Morgunblaðið - 05.07.2000, Blaðsíða 50

Morgunblaðið - 05.07.2000, Blaðsíða 50
50 MIÐVIKUDAGUR 5. JÚLÍ 2000 MORGUNBLAÐIÐ FÓLK í FRÉTTUM Forvitnilegar bækur AND POWER - • umm <||) Erma- hnappar og offita „Appearance and Power“ Kim K. P. Johnson og Sharron J. Lennon ritstýrðu. 201 bls. Berg, Oxford, 2000. VIÐ erum skrýtin dýr, mennirn- ir. Ósköp upptekin af því hvernig við lítum út. Andarungarnir á tjöminni hafa ekki miklar áhyggjur af því hvort þeir eru sætir eða nógu grannir eða nógu valdsmannslegir. Þeir bara svamla um í ró og næði. Og gogga í aðra unga ef þeim mis- líkar eitthvað. Við getum víst ekki leyft okkur að gogga í þá sem okk- > ur sýnist. Við verðum að grípa til annarra ráða í lífsbaráttunni. Mannveran metur umhverfi sitt á mjög sjónrænan hátt. í daglegu lífi erum við stöðugt að leggja mat á annað fólk - t.d trúverðugleika þess eða tryggð. Eða bara hvort okkur langar að fara með því í bíó... Og svo virðist sem útlit fólks hafi sitt að segja, sérstaklega ef marka má rannsóknir þær sem hér er safnað saman í eina bók. Fræði- menn á ýmsum sviðum bregða upp ólíkum sjónarhomum á valdabar- áttu manna á milli. Þeir sýna okkur hver á sinn hátt hversu mikla þýð- ingu útlit hefur í samskiptum okkar - hvemig við upplifum aðra og hvemig við skynjum áhrif og völd þeirra út frá útlitinu einu og sér. Þessu hafa margir gert sér grein fyrir og nýtt sér. Hvers vegna ætli páfinn sé alltaf í sömu hvítu fötun- um og ætli við tökum frekar mark á lækni ef hann er í hvítum slopp? Það er vel farið ofan í saumana á ólíklegustu hlutum. Lögregluþjónn til þrjátíu ára (sem inn á milli skyldustarfa las til doktorsprófs í mannfræði) skrifar um breytingar á lögreglubúningum. Hinn vinalegi lögregluþjónn sem rölti um og hjálpaði andamömmu yfir götuna er smám saman að breytast í svip- lausan og vígalegan Robocop. Breytt útlit - breytt skilaboð. Dama með doktorsgráðu horfði á fullu á vídeó og skrifar hér um bún- inga í Star Trek þáttunum og þýð- ingu þeirra. Rætt er svo við menn sem sýna símboðann og marga - lykla til að virðast mikilvægir og konur sem hættu að ganga í grænu eftir að ráðist var á þær. Bókin er algjört bland í poka og bráð- skemmtileg. Við viljum stýra því hvaða augum aðrir líta okkur og miðum útlit okk- ar út frá því. Hvað gefurðu til kynna með fötunum sem þú klæðist - eða með hárgreiðsunni, skart- . gripunum eða jafnvel holdafarinu? Sumir svelta sig því fordómar gagnvart feitu fólki fá að þrífast óáreittir. Aðrir lyfta og fara í ljós svo þeir virðist alltaf hressir. Og til að þú náir langt á vinnustað gæti skipt máli hvort beltið þitt er í stíl við skóna. Ansi sorglegt... Silja Björk Baldursdóttir HVERJU KLÆDDUST KÚREKARNIR? Kúrekar í bleikum nærfötum Kúrekar eru án efa svölustu hetjur kvikmynd- anna. Glitrandi sporar, rykugur hattur ofan í augu og snjáðar gallabuxur einkenna ímynd þeirra en hverju klæddust hetjur sléttunnar í raun og veru? Hvernig hljóma bleik nærföt? Ljóst er að margir kúrekar kusu að klæðast bleikum nærföt- um og lögðu ekki mikið upp ár ímyndinni. ERT þú, lesandi góður, einn þeirra sem heldur að kúrekar hafi þeyst um sléttumar í villta vestrinu með fægðar byssur í beltinu og glamr- andi spora á hvom stífbónuðu leð- urstígvéli? Ef svo er ættirðu að end- urskoða hug þinn því sagnfræð- ingurinn Tom Lindmier og áhugamaðurinn Steve Mount rann- sökuðu málið og komust að hinu sanna. Líktust dýrum Þeir Steve og Tom eyddu sjö áram í að afla efnis fyrir bókina „I see By Your Out- fit“ en í henni er lögð áhersla á að bijóta niður goðsagnir og komast að því hveiju kúrekamir í raun og vem klæddust er þeir vora og hétu í Wyoming-fylki í Bandaríkjunum. Það fyrsta sem þeir félagar ráku sig á var að kúrekar tóku margir hveijir ullarbuxur fram yfir galla- buxur, vom með veiðihúfur úr flau- eli á höfði og klæddust loðnum hlífð- arbuxum svo þeir líktust meira dýmm en veiðimönnum. Þá klædd- ust þeir siðum nærbrókum í ýms- um litum, fyrst hvítum og bláum en um aldamótin síðustu vom bleikar orðnar mjög vinsælar. En hvemig komust höfundar bók- arinnar að þessum niðurstöðum? M.a. með því að taka viðtöl við ætt- ingja kúrekanna, skoða dagbækur þeirra, minjasöfn, gamlar ljósmynd- ir og aldagamla vörulista og póst. Þegar niðurstaðan var fundin var ljóst að hún átti lítið skylt við þá ímynd sem flestir hafa um kúreka og á rætur sinar að rekja til Holly- wood. Stíll kúrekanna var einfaldur enda líklegt að þeir hafi haft um margt annað að hugsa en að pússa stígvélin sín og elta tískustrauma í klæðnaði. Bókin „I See By Your Outfit" hef- ur selst vel í Bandaríkjunum en Lindmier, annar höfunda bókarinn- ar, er nokkuð undrandi á þeirri at- hygli sem hún hefur vakið. Hann, sem er sagnfræðingur að mennt, fær varla svefnfrið fyrir fólki sem vill vita allan sannleikann um klæðnað Teikning/Sigurður Óli Jensson fólks áður fyrr. Þá séu sumir svo uppteknir af því að finna það eina rétta að saumasporin, brotin og fald- urinn verður að vera ekta. „Þetta er fólk sem krefst þess að ekki sé vikið út frá hinni réttu mynd kúrekans þegar um hann er fjallað og það vill líkja eftir kúrekum i einu og öllu,“ segir Lindmier og and- varpar en hreyfing þessa fólks var nokkuð öflug í Bandaríkjunum á átt- unda áratugnum. „Að mörgu leyti er þetta fólk sem getur ekki sætt sig við það sem er að gerast í nútíma samfélagi og freistar þess að fanga anda samfélags og tíma sem er löngu liðinn." Kúrekar fönguðu athygli Banda- ríkjamanna er þeir tóku í ríkum mæli að reka nautgripi sína í norð- urátt frá Texas-fylki eftir að borg- arastyijöldinni lauk um 1860. En fljótlega fór dulúðin og rómantíkin af kúrekunum er girðingar og stærðar búgarðar tóku að rísa. Þrátt fyrir það blundaði ímynd kúrekans í þjóðarsálinni sem sumir fengu útrás fyrir að tjá sig um í bókum og síðar kvikmyndum og sjónvarpsmyndum og þáttum. Alla tíð hefur verið deilt um einkennisklæði kúrekanna enda komu þeir frá ólíkum svæðum og klæddust því ekki eins en ekki síst vegna þess að kúrekatíminn (villta vestrið) entist í aðeins tæplega eina kynslóð. Komnir af kúrekum í upphafi varð hugmyndin að bók- inni til vegna deilna um klæðaburð kúrekanna. Sagan hófst fyrir tólf ár- um er hópur gallharðra kúrekaað- dáenda gekk út af kynningu sem þeir félagar Lindmier og Mount héldu um h'fsstíl kúrekanna. Þá fóm þeir sjálfir að spyrja sig spurainga sem engin svör fengust við. „Það fyrsta sem mig langaði að gera var að henda þessu fólki út og lumbra vel á því,“ rifjar Lindmier upp. Hann hafði æma ástæðu til að reiðast þvi' bæði hann og Mount ólust upp í Wyoming og áttu forfeður sem vom kúrckar. Eiginkona Lindmiers er búningahönnuður og hafa bún- ingar hennar verið notaðir í mörg- um vestrum. „Ef þeir em ekki réttir, þá notum við þá ekki,“ fullyrðir hún. í bókinni er rfkust áhersla lögð á kúrckana í Wyoming en einnig koma aðrir hlutar sléttunnar miklu við sögu s.s. Montana, norðurhluti Colorado og Norður- og Suður- Dakóta. John Langellier, sem var áður safnvörður á byggðasafni í Los Ang- eles, segir bók Lindmiers og Mounts kveða niður gamla kúrekadrauga frá Hollywood. „Kvikmyndimar era ekki sagnfræðilegar, þær em fyrst og fremst skemmtun. Oft lætur raunvemleikinn í minni pokann fyr- ir listrænum sjónarmiðum. En þótt gömlu vestramir séu ekki ákjósan- legir til sögukennslu getur verið að ástæðan liggi í því að enginn vissi raunvemlega hvemig kúrekar klæddust og að því litla sem var vit- að var ómögulegt að koma til skila á hvíta Ijaldinu." fmynd kúrckanna varð mun glæsilegri er vestramir komu til sögunnar. Þó er hún ekki alveg út í hött því á fyrstu áratugum síðustu aldar vom prentaðir vöralistar sem sýndu að kúrekar gátu keypt skraut á hatta sína. „Það var merkilegt að sjá kúrekana ganga inn í ímynd kvikmyndanna," segir Mount, „svo að hluta til hefur kvikmyndin aðlag- að kúrekana að fmyndinni." Leikarinn John Wayne átti mikinn þátt í að skapa þá fmynd sem flestir hafa um kúreka villta vestursins. Forvitnilegar bækur Gagnleg gagnslaus þekking Isaac Asimov’s Book of Facts, gefin út 1979 af Wing Books í New York. 504 sfður innb. Lesin á Gráa kettin- um f maf til júlf. BANDARÍSK-rússneski rithöf- undurinn Isaac Asimov er merki- legur um margt og þá ekki síst gríðarleg afköst enda skrifaði hann hundruð bóka um margvíslegustu málefni. Hann kom til Bandaríkj- anna frá Rússlandi barn að aldri og lauk á sínum tíma doktorsgráðu í efnafræði. Vísindalegur grunnur skáldverka hans var fyrir vikið yfir- leitt mjög traustur og traustari en flestra samrithöfunda hans. Asimov er þekktastur fyrir skáldsögur sínar um vélmenni og lögmál vélmennanna sem hann kynnti í þeim og einnig Found- ation-bókaröðina. Hann skrifaði reyndar helstu bækurnar í þeim seríum mjög snemma á ferlinum en eyddi svo síðustu árum ævinnar í að skrifa gríðarlega vinsæl fram- höld þeirra til að tengja þær saman í einn sagnabálk. Til viðbótar við þetta skrifaði hann grúa annarra skáldsagna auk óteljandi smásagna og greina um ýmis málefni. Einnig skrifaði hann nokkuð af bókum um vísindi og tækni, þar á meðal vin- sælar bækur sem útskýrðu vísinda- legar niðurstöður á alþýðlegan hátt. Skáldverk Asimovs hafa elst illa en innan um eru ágætis verk eins og til að mynda Nightfall, sem er kannski það merkasta sem eftir hann liggur. Bækur hans nýtast þó vel til greiningar á hugarástandi bandarísks þjóðfélags á fimmta, sjötta og sjöunda áratugnum enda voru vísindaskáldsögur þá gríðar- lega vinsælar, meðal annars fyrir það hvemig þær endurspegluðu vonir manna um að vísindin ættu eftir að skapa betri heim og bjart- ari framtíð. Sú bók sem hér er gerð að um- talsefni er að nokkru leyti dæmi- gerð fyrir Isaac Asimov og þá trú hans að upplýsingar séu lausn allra vandamála. I bókina hefur hann safnað saman óteljandi fróðleiks- molum um ólíklegustu hluti og fyr- irbæri, til að mynda um konunga og drottningar, nátturufræði, mat, snilligáfu, bókmenntir, orð, orku, uppgötvanir og þar fram eftir göt- unum. Flest sem hann tiltekur flokkast undir ónauðsynlega þekk- ingu en eins og menn vita er fátt gagnlegra en gagnslaus þekking. Book of Facts er ekki þess eðlis að menn setjist niður og lesi hana í einum rykk en hún er vel til þess fallin að grípa niður í hana, til að mynda á kaffihúsi, og sanka að sér ýmislegum sagnastúfum sem hægt er að skreyta sig með í samkvæm- um þó flest í henni sé þess eðlis að það sé forvitnilegt fyrir það að mönnum skuli þykja það forvitni- legt. Árni Matthíasson
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.