Morgunblaðið - 21.06.2000, Blaðsíða 34

34 MIÐVIKUDAGUR 21. JÚNÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Um ný lönd
og nýj an sið
✓ /
I stofnun Arna Magnússonar er sérstök
sýning í sumar í tilefni tveggja merkis-
-----------7-------------------------------------
atburða í Islandssögunni - Vínlandsfundar-
ins og kristnitökunnar. Inga María Leifs-
dóttir fór og skoðaði sýninguna þar sem
þessir atburðir eru skoðaðir í sérstöku ljósi
og ræddi við Guðrúnu Nordal, einn af
skipuleggjendum sýningarinnar.
í ÁRNASTOFNUN eru geymdar
gersemar þjóðarinnar, handritin.
Þessir gripir eru grunnur að
sjálfsvitund íslendinga sem þjóðar
og tengja okkur við sögu landsins
sem er okkur svo kær á áþreifan-
legan hátt. Þar eru geymdir gripir
sem hetjur fyrri tíma fóru höndum
um. Að standa frammi fyrir þess-
um bókum kemst næst því að
standa við hlið höfundanna sjálfra.
En auk þess eru þessar bækur
merkilegar heimildir, oft einu
heimildirnar sem til eru um
ákveðna atburði. Þau handrit sem
eru til sýnis á sýningunni á Árna-
stofnun í sumar eru þess eðlis. Þar
er að finna meginheimildirnar sem
til eru um hina merku atburði:
Vínlandsfundinn og kristnitöku á
Islandi.
Handritin og
uinhverfi þeirra
Þema sýningarinnar í sumar er
Vínlandsfundurinn og kristnitakan
í tilefni af því að þúsund ár eru lið-
in frá þessum atburðum. Sýningin,
sem ber yfirskriftina Ný lönd og
nýr siður, er staðsett í tveimur söl;
um í Árnagarði við Suðurgötu. I
suðursalnum eru átta handrit til
sýnis að þessu sinni, ásamt nokkiy
um gripum frá Þjóðminjasafninu. í
norðursalnum eru ýmsar skýringa-
myndir, stækkaðar síður úr hand-
ritum og myndlýsingar, ásamt ít-
arlegum upplýsingum. „A sumrin
fáum við meira pláss í húsinu og
þá setjum við upp sérstakar sýn-
ingar,“ segir Guðrún Nordal í sam-
tali við blaðamann. „Þetta er
fjórða árið sem við höfum sýning-
una með útskýringum af því tagi
sem nú eru. Þannig verður safnið
opnara og aðgengilegra fyrir gesti.
Við höfum einu sinni áður fengið
gripi frá Þjóðminjasafninu í
Róðukross úr Þjóðminjasafni.
tengslum við sýningar og mér þyk-
ir það mjög skemmtilegur við-
auki.“
í tilefni landafundanna og
kristnitökunnar hafa margs konar
sýningar og hátíðahöld verið
skipulögð. Má þar nefna sýninguna
á Smithsonian-safninu í Wash-
ington sem opnaði í vor, kristni-
tökuhátíðina á Þingvöllum í sumar
og sýningu í hinu nýopnaða Þjóð-
menningarhúsi.
„Það er athyglisvert til þess að
hugsa að án handritanna hér og
vitneskjunnar sem þau geyma,
væri ekki grundvöllur fyrir neinni
annarri sýningu um þessi efni“
segir Guðrán jafnframt. „Hér
reynum við að sýna handritin, sem
er auðvitað okkar hlutverk, en
einnig að sýna umhverfið og menn-
inguna sem þau eru sprottin úr.“
Morgunblaðið/Ásdís
Af sýningunni í Ámastofnun.
Guðrún Nordal, einn af skipuleggjendum sýningarinnar.
Handritin á sýningunni geyma
verk sem upphaflega eru skrifuð á
tímabilinu frá því um miðja 12. öld
til síðari hluta 14. aldar. Islend-
ingabók Ara fróða er elsta söguleg
heimild sem til er um skrif á Is-
landi, en er jafnframt elsta og
traustasta heimild sem segir skil-
merkilega frá kristnitökunni og
landnámi á Grænlandi og þar er
einnig minnst á ferðir til Vínlands.
Tengsl landafundanna
og kristni
Á sýningunni er Flateyjarbók í
brennidepli. I henni er meðal ann-
ars Ólafs saga Tryggvasonar hin
mesta, en saga Olafs konungs
tengist mjög kristnitöku á Islandi
og landafundunum. „Ólafi er lýst
sem kristniboðskonungi. Á valda-
tíma sínum kristnaði hann Island,
Noreg, Færeyjar, Orkneyjar,
Hjaltland og Grænland. í Eiríks
sögu rauða, sem meðal annars er
geymd í Skálholtsbók, er Leifi lýst
sem trúboða í nafni Ólafs konungs
og leiddar að því líkur að tilgang-
urinn með ferð hans til Grænlands
hafi verið að breiða út kristna trú,
þegar hann hraktist til Vínlands,“
segir Guðrán. „Þannig tengjast
þessi tvö efni, landafundirnir urðu
hugsanlega í kjölfarið á kristniboði
Ólafs Tryggvasonar."
Flateyjarbók er stærst allra ís-
lenskra skinnbóka, upphaflega 202
blöð að lengd. Væri hún prentuð í
bók af venjulegri stærð væri hún
um það bil 2.360 blaðsíður að
lengd. „Ástæðan fyrir þessu er að
ritararnir notuðu heilmikið af
styttingum á orðin til að nýta
plássið og skrifuðu auk þess mjög
skipulega," útskýrir Guðrún. „Til
þess að búa þessa bók til þurfti
skinn af að minnsta kosti 101 kálfi,
svo að þetta var ansi dýrt fýrir-
tæki. Það var eins gott að nýta
plássið vel.“
í glerborði eru sýnd tæki sem
skrifararnir notuðu við vinnu sína.
Þar er meðal annars útskýrt
hvernig blekið i bækurnar var gert
úr berjum og eftirlíking af fornri
skrifblokk úr vaxi er einnig til sýn-
is. Á einn vegginn er strengt skinn
af kálfi. Á skrokkinn er teiknað
blað af stærðinni A3, en það er
einmitt stærðin sem Flateyjarbók
er brotin í. „Skinnhandritin eru úr
kálfaskinni," heldur Guðrán áfram.
„Eins og menn vita týndist oft úr
þeim gegn um aldirnar, þar sem
efnið í þeim var nýtilegt til margra
hluta. En Flateyjarbók er alveg
heil og vantar ekki eina síðu í
hana.“
Á veggjum sýningarinnar hanga
einnig stækkaðar myndir af
bóklýsingum og myndum úr hand-
ritum. „Með kristninni kom lærð,
evrópsk menning til íslands. Við
viljum vekja athygli á henni, því
henni fylgdi auðvitað fyrst og
fremst stafrófið sem gerði kleift að
skrifa þessar bækur sem hér eru
til sýnis. En bóklýsingarnar sýna
líka glöggt þá menningu sem bæk-
urnar eru sprottnar úr og eru hluti
af,“ segir Guðrún um bóklýsing-
arnar. „I raun er enginn vafi á því
að þessar bækur eru í heildina
listaverk. Bæði eru þær mynd-
skreyttar í mörgum litum, en eru
líka listilega vel skrifaðar og upp-
settar.“
Sýningin er opin í sumar alla
daga frá kl. 13 til 17.
Ellen slær
ígegn
TÖNLIST
Veitingahúsið Jenný við
Bláa Inuiö
EYÞÓR GUNNARSSON OG
HLJÓMSVEIT
Michael Campagna tenórsaxófón, Eyþór
Gunnarsson rafpíanó, Þórður Högnason
bassa og Einar Valur Scheving trommur.
Söngkonur: Ellen Kristjánsdóttir og Lynn
Helding. Föstudagskvöidið 16. júníkl. 22.
EYÞÓR Gunnarsson hefur staðið við
stjórnvölinn á djassskútu Jennýar og Birg-
is þau sex kvöld sem boðið var upp á djass
á veitingahúsinu í sambandi við menningar-
daga í Grindavík. Á lokaslúttinu sl. föstu-
dagskvöld var ítalsk/bandaríski saxófón-
leikarinn Michael Campagna gestur
kvöldsins ásamt söngkonunum Ellen Krist-
jánsdóttur og Lynn Helding, en hún er
bandarísk messósópransöngkona sem hing-
að var komin til að syngja tónskáldatónlist.
Það má segja að upphafslagið, But not for
me, sem leikið var upp úr tíu hafi verið hálf
máttleysislegt en þegar Ellen söng
djömpópusinn My lean man um hálfeitt
leytið var sveiflan glóandi.
Michael Campagna er kornungur saxó-
fónleikari, sem stundað hefur nám við sama
skóla og Einar Valur í Miami. Hann býr þó
ekki yfir sömu spilareynslu og trommarinn
og var ansi hikandi fram að hléi. Enn hefur
hann ómótaðan stfl, en þegar leið á kvöld
sýndi hann að það má vænta góðs frá hans
hendi í framtíðinni. Alone together og Body
and soul fylgdu í fótspor upphafslagsins og
svo kom Ellen og söng Carole King slagar-
ann You make me feel like a natural wom-
an. Hún fór léttilega með þann ópus og
næst á dagskránni var einn af þessum ör-
fáu blúsum er Billie Holliday söng: Fine
and mellow. Ellen er á stundum dálítið
kisuleg í söng sínum og tókst ekki vel upp
með Billie blúsinn í byrjun, en eftir ólgandi
píanósóló Eyþórs Gunnarssonar gaf hún í
og hreif áheyrendur með kröftugum söng
sem oftar mætti heyrast þegar hún er í
djasspilsinu. Svo söng hún My heart be-
longs to daddy með latneskri sveiflu og
Þórður renndi sér fagurlega eftir strengj-
unum í sóló sínum.
Næst kom bandaríska messósópransöng-
konan Lynn Helding og söng Summertime
eftir George Gershwin og Over the rainbow
eftir Harold Arlen. Hún var dálítið tæp í
tóninum, en tríóið hjálpaði upp á með
sveifluna. Svo fluttu þau Eyþór lag Gersh-
wins, Someone to watch over me, og hefði
það að ósekju mátt vera óflutt.
Það var ekki mikil djassstemmning á
sviðinu þegar hér var komið sögu en þá
upphóf Eyþór Au privave Parkers og allt
fór í gang, enda jafnast þessi ópus á við
gömlu djammkýlárana einsog Lesters leaps
in og Jumpin at The Woodside. Campagna
var sem annar maður og tríóið blómstraði.
Sóló Eyþórs var frábær þar sem þéttir
hljómar og dillandi einleikslínur skiptust á.
Campagna greip gráfið á lofti og óx ásmeg-
in eftir því sem á sólóinn leið fóðraður
sterkum krefjandi hljómum Eyþórs og
þéttleika bassans og trommunnar. On
green Dolphine Streets fylgdi í kjölfarið og
kunnu áheyrendur að meta blokkhljóma
Eyþórs. Milt Buckner vissi hvað hann var
að gera þegar hann keyrði þá inn í djass-
inn. Svo kom Ellen og óskalag: Einhvers
staðar, einhvern tímann aftur eftir Magnús
Eiríks og í kjölfarið Tenderly. Og hún söng
það af heitri tilfinningu með allar áherslur
á réttum stöðum eins og sannur djass-
söngvari. When I think of angels og Georg-
ia on my mind söng hún áðuren Eyþór upp-
hóf Gamla Nóa Bellmans sem umbreyttist í
St. Thomas Sonny Rollins og kveikti svo
sannarlega í mannskapnum sem neitaði að
fara fyrr en Ellen syngi eitt lag enn.
Sannarlega skemmtilegt kvöld þó list-
rænn árangur hafi verið dálítið út og suður.
Hitt er svo annað að aldrei verður of oft
skorað á Ellen að halda alvöru djasstón-
leika. Hún er fremsti djasssöngvari okkar
um þessar mundir - við fáum bara aldrei að
heyra hana í réttu umhverfi. Menningar-
borg, Listahátíð, Jazzhátíð: Hvað dvelur
Orminn langa?
Vernharður Linnet