Morgunblaðið - 08.07.1999, Blaðsíða 34

34 FIMMTUDAGUR 8. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
GEYSIR GJOSI
ÁNÝ
GEYSIR GÝS EKKI í sumar að sögn Árna Bragason-
ar, forstöðumanns Náttúruverndar ríkisins, og
ástæðan er sú að rannsóknum á hvernum, sem hófust vet-
urinn 1997-1998, er ekki lokið. Árni segir að vegna fjár-
skorts hafi ekki verið unnt að ljúka rannsóknunum. „Við
erum að vona, að Orkustofnun taki þetta inn á rannsókn-
aráætlun hjá sér, en það hefur því miður ekki orðið enn-
þá,“ segir Árni og bætir því við að Náttúruvernd sé ekki
tilbúin að veita leyfi fyrir einu né neinu í sambandi við
Geysi fyrr en menn viti meira um hann. Skrifstofustjóri
umhverfisráðuneytisins, Ingimar Sigurðsson, segir enga
ákvörðun hafa verið tekna um frekari rannsóknir á Geysi,
til þeirra þurfi að tryggja fjármagn og spurningin sé,
hvað ríkisstjórnin vilji gera í þessum málum.
Pað er með ólíkindum, hvernig málefni Geysis hafa
þvælzt um í kerfinu áratugum saman og ummæli embætt-
ismannanna, sem hér er vísað til, benda til þess að svo
verði áfram. Tilvísunin um frekari rannsóknir á hvernum
halda ekki vatni því fá, ef nokkur, náttúrufyrirbrigði á
landinu hafa verið rannsökuð jafn oft og jafn lengi og
Geysir í Haukadal. Minna má á að ísleifur Jónsson, verk-
fræðingur og sérfræðingur í jarðborunum, hefur ítrekað
lagt til að borað verði til að auka vatnsrennsli inn í hver-
inn. Með því sé hægt að endurvekja Geysi án nokkurra
spjalla á honum eða umhverfi hans. Isleifur hefur rannsk-
að Geysi áratugum saman og það var hann sem endur-
vakti Strokk með borun á sínum tíma. Án Strokks væri
hverasvæðið fyrst og fremst náttúruminjar.
Forstöðumaður Náttúruverndar bendir á það í frétt
hér í blaðinu, að Geysissvæðið „skilar þjóðarbúinu
kannski einum milljarði eða hátt í það í ferðamannatekj-
ur“ og „fjöldi manna kemur til Islands nánast eingöngu til
að skoða þetta fyrirbæri“. Þetta er að sjálfsögðu hárrétt
og það er merkilegt miðað við það að Geysir er ekki gos-
hver heldur lygn pollur. Ljóst er að stóraukning verður á
ferðamannastraumnum verði farið að tillögum Isleifs
Jónssonar því þá gysi hverinn af sjálfsdáðum á hverjum
degi.
Hér eru svo miklir hagsmunir þjóðarbúsins og ferða-
þjónustunnar í húfi að ríkisstjórnin má ekki láta Geysis-
málið flækjast lengur um í hringekju stjórnkerfisins. Það
þarf að höggva á hnútinn og leyfa Geysi að gjósa á ný.
TÆKIFÆRI í MIÐ-
AU STURLÖNDUM
EHUD Barak, sem á þriðjudag tók við embætti forsætisráð-
herra ísraels, hefur lýst því yfir að meginverkefni hans
verði að koma friðarumleitunum í gang á nýjan leik. Á næstu
dögum mun Barak eiga fúndi með Hosni Mubarak Egypta-
landsforseta, Yasser Arafat, leiðtoga Palestínumanna og
Abdúilah Jórdaníukonungi. Einnig hefur hann gefíð í skyn að
hann hafí hug á að leysa deilur Israela við Sýrlendinga eins
fljótt og auðið er.
Auðvitað eiga fæstir von á því að Barak muni takast að fram-
kvæma kraftaverk. Deilumálin fyrir botni Miðjarðarhafs eru
jafnflókin og áður. Hins vegar standa vonir til að honum muni
takast að rjúfa þá sjálfheldu er samskipti ísraela og arabískra
nágranna þeirra voru komin í. Hann orðaði það þannig sjálfur,
er hann ávarpaði Knesset eftir að hafa svarið embættiseið sinn,
að ísraelum hefði „verið veitt sögulegt tækifæri til að koma á
friði“.
Fyrsta verkefni Baraks verður væntanlega að hrinda
ákvæðum Wye-samkomulagsins, er undirritað var í Bandaríkj-
unum sl. haust, í ft-amkvæmd. Forveri hans í embætti, Benja-
min Netanyahu, frestaði framgangi ákvæða Wye-samkomu-
lagsins einungis nokkrum mánuðum eftir að það hafði verið
undirritað. Með því að taka upp þráðinn að nýju sem fyrst gæti
Barak sýnt viðsemjendum sínum að honum er alvara og hægt
yrði að huga að næstu skrefum.
Þar með gæfist Israelum og aröbum einnig tækifæri til að
einbeita sér að öðrum brýnum vandamálum, ekki síst efna-
hagslegri uppbyggingu. Reynsla Evrópu sýnir að með því að
auka efnahagsleg tengsl og samskipti geta þjóðir er skömmu
áður háðu blóðuga styrjöld náð saman á grundvelli sameigin-
legra efnahagslegra hagsmuna.
ÞÚSUNDIR UNGRA HEIÐAGÆ
HORFT yfir Eyjabakka og í baksýn má sjá Eyjabakkajökull.
ÍSÁRUM
Á EYJA-
BÖKKUM
Þúsundir geldgæsa halda nú til á Eyjabökk-
um norðaustan Vatnajökuls og bíða þess
að verða fleygar á ný. Það tekur flugfjaðrir
þeirra 3-4 vikur að vaxa, og á meðan
halda þær til í stórum hópum eins og sést
á meðfylgjandi myndum Ragnars
Axelssonar ljósmyndara sem var á ferðinni
á Eyjabökkum fyrr í vikunni.
FUGLALÍFIÐ á Eyjabökk-
um er ansi líflegt um þessar
mundir. Á þessum tíma árs-
ins safnast þúsundir ókyn-
þroska heiðagæsa saman og fella
flugfjaðrir sínar. Fjaðrirnar vaxa aft-
ur á þremur til fjórum vikum svo
gæsimar verða fleygar á ný í byrjun
ágúst, að sögn Kristins Hauks Skarp-
héðinssonar, líffræðings, sem segii- að
hvergi annars staðar í heiminum
komi saman jafn mikiil fjöldi heiða-
gæsa í sárum og á Eyjabökkum.
Heiðagæsimar sem fella flugfjaðrir
á Eyjabökkum era 1-3 ára gamlar
unggæsir sem ekki em orðnar kyn-
þroska. „Þær byrja að tínast inn á
Eyjabakka í lok júní og fella flug-
fjaðrir í byrjun júlí. Þær missa allai'
flugfjaðrir samtímis og verða ófleyg-
ar, og er það kallað að vera í sárum,“
segir Kristinn.
Nálægt vatni ef hætta steðjar að
Kristinn segir að á meðan gæsimar
séu í sárum haldi þær sig helst á jök-
ullónum við jökulsporð Eyjabakka-
jökuls eða við kvíslir Jökulsár þar
sem hún kemur upp í Eyjabakkajökli.
Þær séu einnig á tjömum á Eyja-
bökkum, svo þær eigi í öraggt skjól
að venda ef hætta steðjar að. Þær era
venjulega í stórum hópum, hundruð-
um eða jafnvel þúsundum saman,
segir Kristinn, en í stærstu hópunum
geta verið milli 3-4.000 gæsir.
Undanfarin ár hafa verið 9-10.000
heiðagæsir á Eyjabökkum en flestar
urðu þær 13.000 í kringum árið 1991.
Kristinn segir að gæsimar dreifist út
af Eyjabökkum þegar þær verði
fleygar í byrjun ágúst, svo stærð
hópanna sem þær era í era í hámarki
núna.
„Gæsirnar þjappa sér saman á
Eyjabökkum við fjaðrafellingu, og
eru þeir langstærsti fjaðrafellistaður í
heimi, en aðiir staðir eru við Þjórsár-
ver, Hvítárvatn og Guðlaugstungur
norðvestan Hofsjökuls,“ segir Krist-
inn. Hann segir einnig að á Norðaust-
ur-Grænlandi sé stórt fellisvæði geld-
gæsa en ekki sé þekkt hvað gæsirnar
séu margar þar. Árið 1990 vora taldir
alls 30.000 fuglar á Norðaustur-
Grænlandi en sama ár voru á íslandi
um 20.000 gæsir, svo fjöldinn sem fer
tO Grænlands er töluverður.
Fara til Englands í lok september
Að sögn Kristins yfirgefur hluti
geldgæsanna ísland í lok júní,
skömmu áður en þær fella fjaðrir, og
fljúga þá til Grænlands og fella fjaðrir
þar. Áð loknum fjaðrafellitíma á
Grænlandi snúa þær aftur hingað í
lok ágúst og eru hér á landi fram und-
ir mánaðamótin september/október
þegar þær fara tO Englands þar sem
þær hafa vetrarsetu. Allur gæsahóp-
urinn hefur því viðkomu hér, bæði á
leiðinni til og frá Grænlandi.
En hvers vegna fer hópur fuglanna
til Grænlands? Kristinn segir að ein
helsta kenningin um það sé sú að
geldfuglinn færi sig tO, tO þess að láta
varpfuglinum eftir bestu svæðin.
Eyjabakkar er hentugt svæði fyrir
geldgæsir vegna þess að sumar á
svæðinu er tiltölulega stutt, en samt
sem áður er jarðvegurinn frjósamur.
Svæðið kemur seint undan snjó en
sumarið er þó það langt að geldgæs-
irnar geta verið þar í friði. Hins vegar
er svæðið óheppilegt fyrir varpfuglinn
sem þarf að treysta á svæði þar sem
sumarið er lengra til þess að koma
ungum sínum á legg. „Með því að stór
hópur geldfugla fer tO Grænlands
dregur úr samkeppni mOli þeirra og
varpfuglanna og hefur það verið talið
lflílegasta skýringin á því af hverju
geldgæsirnar fara til Grænlands,"
segir Kristinn að lokum.
EINS og sjá má geta gæsahó