Morgunblaðið - 03.03.2000, Qupperneq 47

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 3. MARS 2000 4£
UMRÆÐAN
Þakkað fyrir svar
LÍKLEGA á ég að
finna tO mikOs heiðurs
og ánægju, að ekki sé
sagt hrifningar yfir því,
að starfsmaður LÍÚ
skuli hafa svarað grein,
sem ég skrifaði í Mbl.
25. febrúar. Það hefur
Kristján Þórarinsson
gert í Mbl. 1. mars og
kann ég honum bestu
þakkir fyrir þá yfirlæt-
islegu, en grunnskreiðu
leiðsögn, sem hann
býður mér upp á í grein
sinni. Engu að síður
sætir svarið tíðindum.
Sé rétt munað hefur
LÍÚ aðeins einu sinni áður bragðist
við á prenti þeim tugum blaðagreina
um sjávarútvegsmál, sem ég hef
skrifað undangengin allmörg miss-
eri. Og ekki sjaldnar en þrisvar á
þessum tíma hefur LIÚ neitað út-
varpsmönnum Ríkisútvarpsins um
að ræða þessi skrif og hlutaðeigandi
útvarpsmenn þá talið henta best sín-
um hag að taka efnið þar með af dag-
skrá.
Það er allrar athygli vert, þegar ég
skrifa grein í blað um málefni, sem
varða Hafrannsóknastofnun og felur
umfram allt í sér áskorun á stjórn-
völd, að þá skuli starfsmaður LÍÚ
bregðast við til svara. Það minnir á
staðhæfingar, sem menn hafa um
langa hríð haft í flimtingum, að völd
sjávarútvegsráðuneytisins séu vist-
uð á skrifstofum LÍÚ. Gömul saga
rifjast upp þeirri staðhæfingu tfl
stuðnings.
Þegar við fengum aftur aðgang að
veiðum á norsk-íslensku sfldinni,
ræddi fréttamaður ráðstöfun þeirra
veiðiheimilda við Halldór Ásgríms-
son og hann umlaði með sínu lagi
eitthvað í þá átt, að hér gegndi allt
öðru máh en um aðrar veiðar, engin
veiðireynsla að styðjast við og því
gæti komið til álita úthlutun með
uppboðsfyrirkomulagi. Næst var
leitað til þáverandi sjávarútvegsráð-
herra, Þorsteins Pálssonar, og hann
Jón Sigurðsson
tók engan veginn þvert
fyrir hugmyndh- Hall-
dórs. En þegar rætt
var loks við Kristján
Ragnarsson sjálfan,
var afstaðan skýr.
Uppboð kom alls ekki
til greina og að sjálf-
sögðu varð það ofan á.
En þetta var útúr-
dúr. Skrifum starfs-
manns hagsmunasam-
taka eins og Kristjáns
Þórarinssonar, verður
alltaf að taka af varúð
með nokkrum salt-
kornum. Hann er í
vinnu við að gæta til-
tekinna hagsmuna og er þess vegna
ekki endilega að leita sannleikans,
heldur þess, sem er hagsmununum
fyrir bestu. Þeir eru meira að segja
nú orðnir svo snúnh- og fáránlegir, að
margar útgerðir hafa meiri hags-
muni í veiðitakmörkunum, sem halda
uppi kvótaverði, heldur en í veiðum.
Fyrir þær gæti ekkert skelfilegra
gerst en að leyft væri að veiða miklu
meira en nú er gert eða að tegundir,
sem ekki veiðast væru teknar út úr
kvóta. Það mundi stórlega rýra
kvótaverðmætin, sem fyrh’tækin
hafa fært sér til eignar í matador-
leikjum liðinna ára og iðulega eru
uppistaðan í þeirri spilaborg, sem
nettóeign þessara fyrirtækja er.
Við þessar aðstæður ver starfs-
maður LIÚ ríkjandi kerfi með kjafti
og klóm. Það er einfaldlega vinnan
hans. Þess vegna má ekki draga
grundvöll kerfisins í efa eins og ég
gerði í minni grein. En það stoðar
hann lítið að bregða fyrir sig hugtök-
um eins og afrakstursgetu fiski-
stofna og oíveiði sem skýringu á sí-
minnkandi afla, þegar ég spyr í raun,
hvort forsendurnar, sem beitt er til
að meta þessa afrakstursgetu, kynnu
að vera rangar. Og 25% reglan, sem
sett hefur verið sem einhvert algilt
viðmið og hann vitnar til, hefrn-
hvergi verið sönnuð sem nýtileg.
Ekki reyndist hún það við Ný-
Fiskveiðistefna
í stað varnarviðbragða
sinna væri Kristjáni
Þórarinssyni nær að
bera fram sínar stofn-
vistfræðilegu skýringar,
segir Jón Sigurðsson, á
því eilífa undanhaldi í
afla hinna ýmsu teg-
unda, sem ég nefni í
grein minni.
fundnaland og ekkert bendir til þess
ennþá, að hún sé svo háheilög hér
heldur. Frá sjónarmiði leikmanns
eins og mín, sem þó þekkir vel gríða-
rlegan mun í vaxtarhraða fisks eftir
fæðuframboði og hitastigi, er öld-
ungis fráleitt, að svo einföld regla
geti nokkurn tíma skilað hámarks-
afrakstri af fiskstofni.
I stað varnarviðbragða sinna væri
Kristjáni Þórarinssyni nær að bera
fram sínar stofnvistfræðilegu skýr-
ingar á því eilífa undanhaldi í afla
hinna ýmsu tegunda, sem ég nefni í
grein minni. Varla er ofveiði um að
kenna í fisktegundum, sem ekki
tekst að veiða ár eftir ár. Og hann
mætti gjarna beita þekkingu sinni til
að sannfæra alla þá náttúrufræð-
inga, sem hátt eða í hljóði (vegna um-
hyggju fyrir starfsframa sínum),
draga forsendur fiskveiðiráðgjafar-
innar í efa. Það eru æðilitlar vísbend-
ingar um, að hún feli í sér hinn eina
stóra sannleik. Hún hentar hins veg-
ar hagsmunum þeim, sem LÍÚ
stendur vörð um alveg prýðilega.
Það er ekki víst, að hún henti hags-
munum þjóðarbúsins jafnvel.
Höfundur er fyrrvcrandi
framkvæmdastjóri.
Alþingi árið
1000 og 2000
KRISTNI var lögtekin
á Alþingi við Öxará árið
1000. Jón Jóhannesson
skrifar í Sögu Islend-
inga: Þjóðveldisöld:
„Óll rök hníga að því að
stjórnmálaleg hyggindi
hafi ráðið mestu um úr-
slitin á alþingi árið
1000...“ Þessi úrslit ollu
því að nýr siður og siða-
boðskapur var lögfestur
og því fylgdi siðmenn-
ingarstefna kaþólskrar
kirkju, sem mótaðist af
siðaboðun kirkjunnar
um gjörvalla Evrópu.
Þar með var grundvöll-
ur lagður að þeirri
starfsemi sem leitaðist við að efla
mannréttindi og mannhelgi og
þeirri samevrópsku kaþólsku menn-
ingu sem skapaði hér á landi for-
sendur til varðveislu fornra mennta
og þeirri nýsköpun í bókmenntum,
listum og sagnafræðum, sem enn
þann dag í dag „lýsa sem leiftur um
nótt langt fram á horfinni öld.“
Islensk sagnafræði eða sagnfræði
varð slíkt afrek á 12.-15. öld að þau
fræði urðu hér ágætari samsvar-
andi fræðum í Evrópu samtímans.
Islendingasögur, kveðskapur og
aðrar bóklegar menntir voru ein-
stakar á sama tímabili. „Rétturinn
er einn hinna mörgu strengja, sem
menning þjóðanna er spunnin af,
einn mikilsverðasti strengurinn.“ -
Ólafur Lárusson: Lög og saga. Rv.
1958. Bls 1. - Grundvöllur siðaðra
samfélaga er „lög og réttur". Mið-
alda Islendingum var þetta ljósara
en nágrönnum þeirra sé tillit tekið
til hins viðamikla lagastarfs og
lagasetningar, sem liggur fyrir í
„risafuglinum meðal germanskra
lögbóka" - Andreas Heusler - sem
er Grágás. íslendingar urðu kunnir
fyrir lagagerð og
skilning á gildi laga
meðal nágranna-
þjóða. Á 11. öld skrif-
ar Adam frá Brimum:
„Apud illos non est
rex, nisi tantum lex“
- með þeim er enginn
konungur, heldur acj^
eins lög.
Lagasetning Al-
þingis við Öxará fyrir
árið 1000 og þau
þáttaskil sem sam-
þykkt voru á Alþingi
sama ár og starf lög-
fróðra manna við „að
Siglaugur rétta lög og gera
Brynleifsson nýmæli“ fyrir og
einkum eftir kristnitöku sýna rétt-
mæti staðhæfingar Adams frá
Brimum.
Stefna Alþingis árið 2000 virðist
Mistök í uppsiglingu
NÚ liggur fyrir alþingi frumvarp
sem iðnaðar- og viðskiptaráðherra
hyggst leggja fram á næstunni. Er
það gömul arfleifð fyriirennara í
starfi. Verði frumvarpið að lögum
óbreytt munu mikil mistök hafa átt
sér stað á hinu háa alþingi. Þau varða
almannaheill. Þau felast í því að með
samþykkt þess verður iðnstétt veitt
réttindi til að stunda lækningar að
undangengnu mánaðarlöngu nám-
skeiði í Danmörku. Verði frurnvarpið
samþykkt öðlast tannsmiðir semsagt
réttindi tfl að vinna alfarið á eigin
ábyrgð og án nokkurra afskipta tann-
lækna í munnholi einstaklinga.
Hér er á ferðinni stóralvarlegt mál.
Ástæðan er sú að á hverju ári grein-
ast milli 4 og 6 krabbamein í munn-
holi fólks hér á landi. Tannsmiðir
hafa enga menntun til að greina slík-
ar meinsemdir. Því til áréttingar skal
frá því skýrt hér að nú liggur á
sjúkrahúsi í Reykjavík einstaklingur,
langt leiddur af krabbameini í mimn-
holi. Áður en hann kenndi sér meins
fór hann til tannsmiðs til að fá gervi-
góma. Meinið var þá þegar til staðar í
munnholinu, en tannsmiðurinn sá
ekkert athugavert, enda ekki von,
hann hefur ekki hlotið nauðsynlega
menntun til að greina slíka mein-
semd. Þau rök eru notuð af hálfu
löggjafans að með nýjum lögum megi
vænta sparnaðar af hálfu hins opin-
bera vegna lægri kostnaðar Trygg-
ingastofnunar ríkisins. Verður sá
spamaður ekki fljótur að snúast upp í
andhverfu sína þegar kemur að
langri sjúkrahúsvist af völdum van-
kunnáttu? Eins og áður segir er gert
ráð fyrir að þeir tannsmiðir sem
áhuga hafa á að afla sér umræddra
réttinda og heita meistari í tannsmíð-
um í kjölfarið, sæki nokkurra vikna
langt námskeið í Danmörku. Stutt
námskeið! Á sama
tíma er tannlækna-
nemum gert að verja
um einu og hálfu ári
tfl menntunar er lýt-
ur að meinafræði
munnhols, tann-
holdsfræði, bitfræði
og formfræði, svo
fátt eitt sé nefnt.
Óstaðfest er hvort
umræddir íslending-
ar hljóti sömu rétt-
indi í Danmörku í
kjölfar námskeiðsins
ytra. Það verður þó
að teljast ósennilegt,
enda setja Danir
Bolli Valgarðsson
skorður við starfsemi tannsmiða með
klínísk réttindi. I Danmörku starfa
tvær stéttir tannsmiða; iðnstétt með
svipuð réttindi og hér á landi, og heil-
brigðisstétt klínískra tannsmiða. Hér
á landi er ekki gert ráð fyrir slíkri að-
greiningu. Heilbrigðisráðuneytið
mun ekkert hafa með meistara í
tannsmíðum að gera enda þótt hún
fáist við heilbrigðismál. Óg varla
landlæknir, eða hvað?
Takraörkun í Danmörku
í Danmörku er skilyrði að áður en
klínískur tannsmiður hefúr meðferð
á sjúklingi vegna parta- eða brúar-
gerðar skuli hann vísa honum til
tannlæknis til sérstakrar skoðunar.
Við endurtekna meðferð skal einnig
vísa til sömu skoðunar séu meira en 6
mánuðir liðnii’ frá síðustu heimsókn
sjúklings til tannlæknis. Þetta er gert
á þeim forsendum að klíniskir
tannsmiðir hafi ekki menntun til að
stunda lækningar,þ.m.t. greina sjúk-
leika í munnholi. I dönsku lögunum
er ekki kveðið á um skoðun tann-
læknis áður en hefja skal vinnu við
heilgómagerð. Það er galli
á dönsku lögunum þar
sem krabbamein gera
engan mun á tannlausum
einstaklingum og þeim
sem hafa hluta tanna eða
allar tennur. Þetta er
mjög mikilvægt að hafa í
huga; einkum og sér í lagi
vegna þeirra sem ekki
sækja reglulegt eftirlit hjá
tannlækni. Þess vegna
bendir TFÍ á þá leið til úr-
lausnar að sjúklingar
framvísi staðfestingu
tannlæknis á heilbrigði
munnholsins. Það varðar
hagsmuni hans sjálfs en
Tannlækningar
Hér er á ferðinni, segír
Bolli Yalgarðsson,
ekki síður ríkissjóðs sem á endanum
greiðir íyrir sjúkrahúsvist og með-
ferð, fari allt á versta veg.
Verði heilbrigðisstétt
Það er einnig mikflvægt að um-
ræddir tannsmiðir færist frá iðnaðar-
og viðskiptaráðuneyti tO heilbrigðis-
ráðuneytis og lúti sömu skyldum og
heflbrigðisstarfsmenn. Fyrir því eru
margar ástæður, meðal annars þess-
ar:
- Á síðustu árum hafa kröfur um
sóttvarnir verið stórhertar meðal
tannlækna, m.a. með tilkomu HIV-
veira, en á ekkert slíkt er minnst í
frumvarpinu.
- Iðnstéttir mega auglýsa starf-
semi sína, heilbrigðisstéttir ekki. Af
þessum sökum skapast ólík starfs-
skilyrði tveggja stétta.
- Heilbrigðisstéttir eru bundnar
þagnarskyldu, iðnstéttir ekki.
FDI vara við
Alþjóðasamtök tannlækna, FDI
(World Dental Federation), sam-
þykktu yfirlýsingu á alþjóðaþingi
stóralvarlegt mál.
sínu í Mexíkó í lok síðasta árs. I henni
vara samtökin mjög við því að
tannsmiðum séu veitt réttindi til að
vinna sjálfstætt, án nokkurra af-
skipta tannlækna, í munnholi ein-
staklinga. Yfirlýsingu þeirra má lesa
á heimasíðu TFÍ (www.tannsi.is).
Einnig er vert að benda á að klínískir
tannsmiðir hafa hvorki starfsleyfi í
Noregi né Svíþjóð og öll tannlækna-
félög á Norðurlöndum hafa varað ís-
lensk yfirvöld við samþykkt frum-
varpsins. Tannlæknafélag Islands
hefur margsinnis bent þingmönnum
og ráðherrum á að hér sé verið að
stíga mikið hættuskref og hefur í því
sambandi fengið álitsgerð frá Tómasi
Jónssyni hæstai’éttarlögmanni á
frumvarpinu. Hana er einnig að finna
á heimasíðu TFÍ.
Einföld leið til lausnar
TFI er sannfært um að þetta
ágreiningsmál megi leysa með ein-
földum hætti, annars vegar með því
að vista meistara í tannsmíðum undir
heilbrigðisráðuneyti og hins vegar
með því að gera kröfu um staðfest-
ingu tannlæknis á ástandi munnhols
áður en vinna hefst við nýsmíði heil-
góma- eða brúa- og partagerð og
vegna endurkomu séu meira en 6
mánuðir liðnir frá síðustu heimsókn
viðkomandi til tannlæknis.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Tannlæknafélags Islands.
Náttúruvernd
Stefna Alþingis árið **-
2000, segir Siglaugur
Brynleifsson, virðist
vera talsvert annars eðl-
is en stefnumörkun sem
mótuð var á Alþingi við
Öxará árið 1000.
vera talsvert annars eðlis en stefrpff--
mörkun sem mótuð var á Alþingi
við Öxará árið 1000. Undanfarin
misseri hefur meirihluti alþingis-
manna samþykkt og lagt blessun
sína yfir gerðir og væntanlegar
gerðir og áætlanir framkvæmda-
valdsins. Höfuðviðfangsefni löggjaf-
arsamkomunnar hafa verið að sam-
þykkja lög sem virðast brjóta gegn
persónurétti - gagnagrunnslögin.
Lög sem virðast stangast á við eign-
aiTéttarákvæði stjórnarskrárinnar
- hálendis- og þjóðlendulögin. Vilja-
yfirlýsingar um áður samþykkt lög
og stórfelldar virkjanaframkvæmd-
ir, sem stangast á við núgildandi
náttúruverndarlög og alþjóðasátt-
mála sem íslensk stjórnvöld eru
skuldbundin. Auk þessa hafSf"
stjórnvöld haldið dauðahaldi um hið
svonefnda kvótakerfi sem ásamt
orkuokri er höfuðástæðan fyrir
byggðaröskun, þegar íbúar sjávar-
byggða allt í kring um landið eru að
undirlagi „guðfoður kvótans" og
samnauta hans, sviptir veiðirétti á
grunnmiðum. Dómur undinéttar
sem gengur gegn réttmæti kvóta-
laganna vekur að því er virðist slíkt
uppnám, að forsætisráðherrann ár-
ið 2000 fer fram með lítt dulbúnar
hótanir við æðsta dómstól þjóðar-
innar með mjög svo sérstæðri rök-
semdafærslu og fylgismenn hans
taka undir og árétta staðhæfingarn-
ar á frumstæðan og einfeldnings-
legan hátt.
Höfundur er rithöfundur