Morgunblaðið - 15.07.2000, Blaðsíða 34

* 34 LAUGARDAGUR 15. JÚLÍ 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Listin að
fyrirgefa
Áður fyrr skalfkaþólskur heimurþegar
Páfagarðurgafút tilskipanir. Nú er öld-
in önnur, því miðurfyrir velflesta fanga
sem geta víst ekki vænstþess að þjóðar-
leiðtogar opni fangelsi til að fagna heil-
ögu ári kaþólskra. Breytingin erhins
vegar til blessunarfyrir samkynhneigða.
/ :
Eftir
Hönnu Katrínu
Friðriksen
ARIÐ 2000 er heilagt ár
í kaþólskum sið, en
kaþólska kirkjan
heldur sérstakar
i trúarhátíðir á aldar-
fjórðungs fresti. Meðal merkra
siða á helgum árum kirkjunnar
mun vera, að trúaðir fá fyrirgefn-
ingu synda sinna og þurfa ekki
einu sinni að arka suður til Rómar
að leita sér syndaaflausnar, heldur
geta tekið við henni hvar í heimi
sem þeir eru staddir.
Á svo heilögu ári þarf ekki að
koma á óvart að páfi hefur verið
óvenju iðinn við að brýna fyrir ver-
aldlegum yfirvöldum og öðrum
dauðlegum að sýna kristilegan
VIÐHORF íeTtóS'rir-
gefa þeim sem
gert hafa á
hlut þeirra.
Hann hefur
t.d. valdið verulegum usla í pólitík-
inni á Italíu með því að óska eftir
að tekið verði mildilega á glæpa-
mönnum og þeir sem þegar sitji
inni jafnvel náðaðir. Þar hefur páfi
sjálfur gengið fram fyrir skjöldu.
Hann lýsti því yfir árið 1983 að
hann hefði fyrirgefið Mehmet Ali
Agca, tilræðismanninum sem
reyndi að myrða hann tveimur ár-
um íyrr og nú hefur Mehmet verið
náðaður og sendur heim til Tyrk-
lands, að tilstuðlan Páfagarðs, eftir
19 ár í ítölsku fangelsi.
Ástandið í ítölskum fangelsum
mun ekki vera par gott þessa dag-
ana, þar sitja öllu fleiri inni en gert
var ráð fyrir við byggingu tugthús-
anna. Um síðustu helgi hélt páfi
messu í fangelsi nokkru í Róm og
lagði þar með enn meiri áherslu á
ósk sína um að refsingar fanga
yrðu mildaðar, en í ávarpi til þjóð-
arleiðtoga í lok júní sagði hann að
mildun fangelsisdóma, jafnvel þótt
hún teldist aðeins minni háttar,
myndi færa fongum heim sanninn
um að menn sýndu aðstöðu þeirra
samúð.
Miðað við fréttafrásagnir af
messunni í fangelsinu gátu sumir
fangamir ekki leynt tilfinningum
sínum heldur grétu og skulfu, en
aðrir þjónuðu fyrir altari og sungu
í kór. Haft hefur verið á orði að
vart muni áhrifameiri atburður
færast á spjöld sögu kaþólsku
kirkjunnar á þessu heilaga ári.
Það skaut því óneitanlega
skökku við að sama sunnudag kom
páfi fram á svalir við Péturstorgið í
Róm og tilkynnti að hann gæti
ekki annað en lýst biturleika vegna
þeirrar lítilsvirðingar sem sýnd
hefði verið heilögu ári kaþólsku
kirkjunnar og þeirrar atlögu sem
gerð hefði verið að kristilegum
gildum Rómaborgar, borgarinnar
sem stæði svo nærri hjörtum kaþ-
ólskra manna um allan heim.
Það sem hafði komið páfa svona
rækilega úr jafnvægi var sú stað-
reynd, að alþjóðleg samtök sam-
kynhneigðra halda hátíð í Róma-
borg á heilaga árinu. Daginn fyrir
messuna í fangelsinu höfðu sam-
kynhneigðir gengið fylktu liði um
borgina, sem stendur kaþólskum
hjörtum nærri, og það var meira
en páfi þoldi. Hann sagði áheyr-
endum sínum á Péturstorginu að
kirkjan myndi ekki leyna sannleik-
anum, því þar með gengi hún gegn
trúnni á Drottin skapara himins og
jarðar og það myndi ekki hjálpa
fólki til að greina rétt frá röngu.
Athafnir samkynhneigðra gengju
gegn náttúrurétti.
Páfi heldur fast í þá skilgrein-
ingu sína að samkynhneigð sé
,göng“ og því fordæmanleg. Án efa
kann hann boðorðin nægilega vel
til þess að vita að þjófnaðir og
morð, svo upp sé talinn hluti af af-
rekaskrá þeirra sem gista fangelsi,
eru brot þar á. Hann telur þó eðli-
legt að taka vægt á föngunum,
jafnvel náða þá svo þeir geti um
frjálst höfuð strokið á heilögu ári.
Líklega verða þeir engin ógn
heiðvirðu fólki, fái þeir fyrirgefn-
ingu synda sinna. Samkynhneigðir
virðast, skv. páfa, líklegri til að
umbylta æskilegri heimsmyndinni.
Flestir vita að kaþólska kirkjan
hefur tekið sönsum í ýmsum mál-
um í gegnum aldimar, a.m.k. er
það engin dauðasynd lengur að
þræta fyrir að jörðin sé flöt. En
páfi heldur þó í sum fomeskjuleg
„vísindi", þar á meðal þau að sam-
kynhneigð gangi gegn náttúm-
rétti. Þeir vita það þó sem vilja vita
að samkynhneigð er að finna víða í
náttúmnni og það „afbrigði" hlýt-
ur því að teljast náttúrulegt, enda
er hlutfallið of hátt til að afneita
því. Það mætti hins vegar benda
páfa á, að hvergi í náttúmnni
þekkist skírlífi, sem þykir þó nauð-
synlegt lífsmunstur presta innan
kirkju hans. Því heimatilbúna lög-
máli eiga reyndar sumir guðs-
mennimir erfitt með að fylgja,
enda gengur það þvert á mannlega
náttúm.
Páfinn kemur fram sem mildi-
legur kirkjufaðir þegar hann mót-
mælirvillimennsku dauðarefsing-
ar og hvetur þjóðarleiðtoga til að
líta í meðaumkun og umburðar-
lyndi til þeirra sem sitja í fangels-
um heimsins. En svo snýr hann við
blaðinu og ræðst að hópi fólks, sem
erfitt er að sjá hvað hefur til saka
unnið. Á heilögu ári virðist páfi til-
búinn til að fyrirgefa flestum flest.
Nema samkynhneigðum.
Áður fyrr skalf kaþólskur heim-
ur þegar Páfagarður gaf út tilskip-
anir sínar. Núna er öldin önnur,
sem er auðvitað miður fyrir vel-
flesta fanga heimsins, sem geta
víst ekki vænst þess að þjóðar-
leiðtogar opni fangelsin til að
fagna heilögu ári kaþólskra.
Breytingin er hins vegar til bless-
unar fyrir samkynhneigða. Þegar
páfi heimsótti Bandaríkin fyrir
fjórum árum gerðu nokkrir fjöl-
miðlar, Time, CNN og U.S. News
& World Report, skoðanakannanir
meðal þarlendra kaþólikka um
hvort þeir væru sammála afstöðu
Páfagarðs í ýmsum málum. Um
80% bandarískra kaþólikka sögð-
ust ánægðir með störf páfa, en að-
eins um 15% töldu að þeir ættu
alltaf að fylgja kenningum
kirkjunnar í siðferðilegum álita-
málum. Tæp 80% kaþólskra sögð-
ust geta tekið sjálfstæðar ákvarð-
anir í slíkum málum. Helmingur
aðspurðra hafði þegar gert upp
hug sinn varðandi samkynhneigða
og var ekki sammála kirkjunni.
Kammersveit Reykjavíkur á Europamusicale
Kammersveit Reykjavíkur.
Kynnir íslenska tón-
list í Miinchen
KAMMERSVEIT Reykjavíkur
kemur fram á tónleikum á tónlist-
arhátíðinni Europamusicale í
kvöld, laugardagskvöld, í Carl
Orff-salnum í Gasteig í Múnchen.
Til hátíðarinnar er boðið kamm-
erhópum, kammersveitum og kór-
um frá 33 Evrópulöndum, sem
leika skulu og kynna tónlist síns
heimalands. Hátíðin er nú haldin
öðru sinni og er boðið upp á tón-
leika í tíu borgum í Bæjaralandi,
Búdapest og Prag.
Á efnisskrá Kammersveitarinn-
ar á þessum tónleikum eru eftir-
talin verk: Á Kýpros eftir Leif
Þórarinsson (1994), Nótt, op. 59
eftir Jón Leifs (1964), Kristallar
2(000) eftir Pál Pampichler Páls-
son, Umleikur eftir Þorkel Sigur-
björnsson (1998) og Á gleðistundu
eftir Atla Heimi Sveinsson (1989).
Sautján hljóðfæraleikarar fara í
ferðina og verður Rut Ingólfsdótt-
ir einleikari í fiðlukonsert Þorkels
Sigurbjörnssonar, einsöngvarar í
Nótt Jóns Leifs verða Bergþór
Pálsson og Gunnar Guðbjörnsson,
sem kemur frá Berlín til að taka
þátt í tónleikunum. Stjórnandi
verður Bernharður Wilkinson.
Tónskáldin þrjú, Páll P. Pálsson,
Þorkell Sigurbjörnsson og Atli
Heimir Sveinsson, verða viðstödd
tónleikana. Einnig verður sendi-
herra Islands í Berlín, Ingimundur
Sigfússon, á staðnum ásamt konu
sinni, Valgerði Valsdóttur.
Einkunnarorð Europamusicale-
hátíðarinnar eru „kynnist - lærið
að meta“ og vilja forsvarsmenn
hennar ýta undir umburðarlyndi
og virðingu milli þjóða í Evrópu,
og jafnframt stuðla að menningar-
sambandi Evrópu með áherslu á
varðveislu menningar hverrar
þjóðar fyrir sig.
Fyrsta Europamusicale-hátíðin
var haldin í október 1993 og héldu
30 sinfóníuhljómsveitir frá Evrópu
tónleika á einum mánuði. Sinfón-
íuhljómsveit íslands var boðið og
hélt hún tónleika í tónlistarhúsinu
Gasteig.
Frú Vigdís Finnbogadóttir var
með í för og ávarpaði tónleikagesti
á undan tónleikunum.
Blikar og bakkelsi
Ljósmynd/Halldór B. Runólfssön
Eitt af verkum Emu G. Sigurðardóttur í Galleríi Sævars Karls.
MYNDLIST
Gallerí Sævars Karls
MÁLVERK & HÖGG-
MYNDIR/ERNA G. SIG-
URÐARDÓTTIR
Til 20. júlí. Opið á verslunartíma.
RAUNSÆ málverk af einangruðu
myndefni eru svo sem ekkert ný-
næmi.
Eftir því sem málaralistin leitast
meira við að halda fengnum hlut og
reka af sér slyttmælið - að hún sé
ekki lengur svipur hjá sjón - verð-
ur viðfangsefni málarans víðfeðm-
ara án þess að stfllinn eða tæknin
taki miklum stakkaskiptum. Nú
leitast margir við að nota miðilinn
líkt og skiltamálarar til að draga
upp óræðar myndir eða myndagát-
ur - rebus heitir það víst á latínu -
í anda Forn-Egypta.
Reyndar er samlfldngin við fugla-
málara fjórða konungdæmisins ekki
svo langsótt því Ema G. Sigurðar-
dóttir er jafnupptekin af svönum á
sundi og meistarinn frá Medúm var
af spígsporandi gæsum fyrir einum
45 öldum. Og nákvæmlega eins og
fiðurfé Egyptanna eru fuglar Emu
í prófíl. I tveim verka sinna nýtur
hún aðstoðar Sigurðar Einarssonar
- gæti verið faðir listakonunnar -
en hann tálgar smágerða svanina
sem sitja eins og þægar höggmynd-
ir ofan á minnstu römmunum.
Auk fuglanna eru málverk af
bakkelsi, svo sem kringlum, snúð-
um og öðru dæmigerðu kaffibrauði.
í einu verkinu eru brauðin heil en í
öðm era þau hálfétin. Það fer ekki
á milli mála að listakonan er með
hugann við Tjömina og þá skýrist
þetta með hálfétna sætmetið. Ón-
eitanlega verða tengslin við forn-
egypsku múrmeistarana enn nær-
tækari, eða hver man ekki eftir
meistaranum mæta frá Þebes sem
myndskreytti Nakht-gröfina með
fuglaveiðum í sefgrasinu á tímum
átjándu konungsættarinnar? Sæta-
brauðsmyndir Ernu taka fram öðr-
um verkum hennar þótt ekki væri
nema vegna þess að það er mun
sjaldgæfara að sjá bakkelsi - eink-
um hálfétið - á striga en fugla. Satt
best að segja era fuglar ofnotaðir í
íslenskri samtímalist. Þetta er sagt
þótt Þorsteinn heitinn Erlingsson
hefði eflaust verið því ósammála.
Myndrænt séð era sætabrauðs-
myndirnar einnig mun áhugaverð-
ari en fuglamyndimar. Þær era ór-
æðari og hleypa bakgrunninum upp
- og virkja hann - með mun líflegri
hætti. Þetta era því framtíðarverk-
in á sýningunni og leiðarljós lista-
mannsins þegar hún tekur aftur til
við að mála.
Fortíðin birtist hins vegar í titl-
unum. Þeir era ekki góðir og
reyndar óþarfir með öllu því vænt-
anlega er Erna að mála fyrir full-
orðna sem löngu hafa meðtekið sitt
Gagn og gaman. Kauðskar nafngift-
ir era eins og fuglarnir, ofnotaðar í
íslenskri samtímalist. Það er vegna
þess að listamenn treysta ekki
gestum sínum fyllilega til að nota
hugmyndaflugið.
Bjánaleg tilsvör sem heyrast oft
á sýningum, svo sem: „Þetta er nú
aldeilis kyndugt“, eða „Ja héma;
hvað skyldi hún nú meina með
þessu?“, gera listamenn óöragga.
Þeir halda að gestir séu skyni
skroppnari en þeir era í raun og
vera.
En ekkert er verra en að reyna
að pota hækju undir hefla áhorf-
enda með því að ofskfra verk sín.
Séu sýningargestir ekki búnir að
tapa óeðlilega miklu af þessum
vanalegu fimmtán hundrað kúbik-
um sem við drögnumst með dags
daglega er engin ástæða til að auka
hugsanaleti þeirra. List er til að
skerpa andann, tilfinningarnar og
ímyndunaraflið. Sú nauðsynlega
brýning misheppnast ef gestir era
reyrðir ofan í andlegan hjólastól og
hossað um allt með barnalegri ítr-
oðslu. Því þarf Erna að hafa mun
meiri áhyggjur af textavali sínu en
myndefni.
Halldór Björn Runólfsson