Morgunblaðið - 26.06.1999, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
LAUGARDAGUR 26. JÚNÍ 1999 45 M
HELGA
KÁRADÓTTIR
+ Helga Káradótt-
ir fæddist í
Vestur-Holtum
Vestur-Eyjafjalla-
hreppi 30. maí
1904. Hún lést á
Sjúkrahúsi Suður-
lands 13. júní síðast-
liðinn, 95 ára að
aldri. Foreldrar
hennar voru Kári
Sigurðsson, útvegs-
bóndi og formaður í
Vestmannaeyjum, f.
12.7. 1880 í Selshjá-
leigu í Vestur-Land-
eyjum, d. 10.8.
1925, og kona hans, Þórunn
Pálsdóttir, f. 12.11. 1879 í Vest-
ur-Holtum undir Eyjafjöllum, d.
15.3. 1965. Börn þeirra Kára og
Þórunnar voru sautján og eru
hér upp talin í aldursröð: Ingi-
leif, f. 10.6. 1903, d. 16.6. 1903,
Helga, sem hér er kvödd, Ósk-
ar, múrarameistari og bygging-
arfulltrúi í Vestmannaeyjum, f.
9.8. 1905, kvæntur Önnu Jes-
dóttur, Ingileif, f. 21.10. 1906,
gift Birni Jónssyni, kaupmanni,
Sigurbjörn, kaupmaður í
Reylyavík, f. 31.5. 1908, d. 21.4.
1997, kvæntur Margréti Ólafs-
dóttur, f. 22.8. 1911,
d. 22.8. 1992, Þórður,
f. 10.8. 1909, drukkn-
aði með línuveiðaran-
um Papey 22. febr.
1933, unnusta hans
var Jóna Kristjáns-
dóttir, f.5.9. 1911, d.
1.7. 1991. Þeirra son-
ur er Þórður, bóndi í
Syðra-Langholti, f.
21.10. 1933, Guðni,
bakarameistari, f.
10.9. 1910, Nanna, f.
1.3. 1912, d. 14.6.
1978, gift Gústaf
Ágústssyni, Sölmund-
ur, f. 23.4. 1913, d. 7.4. 1914,
Laufey, f. 10.3. 1914, d. 14.8.
1917, Arnkell, f. 4.4. 1916, d. 12.3.
1917, Rakel, f. 4.9. 1917, d. 10.8.
1980, gift Þorkeli Sigurðssyni,
Jón Trausti, aðalbókari Pósts og
sima, f. 10.2. 1920, kvæntur
Bjarghildi Stefánsdóttir, Kári, f.
44.7. 1921, d. 27.2. 1924, Guðríð-
ur Svala, f. 16.7. 1922, Kári Þórir,
múrarameistari, f. 9.5. 1924,
kvæntur Önnu Eiríksdóttur, og
Karl, f. 24.7. 1925, d. 16.2. 1935.
Helga ólst upp hjá foreldrum
sínum í Vestur-Holtum, en þegar
hún var sex ára gömul fluttust
þau austur í Landeyjar og það-
an 1913 til Vestmanneyja. Þar
var hún strax í æsku stoð og
stytta foreldra sinna.
Ung kynntist Helga manni sín-
um, Þórði Ársælssyni frá Ön-
undarstöðum, f. 22.2. 1905, og
gengu þau í hjónaband 23.4.
1936. Þau hófu búskap á Ön-
undastöðum í A-Landeyjum.
Helga og Þórður eignuðst þijú
börn. Elstur er Karl, f. 25.2.
1937 á Önundarstöðum, hélt
heimili með móður sinni á Eyr-
arbakka, þá Ársæll.trésmíða-
meistari, f. 29.1. 1943 á Önund-
arstöðum, kvæntur Eygló
Karlsdóttur, búsettur í Reylqa-
vík, og Anna Matthildur hús-
móður og talsímakona, f. 19.12.
1946 á Borg, maður hennar er
Ágúst Stefánsson leigubifreiða-
sljóri í Reykjavík, f. 22.5. 1937,
börn þeirra eru Þórður, f.
15.12. 1967, Helga, f. 25.1. 1971,
og ívar Þór, f. 15.3. 1973. Á Ön-
undarstöðum búa þau Helga og
Þórður í tíu ár, en flytjast það-
an 20. júlí 1946 að Borg í
Hraunshverfi við Eyrarbakka
og þar búa þau allt til ársins
1975 en þá andast Þórður hinn
29.3. 1975. Árið eftir flyst
Helga að Háeyrarvöllum 44 á
Eyrarbakka og bjó þar með
Karli til dauðadags.
Útför Helgu verður gerð frá
Eyrarbakkakirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
Nokkur minningarorð um Helgu
mömmu, ástkæra tengdamóður
mína.
Þegar ég fyrst kom í heimsókn
til Helgu með tilvonandi eigin-
manni mínum, Ársæli, var hún
komin á tíræðisaldur. Hún var
hress og lífsglöð og virtist vera við
góða heilsu. Frá fyrstu kynnum
bauð hún mig alltaf velkomna á sitt
heimili, með sínu óþvingaða og
kærleiksríka viðmóti. Allt frá þeim
tíma hafa komurnar á Bakkann, í
sjávarþorpið þar sem ilmurinn frá
sjónum og hreina loftið, sem hress-
ir sál og líkama, verið tengt anda
og persónu þessarar dásamlegu
konu sem ég hefði svo gjarnan vilj-
að eiga lengur að sem tengdamóð-
ur. AJltaf undraðist ég starfsþrek
hennar því ekki virtist annað koma
til greina hjá henni en að taka á
móti manni með öðrum hætti en
fullu borði af kökum sem hún hafði
bakað sjálf og alla sunnudaga og
hátíðisdaga var hún að elda og
steikja hinn fínasta hádegismat. I
þessu sýslaði hún og naut sín við
hússtörfin þrátt fyrir sinn háa ald-
ur. Allar bækurnar á náttborðinu
hennar minntu mann á andlegan
þrótt hennar og gott minni. Helga
fylgdist vel með þeim málum sem
efst voru á baugi og átti auðvelt
með að blanda geði við unga sem
aldna.
Þannig leið tíminn og heimsókn-
irnar á heimili mæðginanna, Helgu
og Kalla, urðu eins og sjálfsagður
og ómissandi hluti af tilverunni.
Þórður Ársælsson, maður Helgu,
var löngu látinn þegar ég tengdist
fjölskyldunni.
Einn örlagaríkan dag kom reið-
arslagið, sem átti eftir að breyta
öllu, þegar fréttin barst um að
Helga hefði dottið og beinbrotnað á
handlegg og fæti. Efthr erfiðai-
læknisaðgerðir dvaldi hún á
Sjúki’ahúsi Suðurlands þar til yfir
lauk. Á sjúkrahúsinu fékk hún frá-
bæra umönnun og með dugnaði sín-
um ásamt góðri hjálp starfsfólksins
á sjúkrahúsinu komst hún á fætur
og virtist á góðum batavegi.
30. maí átti Helga 95 ára afmæli,
hún var þá enn á sjúkrahúsinu en
fékk heimfararleyfi á afmælisdag-
inn sinn. Nú finnst mér að dagurinn
hafi verið eins og- gjöf Guðs til
hennar því hann einn gat vitað að
hverju stefndi. Það var eins og öll-
um rigningardumbungnum væri
sópað í burtu með ósýnilegri hendi
og sólin látin taka völdin því það
hafði rignt mikið um morguninn.
Dagurinn var góður og gleðiríkur.
Hún gekk um húsið sitt og hallaði
sér í rúmið sitt og umvafin vinum
og vandamönnum eyddi hún þess-
um síðasta afmælisdegi sínum. Við
sem komum til að samgleðjast
henni þennan dag njótum þeirra
forréttinda að geta átt hann í minn-
ingunni um hana, þessa mætu og
sjálfstæðu konu sem þekkt var fyr-
ir örlæti sitt og umhyggjusemi.
Nú er Helga heima hjá Drottni,
hún játaði trú á Jesú Krist sem
frelsara sinn og trúði á mátt bæn-
arinnar. Ég trúi að á himnum hitti
hún ástvini sína sem á undan henni
eru gengnir, en við sem erum hér
eftir á jörðu geymum minninguna
um hana í hjörtum okkar og bíðum
endurfunda.
Guð faðir blessi okkur öll og
styrki sem hana syrgjum.
Eygló Karlsdóttir.
Lyftum upp hjörtum í hæðimar nú,
horfum á Jesú í lifandi trú.
Sjáum hann stríða við syndir og neyð,
sjáum hann líða á krossinum deyð.
Pökkum og lofsyngjum drottin í dag,
dýrðlegan flytjum nú lofgjörðar brag.
Honum, sem lifði og leið fyrir oss,
og Iífið sitt blessaða endaði á kross.
Kristur vor eilífa elskunnar lind,
alla vill hreinsa af þrautum og synd.
Alla vill leiða í ljósið til sín,
lífs, þar sem eilífðar fegurðin skín.
Biðjum því konur og biðjum því menn,
blessaða frelsarann styrkinn um enn.
Kveikjum í hjörtunum kærleikans þrá,
kærieik og trúna fær heimurinn þá.
Drottinn minn,blessaðu land vort og lýð,
lamaðu öfi þau,sem hyggja á stríð.
Vemdaðu, blessaðu og veittu oss brauð,
vísdóm og trúna á andlegan auð.
(Þ.P.)
Þessi sálmur eftir Þórunni Páls-
dóttur, móður Helgu, er dýrlegur
lofsöngur og bæn til drottins vors
og frelsara og hvatning til allra
góðra manna að treysta honum og
trúa og leggja alit sitt ráð í hendi
hans. I mínum huga eru erindi hans
öll, eins og leiðarsteinar í lífi Helgu.
Lífsgleði hennar, sem ekki einasta
lyfti hjarta hennar til hæða í von og
kærleika, heldur ekki síður allra
þeirra sem kynntust henni og voru
henni samferða á lífsleiðinni og
hrifust af hlátri hennar og glettni,
en sem alltaf var þó svo græsku-
laus.
Hluttekning hennar í pínu frels-
arans á krossinum, þakkir og Iof-
söngur til hans fyrir allt sem henni
auðnaðist á lífsleiðinni duldust
heldur engum. Bænin og einlægnin
í öllu hennar trúarlífi og framkomu
var þá líka sterkur og ríkur þáttur í
hennar fari og ekki má gleyma ást
hennar til landsins, átthaganna,
fjölskyldunnar og hinna mörgu vina
og ættingja, málleysingjanna og
allra þeirra sem voru minnimáttar,
blómanna og gróðurs jarðai’. Allir
þessir eðliskostir sem svo ríkan
svip settu á lífshlaup Helgu, hræra
nú huga okkar allra sem kveðja
hana við dánarbeð.
Eins og fram hefur komið fluttist
fjölskyldan út í Vestmannaeyjar
1913 en þar gerðist Kári faðir
hennar formaður á bátum og síðar
útvegsbóndi. Þar reisti hann húsið
Hvíld en eignaðist síðar jörðina
Presthús og var fjölskyldan lengi
við hana kennd. Á þessum tímamót-
um í lífi og högum fjölskyldunnar
var Helga á tíunda árinu og elst
systkina sinna.
Það liggur því í hlutarins eðli að
fljótt var hún kvödd til verka, strax
og kraftar leyfðu. Á svo stóru heim-
ili var jafnan fjölmenni, börnin
fæddust eitt af öðru og sjómenn of-
an af landi áttu sitt heimili þar á
vertíðum, en auk útvegs og sjó-
mennsku, rak Kári einnig búskap á
jörð sinni. Allt þetta kallaði á enda-
lausa vinnu og strit. Helga var vilj-
ug og létt til verka, fljót að bregð-
ast við og aðstoða á hverjum stað.
En til viðbótar við allt það sem hún
vann og létti undir á heimilinu í
Presthúsum bæði við heimilisstörf
og fénaðarhald þá fór hún bráðung
að vinna fyrir aðra, bæði í vistum út
í Eyjum og einnig uppi á landi. Hún
var tO að mynda á Bakka og Ön-
undarstöðum auk þess að nema síð-
ar í eitt ár á hússtjórnarskóla í
Reykjavík, sem þótti djarft uppá-
tæki sveitastúlku í þá daga. Þá
vann Helga um tíma á Landspítal-
anum í Reykjavík og var hún
stundum eftir það kölluð til að ann-
ast veikt fólk, því hún þótti hand-
takagóð með afbrigðum og nær-
gætin við sjúka.
Það var fjölskyldunni stórt og
átakanlegt áfall þegar Kári féll frá,
langt um aldur fram, aðeins 44 ára
gamall. Þegar það gerðist var
Helga á 22. aldursári og reyndi nú
enn meir á kjark hennar og þraut-
seigju. Hún og Sigurbjörn bróðir
hennar tóku þá að sér forustuhlut-
verkið með móður sinni að stýra
heimilinu og systkinahópnum fram
úr aðsteðjandi vanda. Það gerðu
þau með svo miklum sóma að orð
var á haft. Presthúsasystkinin voru
að sagt var óvenju kraftmikil og
glaðvær og ekki var Helga síst, svo
var áhuginn og orkan mikil, að oft
eftir erfiðan og langan vinnudag fór
hún og tók þátt í íþróttum og æfði
m.a. handbolta undir leiðsögn Frið-
riks Jesonar og mun handknatt-
leikslið það hafa verið hið fyrsta í
íslenskri íþróttasögu. Þá stóð hinn
stóri systkinahópur reyndar einnig
oft fyrir ýmsum leikjum og uppá-
kom'Um, allt upp í það að setja upp
leikrit í stofunni í Presthúsum.
Rúmum tíu árum eftir fráfall Kára,
föður Helgu, gengur hún að eiga
Þórð Ársælsson á Onundarstöðum í
Landeyjum en hann hafði hún
þekkt frá unglingsárum. Hefja þau
búskap á þeirri jörð vorið 1936.
Skal nú farið hratt yfir sögu en á
miðsumri 1946 eftir tíu ára búskap
þar bregða þau búi og flytjast að
Borg í Hraunshverfi og með þeim
synir þeirra Karl og Ársæll. Á Borg
fæðist þeim dóttirin Anna Matt-
hildur og á Borg andast Þórður.
Árið eftir stendur Helga á 73. ald-
ursári og hafði þá búið á Borg í 30
ár, en selur þá jörðina og flyst að
Háeyrarvöllum 44 á Eyrarbakka
þar sem hún bjó síðan með syni sín-
um Karli til dauðadags, og voru þau
hvort öðru styrkur og stoð í lífsbar-
áttuninni.
Þess má og geta hér að til viðbót-
ar við uppeldi sinna bama tóku þau
hjón að sér og ólu upp sem sitt
barn, systurson Helgu, Sigurð Þor-
kelsson, auk þess að hjá þeim var
fjöldi sumarbarna sem átti þar
góða og eftirminnilega vist.
Ég sem hér festi á blað þessar
fátæklegu línur úr lífsbók merkrar
konu, finn til vanmáttar og sárs-
auka nú þegar ég hugsa til löngu
liðinna daga og pabbi var að fara
niður að Borg og heimsækja Helgu
frænku, af hverju tók ég ekki í út-
rétta hönd hans og fór með honum í
stað þess að festa hugann við ann-
að, þá hefði ég notið kynna og ná-
vista við þessa góðu frænku mína
og fjölskyldu hennar mun lengur á
lífsleiðinni. Auðvitað átti ég þá að
hlíta ráði pabba.
Helga náði háum aldri, eitt af
hennar mörgu lífgrösum var
geðslagið sem var sérstakt, hún var
alltaf hress og glöð á hverju sem
gekk, lífsgleðin geislaði frá henni
og hún hreif aðra með sér í kátínu
og galsa og hlátur hennar smitaði
alla af þessari einlægu gleði. Hún
sagði skemmtilega frá og kom með
hnyttnar athugasemdir.
Þá var hún félagslynd og áhuga-
söm um réttindamál kvenna og
hafa hennar gömlu og kæru kvenfé-
lög, bæði austur í Landeyjum og á
Eyrarbakka, heiðrað hana. Hún var
handavinnukona hin ágætasta, vel-
virk og vandvirk að hverju sem hún
gekk og hún bakaði til heimilisins
flatkökur og sætabrauð fram á síð-
asta dag. Hún var sérstaklega gest-
risin og gjafmild og fólk laðaðist að
henni enda jafnan mikill gesta-
gangur á heimili hennar og hún
hafði unun af að halda veislur og
var þá kosturinn ekki skorinn við
nögl, og er þá skemmst að minnast
síðustu veislunnar á 95 ára afmæl-
inu sem hún hélt brotin á handlegg
og fæti. Þá var hún ættfróð og hafði
svokallað stálminni, og til hennar
var alltaf hægt að leita vantaði
samhengið í söguþráðinn þegar
málefnin voru rædd. Helga var
ákaflega hreinleg og snyrtileg með
sjálfa sig og sitt heimili, sem hún
vildi hafa vel um gengið og nota-
legt. Hún átti barnaláni að fagna,
og voru þau öll samstiga og sam-
stillt með að gera henni lífið sem
léttast ekki síst nú hin síðustu ár
þegar ellin þyngdi sporin. Á bræð-
urna halla ég ekki þótt ég nefni
dótturina Önnu því svo glöð var
Helga og þakklát henni fyrir alla
hjálp hennar og umhyggju um dag-
ana.
En Helga átti líka fleiri lífsgrös í
kringum sig og það voru nágrann-
arnir á Eyrarbakka. Ómetanleg
var henni hjálp og umhyggja Erlu
og Möggu og nefni ég þær alveg
sérstaklega hér svo og vinátta,
hjálpsemi og tryggð hinna fjöl-
mörgu kvenna og karla sem komu
til hennar og Kalla og fylgdust með
og glöddu þau á marga lund. Þessu
góða fólki á Bakkanum og annars
staðar frá, leyfi ég mér að þakka
og biðja blessunar Guðs. Þá eru og
þakkir sendar til starfsfólks og
lækna Sjúkrahúss Suðurlands fyrir
frábæra hjúkrun og aðhlynningu.
Við hjónin sendum ykkur börnum
Helgu og fjölskyldum, ættingjum
öllum og vinum hugheilar samúð-
arkveðjur, harmur er að kveðinn.
Guð styrki ykkur og varðveiti,
munum að hans ráð eru best.
Elsku frænka, nú á hásumarssól-
stöðum þegar dagur ríkir og
skugginn á hvergi skjól kveður þú
þennan heim, þú fæddist inn í vorið
með birtunni, lömbunum og far-
fuglunum, þú varst sólarbarn, þú
lifðir með reisn sem þú hélst til
hinstu stundar.
Megi algóður Guð sem þú trúðir
og treystir fyrir öllu þínu hér á
jörð, opna augu þín í nýjum heimi á v
nýju vori.
Árni Valdimarsson.
Elsku amma, ég get ekki tníað
því að þú sért farin, búin að kveðja
þennan heim, þú sem alltaf hefur
verið til staðar í mínu lífi eins og
traustur klettur, góðhjörtuð og
hjálpsöm við þína nánustu og aðra.
Þrátt fyrir háan aldur varstu ung
í anda og fylgdist vel með öllu sem
var að gerast í kringum þig og hjá
öðrum. Þú varst svo dugleg og
kraftmikil kona, sást um þitt eigið
heimili, allt þar til þú brotnaðir og
fórst á sjúkrahús fyrir rúmum
mánuði. En jafnvel þar sýndir þú; z. _
mikinn dugnað, varst komin á fæt-
ur og farin að ganga um með stuðn-
ing á undraverðum tíma. ÞesS
vegna er svo erfitt að trúa því að þú
skyldir kveðja núna, þú sem ætlaðir
að verða 100 ára.
Það dáðust allir af kraftinum í
þér og skarpskyggni eða eins og
Birgir, maðurinn minn, orðaði það:
„Amma þín er gáfuð kona og er
mjög gaman að ræða við hana um,
ýmsa hluti enda tekur hún eftir
meiru en mann grunar.“
Elsku amma, þér fannst svo '
gaman að barnabarnabörnunum
þínum og Kári litli 9 mánaða var í
miklu uppáhaldi en hann er nafni
föður þíns og bróður. Þér þótti
vænt um þá nafngift og í hvert sinn
sem þú sást hann hafðir þú orð á
því hversu fallegur hann væri. Síð-
ast var hann að grípa í tærnar á
þér uppi í sjúkrarúmi þér til mikill-
ar ánægju. Amma, við viljum
einnig þakka þér fyrir góðan
stuðning sem þú veittir okkur í
veikindum Önnu Ágústu, dóttur
okkar, fyrir tæpum fimm árum.
Hún mun alltaf minnast þín. Það
var alltaf svo gott að koma í heim-
sókn til þín á Eyrarbakka. Þú tóksþ. K
svo vel á móti okkur með kökum og
kræsingum. Ég man líka eftir mér
sem lítilli stelpu í heimsókn hjá þér
og afa á Borg, að sitja á hesti með
bræðrum mínum, að leika mér í
hlöðunni og fá volga kúamjólk í litl-
um grænum bolla á bekk í fjósinu.
Já amma, þú upplifðir margt á
þinni löngu ævi. Þú varst næstelst
af 17 systkinum sem mörg hver
dóu ung og önnur seinna á lífsleið-
inni. Þú tókst þá ábyrgð á heimilis-
haldinu ásamt móður þinni og
hjálpaðir við að annast yngri systk-
ini þín. Síðar giftist þú afa, Þórði
Ársælssyni, og eignaðist þín eigin
börn, barnabörn og barnabarna-
börn. Nú ertu búin að kveðja þenn-1
an heim en ég veit þér líður vel, þú
komst til mín í draumi og sagðir
við mig að það að upplifa dauðann
hafi verið eins og kraftaverk og
það eitt segir mér að þú sért á góð-
um og fallegum stað með afa þér
við hlið.
Við systkinin viljum þakka vin-
konum ömmu og nágrönnum fyrir
aila þá hjálp og góðan félagsskap
sem þau veittu ömmu okkar í gegn-
um árin og elsku Kalli fræridi, Guð
gefi þér styrk á þessum tímamótum
og í veikindum þínum.
Elsku amma, við kveðjum þig öll
og þökkum fyrir allt sem þú hefur
gert fyrir okkur. Guð geymi þig.
Helga Ágústsdóttir og Ijöl-
skylda, Ivar Þór Ágústsson og
fjölskylda og Þórður Ágústsson.
• Fleirí minningargreinar um
Helgu Káradóttur bíða birtingar ogl(l
munu birtast i blaðinu næstu daga.