Morgunblaðið - 05.02.2000, Qupperneq 40

10 LAUGARDAGUR 5. FEBRÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Þunglyndi
Umdeild rannsókn hafin í
Bandaríkjunum
Drykkjusýki
Stökkbreytt gen veitir
ekki örugga vernd
Lyf
íslenskir læknar reyna lyf
við áfallastreitu
Krabbamein
Sagt frá blöðruháls-
krabba og getuleysi

Associated Press
Bandaríski öldungadeildarþingmaðurinn og forsetaframbjóðandinn
Bob Dole greindist með krabbamein í blöðruhálskirtli 1990. Veikind-
in stöðvuðu hann ekki og Dole bauð sig fram gegn Bill Clinton í kosn-
ingunum 1996. Hér bendir Dole á frímerki sem gefið var út til að
vekja athygli á þessari tegund krabbameins sem leggst á karlmenn.
Krabbamein í blöðruhálskirtli
Getuleysi al-
gengt í kjölfar
uppskurðar
Chicago. AP.
HÁTT í sextíu af hundraði
manna sem skornir hafa verið
upp vegna krabbameins í
blöðruhálskirtli eru getulausir
einu og hálfu ári eftir aðgerð-
ina, samkvæmt fyrstu niður-
stöðum umfangsmestu rannsókn-
ar sem gerð hefur verið á þessu.
Rannsóknin leiddi ennfremur í
ljós að rúmlega átta prósent
þeirra sem höfðu gengist undir
svonefnt róttækt blöðru-
hálskirtilsbrottnám áttu erfitt
með að hafa stjórn á þvagláti.
„Þetta hefur greinilega mikil
áhrif á lifsgæði manna, og ég tel
mikilvægt að þeir viti það áður
en til uppskurðar kemur,“ sagði
Janet Stanford, við Fred Hutch-
inson krabbameinsrannsóknar-
miðstöðina í Seattle í Banda-
ríkjunum, og aðalhöfundur
rannsóknarinnar. Greint er frá
niðurstöðunum í Journal of the
American Medical Association.
Hjálp í Viagra?
Rannsakendurnir fylgjast enn
með mönnunum sem tóku þátt í
rannsókninni og reyna að kom-
ast að því hvort getuleysi hrjái
þá enn fimm árum eftir aðgerð,
og hvort lyfið Viagra geti hjálp-
að þeim.
Tæplega 1.300 menn tóku þátt
í rannsókninni, sem hófst fyrir
sex árum, og hafði blöðruháls-
kirtillinn verið fjarlægður úr
þeim innan hálfs árs frá því
krabbamein greindist.
í rannsókninni kom 1 ljós að
þeir sjúklingar, sem gengust
undir aðgerð, þar sem eitt eða
tvö taugaknippi í grennd við
kirtilinn voru látin ósnert, voru
síður líklegir til að vera getu-
lausir. Læknar segja að taugam-
ar geti vaxið aftur, en það geti
tekið allt að tvö ár.
Nýrra aðferða þörf
Dr. William Catalona, við
læknadeild Washingtonháskóla í
St. Louis í Bandaríkjunum,
kveðst hafa náð betri árangri.
Segir hann að 86% manna undir
fimmtugu hafi náð fullri kyn-
getu eftir aðgerð þegar sem
fæstar taugar hafa verið
skemmdar. Hlutfallið minnki eft-
ir því sem aldurinn hækki, og
fari niður í 42% hjá mönnum yf-
ir sjötugu.
Dr. Charles Brendler, við
læknamiðstöð Háskólans í Chic-
ago, segir einnig að ungir menn
séu líklegri til að halda kyngetu.
Læknar sem sérhæfi sig í
blöðruhálskirtilsaðgerðum þurfi
að læra nýjar aðferðir til að
koma í veg fyrir getuleysi í
kjölfar uppskurðar.
Rannsóknir á áfengissýki á Taívan
Genavernd ekki algild
Medical PressCorps News Service.
SUMT fólk, einkum af asískum
uppruna, virðist hafa stökkbreytt
gen sem kemur í veg fyrir að það
verði að áfengissjúklingum, jafnvel
þótt það drekki áfengi að staðaldri.
En nú hefur rannsókn á Taívan leitt
í ljós fyrsta tilfellið þar sem maður,
er hefur tvö slík stökkbreytt gen, er
einnig áfengissjúklingur.
„Þetta tilfelli kennir okkur að
verndin er ekki alger,“ sagði dr.
Ting-Kai Li, prófessor við lækna-
deild Indiana-háskóla, og einn höf-
unda rannsóknarinnar. „Þetta er
einstaklingur sem hefði ekki undir
nokkrum kringumstæðum átt að
geta orðið áfengissjúklingur," sagði
annar höfundur, Matt McGue, við
sálfræðideild Háskólans í Minne-
sota.
McGue sagði ennfremur að mjög
mikilvægt væri að komast að því
hvernig maður, sem hefði „erft alla
þessa vernd fyrir alkóhólisma"
hefði engu að síður orðið fyrir barð-
inu á sýkinni.
Lifrarensímið aldehyde dehydro-
genase (ALDH) er nauðsynlegt fyr-
ir niðurbrot alkóhóls. Arfbundin
stökkbreyting ALDH, sem er að
finna í mörgu fólki af asískum upp-
runa, hefur tvenns konar afleiðing-
ar. Annars vegar verður þetta fólk
mjög sjaldan að áfengissjúklingum,
en hins vegar getur breytingin líka
leitt til harkalegra viðbragða við
áfengi, m.a. hjarta- og æðasjúk-
dóma, lækkun líkamshita, ógleði,
astma og roða í andliti.
Fimmtíu prósent einstaklinga frá
Kína og Japan - en einungis tvö
prósent kínverskra og japanskra
áfengissjúklinga - hafa erft þetta
breytta gen.
Aftur á móti er sjaldgæft að fólk
af evrópskum eða afrískum upp-
runa hafi breytinguna. í saman-
burði við aðra kynþætti er tíðni
alkóhólisma lægri meðal fólks af as-
ískum uppruna og algengara er að
það neyti ekki áfengis.
McGue sagði að í 30 ár hefði fólk
frá Austur-Asíu, sem hafði eitt ein-
tak af þessu breytta geni, verið tal-
ið í lítilli hættu á að verða áfengis-
sýki að bráð. Þetta væri í fyrsta
sinn sem fundist hafi einstaklingur
með tvö eintök af umræddri stökk-
breytingu. Greint er frá niður-
stöðum rannsóknarinnar í tímarit-
inu Alcoholism: Clinical &
Experimental Research (www.alc-
oholism-cer.com).
Associated Press
Fátt um varnir gegn Bakkusi.
Umdeild rannsókn á byrjunareinkennum geðklofa
Unglingum gefín
geðlyf að þarflausu?
ÞEGAR geðlæknar greina geð-
klofa eru einkennin yfirleitt orðin
alvarleg en vísindamenn hafa lengi
haft grun um að sjúkdómurinn
hefjist miklu fyrr. Vísindamenn
hafa því hafið markvissar rann-
sóknir á fyrstu stigum sjúkdóms-
ins í von um að geta séð það fyrir
hvaða börn og unglingar verði geð-
klofar síðar á ævinni.
Einkennalausir fá lyf
Að sögn The New York Times
hafa tveir hópar vísindamanna
gengið enn lengra og hafið um-
deildar rannsóknir, sem byggjast á
því að ungu fólki, sem talið er lík-
legt til að fá sjúkdóminn, er gefinn
lítill skammtur af geðlyfjum, jafn-
vel þótt það hafi ekki óyggjandi
einkenni geðklofa.
Með því að bera þennan hóp
saman við annað ungt fólk, sem er
talið í hættu en tekur ekki inn lyf-
in, vonast vísindamennirnir til að
komast að því hvort slík fyrir-
byggjandi meðferð geti haldið
sjúkdómnum í skefjum og til að
afla sér meiri þekkingar á þeim
þáttum sem taldir eru vísbending-
ar um geðklofa.
Vísindamennirnir, sem starfa við
Yale-háskóla í Bandaríkjunum og
Melbourne-háskóla í Ástralíu, nota
nýjustu geðlyfin, sem eru ekki eins
líkleg til að valda aukaverkunum
og þau sem eldri eru. I rannsókn
Yale eru þátttakendurnir 12-45
ára en í áströlsku rannsókninni eru
yngstu þátttakendurnir 15 ára og
þeir elstu á fertugsaldri.
Dr. Thomas McGlashan, sem
stjórnar rannsókn Yale-háskóla,
kveðst hafa ákveðið að hefja hana
eftir að hafa sannfærst um að sjúk-
dómurinn hafi þegar gert „80%
skaðans eða meira þegar hann
kemur í ljós“. Hann segir rúmlega
tíu rannsóknir benda til þess að því
fyrr sem meðferðin við geðklofa
hefjist þeim mun meiri séu líkurn-
ar á því að sjúklingurinn fái bata.
Tímabærar rannsóknir?
Vísindamennirnir hafa þó ekki
farið varhluta af gagnrýni og
margir telja að slíkar rannsóknir
séu ekki tímabærar vegna þess að
enn sé ekki vitað með vissu hver
byrjunareinkenni sjúkdómsins eru
og hversu margir þeirra, sem eru
taldir í hættu, fá sjúkdóminn.
Hætta sé því á að nokkrir ungl-
inganna taki inn geðlyf að þarf-
lausu þar sem í ljós kunni að koma
að þeir eigi við önnur vandamál að
stríða. Atferli, sem vísindamenn-
irnir telji vísbendingu um geðklofa,
geti einnig verið merki um eðlileg
vandamál á gelgjuskeiðinu eða
tímabundið þunglyndi sem krefjist
ekki geðlyfja.
Nokkrir vísindamenn hafa einn-
ig bent á að erfitt verði að meta
hvort lyfin hafi tilætluð áhrif í ein-
stökum tilvikum. „Ef fólk sem hef-
ur ekki tvímælalaus einkenni geð-
klofa tekur inn lyfin og fær aldrei
sjúkdóminn, við hvaða aðstæður
væri þá siðferðilega réttlætanlegt
að hætta lyfjagjöfinni?“ spyr
Steven Hyman, framkvæmdastjóri
Bandarísku geðheilbrigðisstofnun-
arinnar.