Morgunblaðið - 15.07.2000, Blaðsíða 40

40 LAUGARDAGUR 15. JÚLÍ 2000
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
JÓN ÍSAK
SIG URÐSSON
+ Jón Isak Sigurðs-
son, fyrrverandi
hafnsögumaður, var
fæddur á Merkis-
steini í Vestmanna-
eyjum 7. nóvember
1911 . Hann lést í
Sjúkrahúsi Vest-
mannaeyja hinn 28.
júní siðastliðinn.
Foreldrar Jóns
voru Sigurður
Björnsson bátasmið-
ur, fæddur á Árnahól
á Stokkseyri 29. júní
1886, dáinn 9. júní
1928, og kona hans
Sigríður Árnadóttir, fædd á Sauð-
húsnesi í Álftaveri 10. apríl 1886,
dáin 19. september 1972. Systkini
Jóns eru Stefanía Sigurðardóttir,
Við sem munum rúmlega hálfa
tuttugustu öldina, minnumst tveggja
hafnsögumanna er settu mikinn svip
á samtíð sína.
Fyrst skal frægan telja Hannes
lóðs Jónsson á Miðhúsum, sem auk
þess að gegna stöðunni um hálfa öld,
var formaður á Gídeon tæpa fjóra
áratugi.
y. Jón í. Sigurðsson skilaði farsælu
dagsverki og þar stendur uppúr
lóðsstarfið í meira en 50 ár. Jón lóðs
ólst upp við Strandveginn. Á þeim ár-
um var þar miðpunktur athafnalífs-
ins, og hóf hann ungur að standa sjó-
inn eins og flestir jafnaldrar hans.
Fljótlega fór Jón að starfa við af-
greiðslu skipa, lögðust þau jafnan á
ytri-höfnina og var svo fram á miðja
20. öld.
Ekki var alltaf auðvelt að sinna
þessu vandaverki, sjórinn og veður
válynd.
'ú' Á þessum árum var langhættuleg-
ast fyrir farþega til og frá Reykjavík
eða útlöndum að komast úr eða í skip-
in. Minnist ég þess að einu sinni vor-
um við bræðumir og móðir okkar hífð
í körfu ásamt sóknarprestinum séra
Sigurjóni Þ. Amasyni. Þessi aðferð
var áreiðanlega hættuminni í mis-
sem er látin, og Árni
Sigurðsson, búsettur
í Keflavík.
Jón kvæntist 29.
maí 1939 Klöru Frið-
riksdóttur frá Látr-
um í Vestmanna-
eyjum. Börn þeirra
eru: 1) Friðrik, maki
Jakobína Guð-
mundsdóttir, 2)
Svava Sigríður,
maki Þráinn Einars-
son, 3) Guðjón Þór-
arinn, maki Anna
Svala Johnsen og 4)
Ragnar, maki Þór-
gunnur Ársælsdóttir.
Utför Jóns verður gerð frá
Landakirkju í Vestmannaeyjum í
dag og hefst athöfnin klukkan 14.
jöfnum veðmm í stað þess að klöngr-
ast í kaðalstigum á síðum skipanna.
Enginn veit hvað oft Jón lóðs klifraði
upp og niður kaðalstigana öll þau ár
sem hann stundaði sitt hættulega
ævistarf. Jón var mikið karlmenni og
þrekmaður og oft hefur ekki mátt
miklu muna. Öllum skipum skilaði
Jón heilum til hafnar, var viðbrugðið
hve hann naut mikils álits og trausts
hjá skipstjómarmönnum, erlendum
sem innlendum.
Þótt Jón ætti ekki langa skóla-
göngu að baki, tókst honum undravel
að umgangast og skilja flestra þjóða
menn, sem hann kynntist í starfinu.
Það var mikil framför er hafnsögu-
báturinn Lóðinn kom til Eyja 1961
fyrir forgöngu Jóns og fleiri góðra
manna. Jón sat í bæjarstjóm um ára-
bil og var formaður hafnarstjómar í
áratugi. Ymsum fleiri ábyrgðarstöð-
um gegndi hann, lengi í stjórn Báta-
ábyrgðarfélagsins, formaður í Björg-
unarfélagi Vestmannaeyja,
Starfsmannafélagi Vestmannaeyja
og ræðismaður Norðmanna um langt
skeið svo nokkuð sé nefnt.
Við Jón vorum saman í bæjar-
stjóm, það munaði um hann, gat ver-
ið fastur fyrir, en ávallt sanngjam,
Birting afmælis- og
minningargreina
MORGUNBLAÐIÐ tekur afmælis- og minningargreinar til birting-
ar endurgjaldslaust. Greinunum er veitt viðtaka á ritstjórn blaðsins
í Kringlunni 1, Reykjavík, og á skrifstofu blaðsins í Kaupvan-
gsstræti 1, Akureyri. Þá er enn fremur unnt að senda greinarnar í
símbréfi (569 1115) og í tölvupósti (minning@mbl.is). Nauðsynlegt
er, að símanúmer höfundar/sendanda fylgi.
Um hvern látinn einstakling birtist formáli, ein uppistöðugrein af
hæfilegri lengd, en aðrar greinar um sama einstakling takmarkast
við eina örk, A-4, miðað við meðallínubil og hæfilega línulengd, - eða
2.200 slög (um 25 dálksentimetra í blaðinu). Tilvitnanir í sálma eða
ljóð takmarkast við eitt til þrjú erindi. Greinarhöfundar eru beðnir
að hafa skírnarnöfn sín en ekki stuttnefni undir greinunum.
Við birtingu afmælisgreina gildir sú regla, að aðeins eru birtar
greinar um fólk sem er 70 ára og eldra. Hins vegar eru birtar af-
mælisfréttir ásamt mynd í Dagbók um fólk sem er 50 ára eða eldra.
Mikil áhersla er lögð á, að handrit séu vel frá gengin, vélrituð eða
tölvusett. Sé handrit tölvusett er æskilegt, að disklingur fylgi út-
prentuninni. Það eykur öryggi í textameðferð og kemur í veg fyrir
tvíverknað. Auðveldust er móttaka svokallaðra ASCII-skráa sem í
daglegu tali eru nefndar DOS-textaskrár. Þá eru ritvinnslukerfin
Word og Wordperfect einnig auðveld í úrvinnslu.
ÚTFARARSTOFA ÍSLANDS
Sjáum um alla þá þætti sem hafa ber í huga
er andlát verður
Útfararstjórar okkar búa yfir áratuga reynslu af störfum við
útfararþjónustu.
Sjáum um útfarir á allri landsbyggðinni.
'simi 896 8242

Útfararstofa íslands, Suðurhlið 35, Fossvogi.
Sími 581 3300. Þjónusta allan sólarhringinn.
www.utfararstofa.ehf.is
naut hvarvetna mikils álits og vin-
sælda meðal samferðamanna. Sam-
göngumálin hafa alltaf brunnið á okk-
ur Eyjamönnum.
Jón var þátttakandi í Stokkseyrar-
ferðum með m.b. Gísla J. Johnsen
sem stjómað var af Sigurjóni Ingvar-
ssyni með miklum ágætum. Þá var
Jón einn af hvatamönnum þess að
reyndur var svifnökkvi - loftpúðaskip
milli lands og Eyja. Farnar vom
nokkrar ferðir. Um framhald var ekki
að ræða, miðað við okkar aðstæður.
Fyrir framgöngu sína var Jóni
sýndur margvíslegur sómi, innlendar
og erlendar viðurkenningai- féllu hon-
um í skaut. Hann var kjörinn heiðurs-
borgari Vestmannaeyja á 75 ára af-
mæli kaupstaðarins.
Jón var gæfumaður í einkalífi,
felldi ungur hug til eyjadísar, Klöra
Friðriksdóttur frá Látrum, og ein-
mitt þar stóð rausnarheimili þeirra í
60 ár. Þangað komu margir, gestrisni
og myndarskapur orðlagður. Þeim
varð fjögurra barna auðið, myndar-
fólk eins og þau eiga kyn til. Síðustu
æviár Jóns vora erfið. Klara stundaði
hann af elsku og umhyggju meðan
stætt var. Guð einn veit hvað innifyrir
bjó er hann síðustu mánuði gat ekki
tjáð sig á sjúkrabeðinum.
Á kveðjustund bið ég alföður að
blessa minningu góðs vinar og sendi
ástvinum öllum samúðarkveðjur.
Jóhann Friðfinnsson.
Jón á Látram eða Jón lóðs eins og
hann var ýmist kallaður átti við erfið
veikindi að stríða síðustu tvö og hálft
árið sem hann lifði. Á þeim tíma lá
hann á Sjúkrahúsi Vestmannaeyja án
þess að komast sjálfur úr rúmi. En
mikið var fólkið hans, bömin og eigin-
konan Klara, sem heimsótti hann á
hveijum degi, þakklátt fyrir góða
umönnun starfsfólksins.
Til þess tíma var Jón heilsu-
hraustur dugnaðarforkur. Starfa
hans við Vestmannaeyjahöfn verður
lengi minnst fyrir farsæld og árvekni.
Þau Jón og Klara hófu búskap á
æskuheimili hennar, Látram, við
Vestmannaeyjabraut 1939. Þau eign-
uðust það fljótt og stækkuðu og
bættu. Þar áttu þau heima allan sinn
búskap með farsæld og hamingju í
næstum 60 ár.
Að loknu barnaskólaprófi fór Jón í
unglingaskóla sem þá var starfrækt-
ur í Eyjum. Seinna, árið 1933, lauk
hann prófi frá vélstjómamámskeiði
sem veitti 50 hestafla réttindi sem
síðar vora hækkuð í 250 hestöfl. Eins
og margir Eyjapeyjar var Jón í sveit
á sumrin og þá í Landeyjum. Og sem
unglingur var hann í eitt og hálft ár á
Brekku í Mjóafirði.
Þegar aldur og þrosld leyfðu lá
leiðin á sjóinn. Fyrst á Helgu, níu
tonna bát. Þorsteinn Gíslason í Görð-
um var skipstjóri. Eiríkur Jónsson í
Skýlinu tók síðar við Helgu og var
Jón áfram hjá honum. Hann fór svo á
Lagarfoss sem var 23 tonn þá hafði
Þorsteinn Gíslason tekið hann. Á hon-
um fóru þeir norður fyrir land á sfld á
sumrin, tvílembingur á móti Frigg
sem Benóný Friðriksson, Binni í
Gröf, var skipstjóri á. Hann var einn-
ig á Marsinum á snurvoð með Eyjólfi
Gíslasyni skipstjóra á Bessastöðum.
Á síldveiðunum fyrir norðan hélt
hann dagbók sem nú er merk heimild
um síldveiðar þess tíma.
Jón byrjaði snemma að vinna við
Vestmannaeyjahöfn á milli úthalda á
sjónum. Fyrstu yfirmenn hans þar
vora Hannes Jónsson lóðs á Miðhús-
um og Geir Guðmundsson á Geirlandi
sem var hafnarvörður. Ami Þórarins-
son á Oddstöðum tók við lóðstörfum
af Hannesi og Eyvindur bróðir hans
síðar af honum. Á stríðsáranum síð-
ari var Jón oft í flutningum með lóðs-
inn út í skip. 1945 var hann ráðinn að-
stoðarlóðs hjá Eyvindi, áður hafði
hann lóðsað inn litla kugga eins og
hann sagði sjálfur. Þegar Eyvindur
lét af störfum 1947 var Jón ráðinn yf-
irhafnsögumaður og var hann í því
starfi við glæsilegan feril í 37 ár til
loka ársins 1984. Alls fór hann í tæp-
lega 15 þúsund skip sem vora frá
ýmsum löndum. Hann hrósaði ís-
lenskum sjómönnum oft og sagði að
ekki væri hægt að jafna handartil-
tektum þeirra saman við þá erlendu.
Á þessum áram hefur orðið mikil
breyting við höfnina. Sú mesta var
nýja hraunið sem rann út í Víkina
(ytri höfnina) í eldgosinu 1973 og
gerði þessa höfn miklu vemdaðri fyr-
ir austan stormi og stórsjóum. Áður
var leiðin að hafnargörðum eitt brim-
rót alla leið við þær aðstæður. Núna
er þar alltaf sléttur sjór frá Kletts-
nefi.
I öllum verklegum framkvæmdum
var Jón lífið og sálin sem stjómar-
maður hafnarnefndar og formaður
hennar í tuttugu ár. Viðlegurými var
mikið aukið og lengst af var verið að
dýpka höfnina en eftir því sem dýpið
hefur aukist hafa skipin stækkað og
djúpristan orðið meiri. Hafnsögu-
maðurinn hefur því stöðugt þurft að
hafa þar aðgát á. Sömuleiðis, vegna
þrengsla og snúnings í innsigling-
unni, ásamt þrengslum inni í henni
við að snúa stórum skipum. Þetta hef-
ur því verið vandasamt starf alla tíð.
Þrátt fyrir það er ekki hægt að álasa
Jóni fyrir að hafa valdið tjóni á skip-
um eða mannvirkjum í höfninni. Ein-
stök farsæld fylgdi honum alla tíð.
Enginn getur heldur álasað honum
fyrir að hafa verið ragur við að taka
inn eða fara út með skip í vondum
veðram. Mönnum fannst aftur á móti
áræðið stundum full mikið en alltaf
skilaði hann öllu heilu úr og í höfn.
Hann þekkti allar aðstæður, strauma
og sog einstaklega vel og vissi hvað
hægt var að gera. Meðal farmann-
anna og sérstaklega skipstjóranna
ganga margar sögur af Jóni. Allar
era þær á einn veg. Þeim ber öllum
saman um hæfni hans sem hafnsögu-
manns og þá ekki síður áræðið og
kjarkinn við að koma um borð og fara
frá borði í brælum sérstaklega meðan
litla Léttis naut einungis við við flutn-
ing á hafnsögumanni. Skipstjóram
farskipanna ber líka saman um að oft
hefði verið farið fram hjá Eyjum í
vondum veðram ef þeir hefðu ekki
þekkt og treyst Jóni lóðs. Ef Jón
sagði að allt væri í lagi þá var því hlýtt
og þeir sögðu að koma Jóns á stjóm-
pall hefði alltaf vakið öryggi og
traust.
Jón hefur oft þurft að taka erfiðar
ákvarðanir en þær hafa alltaf verið
byggðar á mikilli þekkingu og
reynslu. Oft er um mikil verðmæti að
tefla fyrir farmflytjendur, áætlanir
skipa, farþega o.fl. hvort hægt er að
taka skip inn eða ekki.
Það er mikilsvert fyrir hverja
byggð að hafa svona starfskrafta.
Þeir auðga hana mikið. Lóðsinn er
fyrsti íbúinn sem sjómaðurinn mætir
í erlendri höfn og sá síðasti sem hann
kveður. Allir vita að þar höfum við átt
góðan fulltrúa sem Jón var.
Árið 1941 hóf Jón sem ungur mað-
ur baráttu fyrir því að fá hingað
traustan og góðan hafnsögubát sem
jafnframt gæti aðstoðað hér á haf-
svæðinu í kring þegar þess gerðist
þörf. Það var tuttugu áram síðar sem
baráttu Jóns fyrir þessu áhugamáli
lauk með komu Lóðsins sem var
smíðaður í Vestur-Þýskalandi fyrir
Vestmannaeyjahöfn. Koma hans var
mikil bylting hvað alla starfsaðstöðu
snerti við höfnina. Og hér við Eyjar
og alla suðurströndina varð mikil
bylting í öryggismálum sjómanna.Nú
hefur hann nýlega verið seldur og nýr
og öflugri Lóðs sem smíðaður var í
skipalyftu Vestmannaeyja tekið við.
Jón tók mikinn þátt í félagsmálum,
auk setu í hafnarstjóm var hann í
stjórn Björgunarfélags Vestmanna;
eyja í 32 ár, þar af formaður í 28 ár. í
stjórn Bátaábyrgðarfélags Vest-
mannaeyja í tæpa hálfa öld. Formað-
ur Starfsmannafélags Vestmanna-
eyjabæjar í tuttugu ár. Varafulltrúi
Sjálfstæðisflokksins í bæjarstjóm í
átta ár og aðalfulltrúi í tólf ár. Jón tal-
aði oft um hvað hann hefði verið
heppinn með samstarfsmenn við
höfnina og í hafnarstjórn. Fyrir vel
unnin störf var Jóni sýndur mildll
sómi. Árið 1967 sæmdi Lloyds í
London hann viðurkenningarskjali
þar sem honum era þökkuð góð störf
í þágu tryggingarfélagsins og sjófar-
enda. 1971 var hann sæmdur riddara-
krossi hinnar íslensku Fálkaorðu,
1974 sæmdur norsku Ólafsorðunni en
hann var ræðismaður Norðmanna í
mörg ár. Árið 1976 heiðursskjali frá
Sambandslýðveldinu V-Þýskalandi
fyrir aðstoð við slasaða og sjúka sjó-
menn. Árið 1981 Leopoldsorðunni
belgísku fyrir björgun áhafnarinnar á
Marie Jose Rosette og veitta aðstoð
við belgíska sjómenn.
í mörg ár var Jón umboðsmaður
færeyskra skipa í Vestmannaeyjum.
Fyrir nokkrum áram sæmdi Skip-
stjóra- og stýrimannafélag Færeyja
hann heiðursskildi með flaggstöng
fyrir trygga þjónustu við færeysk
skip í Vestmannaeyjum. Og 14. febr-
úar 1994 varð hann heiðursborgari
Vestmannaeyja.
Eimskipsfélag Islands bauð þeim
Jóni og Klöru tvisvar í siglingu með
skipum félagsins. Fyrri ferðin var
1956.1 boðsbréfi til þeirra hjóna segir
þáverandi forstjóri félagsins, Guð-
mundur Vilhjálmsson, m.a.: „Skip-
stjórar félagsins era ekki alltaf sam-
mála í öllum málum. Eitt era þeir
sammála um. Þeir fá hvergi á Islandi
betri þjónustu en í Vestmannaeyja-
höfn. Þau hjón fóra einnig boðsferð
með einu skipa Hafskips. Fyrir störf
Jóns varð Vestmannaeyjahöfn ákjós-
anlegur viðkomustaður skipafélaga.
Undirritaður á Jóni margt að
þakka. Fyrir tæpum 40 áram fór
hann stundum að leysa Jón af á milli
vertíða. Það var mikið traust og vin-
semd sem hann sýndi mér. Sennilega
hef ég nptið þar vináttu hans og föður
míns, Ásmundar Friðrikssonar á
Löndum. Þeir voru fornvinir. Mikið
var hann mér hollráður og vandalaust
var að leita til hans með hvað sem var.
Það geta ábyggilega allir tekið undir.
Ásamt lóðsstörfunum var Jón toll-
vörður í mörg ár.
Þar sem annars staðar ávann hann
sér verðugt traust. Hann sem bind-
indismaður alla tíð hafði þar sem ann-
ars staðar hreinan skjöld.
Friðrik Ásmundsson.
Kveðja frá
Heij ólfsbræðrum
Br. heiðursfélagi Jón Isak Sigurðs-
son frá Látram er fallinn frá eftir
löng og erfið veikindi. Þegar ég set
þessar línur á blað og hugsa til baka
til þess tíma þegar ég var að stíga mín
fyrstu skref í Oddfellowstúkunni nr.
4, Heijólfi, fyrir tæpum tuttugu ár-
um, minnist ég þess hvað br. Jón ísak
hafði sterk áhrif á mig, enda maður-
inn mikill Oddfellow og góður leið-
beinandi fyrir nýliða í reglunni. Eg
minnist þess vel hvað hann var alla tíð
framsýnn maður og ég hef oft sagt frá
því að eitt það fyrsta sem hann sagði
við mig á fundi var hugmynd hans að
taka alla bræður í stúkunni upp á
myndband tU að eiga heimildir um þá
sagðar í eigin persónu, frá eigin
brjósti. Þessi hugmynd var ekki
framkvæmd en nú löngu síðar sé ég
hvað slíkar heimUdir væru óborgan-
legar ef þær væra til í dag. Br. Jón Is-
ak gegndi fjölmörgum embættum í
stúkunni, meðal annars var hann yfir-
meistari hennar og stórfulltrúi, þá
var hann kjörinn heiðursfélagi stúk-
unnar 15. maí árið 1991.
Merkilegasta arfleifð stúkunnar
eftir br. Jón ísak era fundargerðh-n-
ar sem hann ritaði, hvort heldur era
fundargerðir stúkunnar eða ein-
stakra nefnda þar sem hann var rit-
ari. Þar er um að ræða glæsilegt stflf-
ar og á köflum hefur br. Jón ísak
farið á kostum í skrifum sínum og lýs-
ingum á mönnum og málefnum líð-
andi stundar, sem era ómetanlegar
heimildir um starfsemi stúku vorrar
um miðja síðustu öld.
Á kveðjustundu viljum við Heij-
ólfsbræður þakka br. Jóni í. Sigurðs-
syni, heiðursfélaga okkar, fyrir allt
hans mikla starf fyrir Oddfell-
owregluna og stúku vora. Eiginkonu
hans, Klöra Friðriksdóttur, og fjöl-
skyldu sendum við okkar innilegustu
samúðarkveðjur.
Ásmundur Friðriksson.
Jón ísak Sigurðsson, heiðursborg-
ari Vestmannaeyjabæjar er látinn á
89. aldursári. Jón á Látrum eins og
hann var oftast kallaður var maður
sem ávann sér traust í hverju því sem
hann tók sér fyrir hendur, enda vora
þau mörg trúnaðarstörfin sem hann
sinnti um ævina.
Hann var heiðursfélagi í mörgum
félögum og hefur fengið orður og við-
urkenningar fyrir störf sín og má þar
nefna riddarakross hinnar íslensku
fálkaorðu.
Jór. var hafnsögumaður í Vest-
mannaeyjum frá 1947 - 1984, en frá
1938 starfaði hann jafnframt við hin
ýmsu störf hjá Vestmannaeyjahöfn