
fékk sjálfboðaliða til að taka þátt í
henni á tilraunastofu í Yale-há-
skóla í Bandaríkjunum, og þeim
var sagt að verið væri að prófa
námsferli. Tilraunin var á þann
veg að maður var ólaður niður og
tengdar við hann rafleiðslur. í
öðru herbergi við hliðina var ann-
ar maður við tæki sem gat stýrt
rafstraumi til „fórnarlambsins",
og var honum sagt að gefa stig-
vaxandi rafmagnsstuð. Hann
heyrði stunur og óp fórnarlambs-
ins í næsta herbergi, þangað til
þær hættu þegar sterkustu lostin
voru gefin, og mátti ætla að hann
Hlýðni
hefði fallið í yfirlið eða væri jafn-
vel dáinn. I reynd var þó ekkert
rafstuð gefið og fórnarlambið lék
sitt hlutverk. Engu að síður gat sá
er stýrði rafstraumnum ekki vitað
annað en að um raunveruleika
væri að ræða. Tilraunin var end-
urtekin með allmörgum mönnum.
Mörgum þeirra leið mjög illa að
þurfa að meiða fórnarlambið, en
virðingin fyrir vísindamanni í hvít-
um slopp við virtan háskóla varð
yfirsterkari. Hann hlyti að vita
hvað hann væri að gera og bæri
ábyrgð á tilrauninni. Reyndin
varð sú að 65% þeirra sem geng-
ust undir þessa tilraun gerðu eins
og þeim var sagt og fóru alla leið
til sterkasta, jafnvel banvæns, raf-
straums.
Önnur sambærileg tilraun var
gerð af sálfræðingi, Hofling að
nafni, við eðlilegar kringumstæð-
ur á sjúkrahúsi. Tilgangur til-
raunarinnar var að prófa hvort
hjúkrunarfræðingar mundu hlýða
fyrirmælum læknis, jafnvel þótt
það stríddi gegn þeirra betri vit-
und og reglum sjúkrahússins.
Hjúkrunarfræðingur á vakt fékk
símtal frá lækni um tiltekinn
sjúkling. Læknirinn kynnti sig
sem geðlækni af annairi deild.
Hann bað hana um að gefa sjúk-
lingnum lyf sem hann tilgreindi
og athuga hvort það fyndist ekki í
lyfjaskápnum. Hjúkrunarfræð-
ingurinn fann það og sá að há-
marksskammtur var 10 mg.
Hærri skammtur gæti verið
hættulegur. Læknirinn bað
hjúkrunarfræðinginn að gefa
sjúklingnum 20 mg. þessi fyrir-
mæli stríddu á móti reglum
sjúkrahússins, annars vegar að
gefa of háan skammt og hins veg-
ar að taka við fyrirmælum frá
lækni sem hún þekkti ekki. Engu
að síður var 21 af 22 hjúkrunar-
fræðingum, sem óvitandi tóku
þátt í þessari tilraun, um það bil
að gefa sjúklingnum umbeðinn
skammt, þegar þær voru stoppað-
ar. þessi tilraun var gerð fyrir um
30 árum og einhverjir mundu
telja að slíkt gæti ekki gerst í dag
með auknu sjálfstæði og meiri
ábyrgð hjúkrunarfræðinga.
Báðar þessar tilraunir og fleiri
af sama tagi hafa verið gagnrýnd-
ar á þeim forsendum að það sé
siðferðilega óverjandi að koma
fólki óvitandi í aðstæður sem
þessar. Engu að síður hafa þessar
tilraunir leitt í ljós að meirihluti
fólks getur undir vissum kringum-
stæðum nánast hlýtt í blindni,
þótt gerðir þeirra stríði gegn sið-
gæðisvitund þeirra. Þótt hlýðni
kunni að vera dyggð hjá börnum
skiptir það ekki minna máli að
efla með þeim sjálfstæði í hugsun
og ábyrgð á eigin gerðum.
•Tesendur Morgunblaðsins geta
spurt sálfræðinginn uni það sem
þeim liggur á þjarta. Tekið er á móti
spumingum á virkum ðöguni milli
klukkan 10 og 17 í síma 5691100 og
bréfum eða símbréfum merkt:
Vikulok, fax: 5691222. Ennfremur
sfmbréf merkt: Gylfí Ásmundsson,
fax: 5601720.