Morgunblaðið - 15.07.2000, Blaðsíða 25

b

heyrir væri sett til hliðar og óbeisl-
uð náttúruöfl mannsins réðu ein
ferðinni. Hobbes h'tur svo á, að sér-
gæska og sjálfsbjargarviðleitni séu
allsráðandi þættir í fari mannsins;
hver er sjálfum sér næstur og reyn-
ir það eitt að fullnægja eigin löngun-
um eins og náttúran býður honum.
í því „náttúrlega ástandi" sem
Hobbes reyndi að lýsa, eftir að hafa
hugsað burt menninguna, ræður
náttúrurétturinn einn ríkjum. Þessi
„réttur", ef rétt skyldi kalla, felst
einfaldlega í þeirri staðreynd að all-
ir hafa óskorað frelsi til þess að
beita öllum tiltækum ráðum í því
skyni að viðhalda lífi sínu. Þetta
frelsi gerir stöðu allra jafna, því
þótt hinir sterku neyti aflsmunar þá
geta þeir veiku jafnað metin með
undirferli. Hobbes segir afl og und-
irferli vera einu „dyggðirnar" í nátt-
úrlegu ástandi. Þar eð ekki er nóg
til handa öllum einkennist líf manna
af taumlausri samkeppni um gæði
og enginn getur verið óhultur um líf
sitt. Náttúrlegt ástand sem lýtur
engum siðareglum er því eins konar
stríðsástand gerræðis og ofbeldis.
Hobbes komst þannig að orði að í
náttúrlegu ástandi væri líf manna
„einmanalegt, fátæklegt, and-
styggilegt, grimmilegt og stutt“.
En hinn stöðugi ótti við dauðann
felur í sér frjókom skynseminnar.
Það rennur smám saman upp fyrir
mönnum að náttúrurétturinn stend-
ur í raun allri sjálfsbjargarviðleitni
fyrir þrifum. Þeir sjá að það er
hyggilegast að semja frið og ganga
undir sáttmála þar sem kveðið er á
um að hver og einn afsali sér “nátt-
úruréttinum" í hendur sameiginlegs
valdhafa gegn því að allir aðrir geri
slíkt hið sama. Ríkið er því af-
sprengi þjóðfélagssáttmálans, til-
búningur manna í því skyni að
tryggja eigin varðveislu með friði og
borgaralegu öryggi. Ríkishugtakið
felur hér í sér bæði samfélagið með
reglum um mannlega breytni og
ríkisvaldið sem sér til þess að hegnt
sé fyrir brot á þessum reglum.
Hobbes kallar grundvallarsiðar-
eglur náttúrulög og segir þau vera
boð skynseminnar um að gera það
sem stuðlar að eigin varðveislu,
enda leiði þau röklega af
sjálfsbjargarviðleitni mannsins.
Hobbes segir að inntaki náttúrulag-
anna sé best lýst með gullnu regl-
unni þegar hún er orðuð neikvætt:
„Gerðu ekki öðrum það sem þú vilt
ekki að aðrir geri þér.“ Fyrsta regla
þeirra er: „Leitaðu friðar og haltu
hann“. Hlýðni við náttúrulögin er
því forsenda þess að menn geti búið
saman í samfélagi og sá sem brýtur
gegn þeim segir sig í raun úr lögum
við aðra menn. Slíkir menn eru óal-
andi og óferjandi í mannlegu samfé-
lagi og voru því áður fyrr gerðir út-
lægir.
Orð Þorgeirs Ljósvetningagoða
þess hluta okkar sem er ómeðvitað-
ur og nefndur er dulvitund eða sál.
Draumar þínir Karó eru raddir úr
djúpi þín sjálfs og orðunum er beint
til þín. I draumunum verður systir
þín tákngervingur meininganna
vegna nafnsins en Hulda merkir
eitthvað sem er dulið, óþekkt. Það
að drengimir eru tveir (tvíburar),
gefur í skyn að tengsl þín við systur
þína séu sterk (draumur 3). En það
er útlit tvíburanna og aðstæður í
draumi 2 sem gefa í skyn að þú og
systir þín eigið ykkur leyndarmál
sem tengist upplifun og reynslu í
æsku. Þennan óræða sannleika haf-
ið þið dulið aðra til þessa og ýtt hon-
um til hliðar en hann sækir stöðugt
fastar á og knýr ykkur til afstöðu, að
opinbera hann eða kljást einar við
eigið sjálf. Þessi reynsla virðist
mjög viðkvæm og því verði að vanda
sig vel við að koma henni á framfæri
á réttan hátt og firra sig misskiln-
ingi.
• Þeir lesendur sem viya fá drauma sína
birta og ráðna sendi þá með fullu nafni, fæð-
ingardegi og ári ásamt heimilisfangi og dul-
nefni til birtingar til:
Draumstafir
Morgunblaðið
Kringlunni 1
103 Reykjavík
eða á heimasíðu Draumalandsins
http://www.dreamland.is
0 Hraöi
*a
p
Vegalenod
Ivlynd 2. Á mynd (a) má sjá hvernig hraðinn er mtsjafn eftir jarðlögum og eykst
eftir því sem neðar dregur. Á mynd (b) má sjá hvernig bylgjan ferðast atltaf
fljótustu leið gegnum jörðina. Eftir þvt' sem hún ferðast lengri leið fer hún dýpra
ofan í jörðina þar sem hraðinn er meiri. Á mynd (c) má sjá að fartími á
lengdareíningu mínnkar, það er hraði bylgjunnar eykst.
Mynd/Vísindavefur HÍ
„Ef vér slítum í sundur lögin, slítum
vér og í sundur friðinn," minna því á
þessa hugmynd Hobbes. En ís-
lenska þjóðveldið var samfélag án
ríkisvalds og skorti þær stofnanir
sem Hobbes áleit nauðsynlegar til
þess að halda uppi lögum og reglu.
Hann taldi að lagaveldi dygði engan
veginn til að halda mönnum í skefj-
um og tryggja félagslegt öryggi.
Þegar allt kemur til alls ástunda
menn löghlýðni og réttlæti einkum
vegna þess að við lögbrotum eru
ströng viðurlög og ríkið hefur vald
til þess að framfylgja þeim. Þess
vegna sjá þeir líka að það er hyggi-
legast að hlíta reglunum, þeir græða
mest á því sjálfir. Þannig verður
eigingimin sem leiddi til eyðileg-
gingar og dauða í náttúrlegu ástandi
að siðferðilegum hyggindum í
mannlegu samfélagi.
Siðareglur urðu því til vegna þess
að mönnum er nauðsyn á því að
samskipti þeirra geti gengið frið-
samlega fyrir sig. Þau eru leikregl-
ur sem menn sjá að hyggilegt er að
halda til þess að tryggja eigin af-
komu. Þótt þær komi ef til vill í veg
fyrir að einstaklingur nái að full-
nægja tiltekinni löngun á tilteknum
tíma, þá þjóna þær hagsmunum
hvers og eins til lengri tíma litið. Að
þessu leyti eru siðareglur eins og
umferðarreglur; þær koma skikkan
á umferðina sem gerir mér kleift að
komast leiðar minnar þótt það geti
skaðað stundarhagsmuni mína að
bíða á rauðu Ijósi þegar mikið liggur
við.
Stundum eru samskipti manna á
alþjóðavettvangi höfð til marks um
ágæti kenningar Hobbes. Þótt al-
þjóðlegar reglur og samþykktir séu
í gildi, þá eru þær oft þverbrotnar
vegna þess að ekkert alþjóðlegt yf-
irv'ald er tii að framfylgja þeim.
Vilhjálmur Árnason
prófessor í heimspeki við
Háskóla íslands.
UNDIR

1
Rafmagnsveitur ríkisins hafa á rúmlega
hálfrar aldar ferli rafvætt hinar strjálu
byggðir landsins og þannig gegnt lykil-
hlutverki í að skapa góð búsetuskilyrði um
allt land með hreinni, vistvænni orku.
Raflínukerfi RARIK er nú orðið afar mikið
að vöxtum, um 8.000 km að lengd, sem
samsvarar vegalengdinni frá íslandi til
Kyrrahafsstrandar Bandaríkjanna.
Það eru um 85 þúsund staurar sem bera
línurnar uppi og í tilefni hálfrar aldar afmælis
RARIK fyrir fáum árum var jafnmörgum
trjám plantað í átakinu „Tréfyrirstaur".
Undanfarin ár hefur aukin áhersla
verið lögð á jarðstrengi í stað
háspennulína og margarstaura-
a línur verið aflagðar. Staurarnir
sem þannig ganga af munu þó
■ nýtast áfram, því RARIK hefur
fært Landgræðslu rikisins 2.000
rafmagnsstaura að gjöf sem
nú munu fá nýtt hlutverk við
uppgræðslu landsins.
LANDGRÆÐSLU