Morgunblaðið - 20.06.2000, Side 37

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
ÞRIÐJUDAGUR 20. JÚNÍ 2000 37
Sannkölluð
kvartettaveisla
TQ]\LIST
Salurinn
KAMMERTÓNLIST
Flutt var íslensk kammertónlist.
Flytjendur voru: Sigrún Eðvalds-
dóttir, Júliana Elín Kjartansdóttir,
Helga Þórarinsdóttir og
Richard Talkofsky.
Föstudaginn 16. júnf.
SAGA strengjakvartettsins á ís-
landi sýnir í raun ákveðna tregðu,
sem bæði á skýringar í því hversu
eríltt hefur verið að halda úti leik-
andi strengjakvartett og að það hef-
ur í raun tekið mjög langan tíma að
ala upp góðan hóp hlustenda. I
strengjakvartett er fengist við þá
tegund tónlistar, sem altekur hlust-
unina, bæði hvað varðar styrk og sér-
staklega þó fyrir þá staðreynd, að
tónmál slíkra verka er ofast inn-
hverfara og flóknara er margt það
sem samið hefur verið fýrir aðra
hljóðfæraskipan. Á þessu sviði hefur
Kammermúsíkklúbburinn unnið
merkilegt starf í að ala upp góðan
hóp hlustenda. Þá ber að geta þess að
íslensk tónsköpun undanfarinna ára
hefur notið þess hve íslenskir hljóð-
færaleikarar hafa verið fúsir og jafn-
vel sóst eftir að flytja íslensk kamm-
erverk, svo að nú er þar um nokkuð
auðugan „garð að gresja“, svo sem
heyra mátti í tónleikaröð Tónskálda-
félags íslands, er náði hámarki í
lokatónleikum nefndrar raðar í Saln-
um sl. föstudagskvöld, sem í heild var
sannkölluð kvartettaveisla.
Tónleikamh- hófust á strengja-
kvartett eftir Jónas Tómasson, sem
hann nefnir Ballett III. Verkið er
samið ’81 og er í einum þætti, sem þó
afmarkast hvað formskipan og hraða
varðar í þrjá kafla. Þetta er skemmti-
legt verk, vel unnið og átakameira en
margt það sem Jónas hefur samið.
Þarna mátti heyra tónöl stefbrot,
skemmtilega samtvinnuð í tematísk-
um leik. Strengjakvartett nr. II eftir
John Speight er þaulhugsuð tónsmíð,
þar sem tónmálið er oftast ofið um
orgelpunkt, nótuna e, sem byrjaði í 1.
fíðlu og færðist síðan á milli hljóð-
færa. Má segja að verkið í heild sé
röð tilbrigða, eins konar „passakalía"
yílr einn tón, vel unnið verk og ekki
auðvelt í hlustun. Líklega er Helgi
Pálsson okkar fyrsti kvai’tettmaður,
því strengjakvartett nr. 2 er vel sex-
tíu ára gamalt verk, samið ’40, og þar
mátti heyra tilraun hans til að nota
tónhendingar úr íslenskum þjóðlög-
um en að öðru leyti er kvartett þessi
ótrúlega vel gerður. Net til að veiða
vindinn nefnist strengjakvartett eft-
ir Gunnar Reyni Sveinsson, sem er
músikantískt skemmtilega unninn, í
fjórum þáttum, sá fyrsti fyrir ein-
leiksfiðlu, annar dúó fyrir fiðlur og
tveir seinni kaflarnir fyrir fullskipað-
an strengjakvartett.
Sex lög fyrir strengjakvartett eftir
Karólínu Eiríksdóttur eru frá þeim
tíma (’83) er Karólína tamdi sér sér-
lega sparsemi í samfléttun tónhug-
mynda, þar sem tónhugmyndin sjálf
var oft sett fram einrödduð og þá
gjaman skipt á milli hljóðfæra svo að
heildartónskipan verksins var í ætt
við „minimal" tónhstarstefnuna.
Lokaverkið vai’ E1 Greco-strengja-
kvartettinn eftir Jón Leifs og þótt
hann sé nær eingöngu byggður á
samskipan þríhljóma, oftast í grunn-
stöðu, er gera tónferlið á köflum
mjög þverstætt og homótt, var þetta
verk í raun mesta nútímaverkið á
þessum tónleikum, frumlegast, sér-
stæðast og án samsvörunar við tísk-
ur og tónfræðikenningar tuttugustu
aldarinnar.
Strengjakvartett undir fomstu
Sigrúnar Eðvaldsdóttur flutti öll
verkin sérlega vel og náðu flytjendur
oft að magna upp sterka stemmn-
ingu þar sem lögð var áhersla á sér-
lega skýra tónhendingamótun, eins
og t.d. í verkunum eftir Karóhnu,
Jónas og Jón Leifs, sem var sérstak-
lega magnaður í öðram þættinum
sem er túlkun á mynd E1 Grecos af
Jesú er hann rak kaupmennina út úr
musterinu. Hægi þátturinn í verki
Jónasar, nokkur „tilbrigðanna" hjá
John Speight og tveir lokaþættimir í
kvartett Jóns Leifs era sérkennilega
stemmningsrík músík, sem var mjög
áhrifamikil í meðferð flytjenda. Þessi
hópur strengjaleikara, Sigrún, Júl-
íana, Helga og Richard, hefur náð
góðum tökum á samspili og mætti
sem best láta meira að sér kveða og
jafnvel finna sér nafn. Hljómleik-
arnir í heild vora mjög skemmtilegir
og ekki síst fyrir afburðagóðan flutn-
ing hjá strengjakvartett Sigrúnar
Eðvaldsdóttur.
Jón Ásgeirsson
y^M-2000
Þridjudagur 20. júní
ÍSAFJÖRÐUR
Menningarveisla
„íslóð Hannesar Hafstein sýslu-
manns“ er heiti ágöngu- ogsjóferð
sem hefst þarsem Bessastaðabær-
inn stóð ogminnismerkið um slysið
á Dýrafirði 1899 stendur nú. Lagt
verður af stað kl. 14:00. Þá verður
„ Gamla málmsteypan “ á Þingeyri op-
in almenningi.
Menningarveislan sem stendur til
26. júní er jafnframt hluti afsam-
starfsverkefni Menningarborgarinnar
og sveitarfélaga.
vesturferdir@vesturferdir.is.
LISTASAFN REYKJAVÍKUR,
HAFNARHÚSINU Kl. 20.
Gleymdir staðir.
Arkitektaakademia eryfirskrift fyrir-
iestra og sýningar sem haldin verða í
tengslum við verkefnið Gleymdir
staðir. í kvöld fiyturJan OlavJens-
sen, arkitekt í Osló og kennari við
AHO, erindisem hann nefnirRisk,
intention and accident. Fyririestrarn-
ir eru öllum opnir og fara fram á
ensku. Aðgangur er ókeypis.
INGÓLFSTORG. KL. 18.
Sumaríþróttavika ÍBR-
Menning er lífsstíll. Hjólabrettakvöld
Farin verður göngu- og sjóferð á
slóðir Hannesar Hafstein, sýslu-
manns á ísafirði.
á Ingólfstorgi í samvinnu við Bretta-
félag Reykjavíkur. Ramparverða
settir upp og tónlistin mun duna
fram eftirkvöldi.
Sumaríþróttavikan er haldin í sam-
starfi við Íþróttahátíð ÍSÍog fjöl-
marga aðra skipuleggjendur og
stendur til 24. júní.
www.ibr.is.
www.reykjavik2000.is wap.olis.is
Sálumessa með sveiflu
og selurinn á Fróðá
TONLIST
Eldborg
WILLIAM HARPER
William Harper kynnir verk sín:
Requem og Marlíðendur.
Flutt af Kúr iettneska ríkis-
útvarpsins, Kammersveit baltnesku
fílharmóníunnar, Drengjakór
Rígu og söngkonunni Maggi-Meg
Reed. Sljórnandi Guðmundur
Emilsson. Jóhann Iljálmarsson las
Ijóð sitt Marlíðendur. 17.
Fimmtudaginn 16.júníkl. 17.
í UPPHAFI kynningar á verkum
bandaríska tónskáldsins Wilhams
Harpers lýsti Guðmundur Emilsson,
menningarfulltrúi Grindavíkur, því
yfir að stefnt væri að því að gera
Grindavík og Svartsengi að Aþenu
norðursins og er þessi fyrsta menn-
ingarhátíð svæðisins viðleitni í þá
átt.
Sálumessa Harpers er í átta þátt-
um og var skrifuð eftir pöntun frá
fjölskyldu í Chicago, og því hafði hún
hlutverki að gegna fyrir framliðna
sál eins og oft er með slík verk.
Harper byggir hana alfarið á gregor-
íönskum munkasöng - kirkjutónteg-
undimar era notaðar og engin lag-
lína heyrist sem ekki hefði getað
verið sungin af munkum miðalda.
Aftur á móti er allur söngur og hljóð-
færaleikur sálumessunnar kröftugri
en gengur, því Harper byggir þar á
útfararsiðum indverskum þegar les-
ið er úr Bók hinna dauðu yfir látnum
munkum þarlendis. Lesa verður
hratt og hátt og snjallt svo hinn látni
munkur heyri áður en hann heldur
til lands hinna látnu.
Þótt gergoríanskur söngur ráði
ríkjum í sálumessu Harpers er yfir-
Jersey-, krep-
og flónels-
rúmfatasett
Póstsendum
iiði»
Skólavördustíg 21a, Reykjavík, sírai 551 4050.
SLATTUORF
ÞÓR HF
Raykjovfk - Akurayrl
Reykjavfk: Ármúla 11 - Sfml 568-1500
Akureyri: Lónsbakka - Sfml 461-1070
bragð tónlistarinnar ólíkt munka-
söng kaþólskra - einnig átti tónlistin
lítið skylt við túlkun breska miðald-
arsönghópsins, The Hilliard Singers,
og norska djasssaxófónleikarans Jan
Garbareks á gregoríönskum tónum.
Helst að flautusóló í messunni hafi
leitt hugann að hlutverki Garbareks
með Hilliard, en tónmyndun þar var
ekki á hinum klassískustu nótum
frekai’ en einsöngur Maggie Meg-
Reed. Á stundum minntu einsöngs-
línur hennar á gyðinglega tónlist, sér
í lagi í kjölfars geggjaðs sekkjapípu-
blásturs í verkinu, en að sjálfsögðu
sótti munkasöngur miðalda sitthvað
til gyðingasöngs. Það er erfitt að
lýsa söngstíl Maggie - einhvers stað-
ar milli klassíkur, kabaretts og djass
- en fimagóð er hún. Sterkur ryþmi
einkenndi verkið og bullaði allt og
sauð í Dies irae, en klezmerískur
keimur var af Kyrie þættinum.
Þetta var allóhefðbundin sálu-
messa þótt tónlistin væri aðgengileg,
melódísk og ryþmísk og tónskáldið
fjarri framúrstefnustíl þeim sem
fjarlægt hefur mörg tónskáld og
spunameistara almennum hlust-
anda. Nú á tímum virðist afturhvarf
til hins þekkta vera á dagskrá.
Ljóðið Marlíðendur eftir Jóhann
Hjálmarsson er hluti verkefnisins
Námur sem Guðmundur Emilsson
hefur staðið að þar sem tón-, orð- og
myndlistarmenn túlka atburði úr ís-
landssögunni. Jóhann byggir kvæði
sitt á Eyrbyggju og eigin upplifun og
koma Fróðárundur mjög við sögu. „
Fróðá sýnist friðsæl/ þótt hún virðist
afskekkt/ þegar ég sá hana barn að
aldri/ út um glugga rútunnar./ Eftir
lestur bókarinnar er Fróðá öðravísi/
og benregnið skelfir mig/ Selshöfuð
þekki ég nú/ og veit að selurinn verð-
ur aldrei lostinn/ og mun sífellt
skekja höfuðið/ og litast um. Svo seg-
Tölvur og tækni á Netinu
vg>mbl.is
_E!TTH\SA£> NÝTT
ir í kvæðinu og það varð William
Harper kveikja að tónverkinu sam-
nefnda: Marlíðendur.
Harper notar jöfnum höndum lín-
ur úr ljóði Jóhanns á ensku, línur
sem hann sjálfur hefur samið upp úr
Eyrbyggju og eigið tilbúið tungu-
mál. Einsog Sálumessan er þetta
mjög ryþmískt verk. Drengjakórinn
í Rígu söng stórkostlega og einn
áhrifamesti þáttur verksins var ein-
söngur eins drengjanna, hægur og
ljóðrænn - nær harmþranginn - þar
sem hann segist hafa séð selshaus
koma upp úr gólfinu og kom manni
þá sveinninn Kjartan í hug er lamdi
selinn á Fróðá með sleggju og einsog
segir í Eyrbyggju: „....barði þar til
að selurinn gekk svo niður, að hann
lamdi saman gólfið fyrir ofan höfuð
honum“.
I kjölfar einsöngsins minnti
strengjasveitin á kafla á stórsveit í
djassi með kröftug riff í forgranni og
slagverksveitin svingaði næstum.
Ekki kom á óvart, er ég ræddi við
tónskáldið á eftir, að hann hefur mik-
ið dálæti á stórsveitardjassi.
William Harper afsannaði þá firra
á þessari tónskáldakynningu að öll
nútímatónlist sé erfið og torskilin.
Tónlist hans var aðgengileg, melód-
ísk og ryþmísk og fyrst og fremst
skemmtileg áheyrnar - í það
minnsta fyrir þann sem hér ritar og
hljóp í skarðið.
Vernharður Linnet
Eyrnalokkagöt
Nú einnig
100 gerðir af eyrnalokkum
3 sUerðir
kK
árgreiðslustofan
apparstig (stmi ssi 3010)
lQlft ^
Handlaugartæki
Grohe-vatn og vellíðan
Grohe handlaugartækin eru
með keramic blöndunarhylki