Morgunblaðið - 15.07.2000, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
LAUGARDAGUR 15. JÚLÍ 2000
ALDARMINNING
ömmu. Þeir voru svo mjúkir og gáfu
frá sér mikla hlýju.
Amma Hanna var eins og svo
margar aðrar ömmur með það að hún
hafði alltaf áhyggjur af því að maður
borðaði ekki nógu mikið, alltaf að tína
eitthvað til handa manni. Oftar en
ekki fengum við pönnsur, túnfisksal-
at og snakk. Það var alveg sama hve-
nær maður kom til hennar í sveitina,
hún átti alltaf snakk. Ég spurði hana
einhvem tímann að því hvemig stæði
á því að hún ætti alltaf snakk og hún
sagði: „Æi, krökkunum finnst þetta
svo gott.“ Við Leifa nutum góðs af og
held ég að ömmu og mömmu hafi nú
stundum þótt nóg um hvað við gátum
étið af þessu en alltaf bætti amma þó
í skálina jafnóðum og við kláruðum
úr henni.
Oft kom það í hlut mömmu að laga
hárið á ömmu, lita það, túbera og
leggja það. Mér er það minnisstætt
þegar amma bað okkur Leifu að sjá
um þetta einn daginn. Við vomm nú
aldeilis til í það enda höfðum við oft
horft á mömmu gera þetta. Við byrj-
uðum og fljótlega tók amma nú að
kvarta undan handtökunum. Við
skildum að sjálfsögðu ekkert í þvl
enda fannst okkur við bera okkur
fagmannlega að. Við túbemðum á
henni hárið og reyndum svo að laga
þetta alltsaman eftir kúnstarinnar
reglum. Það verður nú að viðurkenn-
ast að ekki leit þetta nú alveg eins vel
út og þegar mamma gerði þetta en
við vomm þess þó fullvissar að þetta
mætti nú laga með smá meiri túber-
ingu og hárspreyi. Þegar amma sá
lokaútkomuna var hún lítið hrifin og
hét því að hún myndi aldrei biðja
okkur um að laga á sér hárið aftur og
við það stóð hún. Við stríddum henni
oft eftir þetta með því að spyrja hana
hvort hún vildi ekki að við löguðum á
henni hárið. Hún horfði þá á okkur og
sagði: „Ég ætti nú ekki annað eftir.“
Það jafnaðist ekkert á við kleinurnar
hennar ömmu nema ef vera skyldu
fiskbollurnar hennar. Gunni bróðir
var sá sem átti auðveldast með að fá
ömmu til að baka kleinur. Hann
hringdi stundum í hana og tilkynnti
henni að nú væri hann á leiðinni í
heimsókn í mjólk og kleinur. Viti
menn, oftar en ekki var amma búin
að baka kleinur þegar við komum. Þó
svo að hún hafi átt erfitt með að
hnoða í kleinur undanfarin ár lét hún
sig hafa það. Eftir að við Finnur flutt-
um til Bandaríkjanna sendi hún okk-
ur með rabarbarasultu með okkur
svo að Finnur fengi nú sultu á pönnu-
kökurnar. Finnur var alltaf í miklu
uppáhaldi hjá henni. í síðasta samtali
okkar, viku áður en hún dó, sagði ég
henni frá lífi okkar Finns héma í At-
lanta. Ég sagði henni að ég væri búin
að vera að vinna mikið og spurði hún
þá strax hver sæi eiginlega um Finn,
hvort hann þyrfti nú að gera allt
sjálfur. Ég sagði svo vera og þá hafði
hún orð á því að það væri nú alls ekki
nógu gott því að hún myndi vel eftir
því að ég hefði einhvern tímann talað
um að hann gæti ekki gert tvennt í
einu og svo hló hún og sagði að sér
hefði verið mikið skemmt þegar ég
var að segja henni frá þessu. Hún
hafði alltaf svo gaman af því þegar ég
var að fíflast með svona hluti. Það var
ósköp gott að heyra í henni þennan
dag, hún var hress og við náðum að
spjalla og hlæja saman.
Elsku amma mín, nú ertu komin á
góðan stað þar sem þér líður vel.
Búin að hitta strákana þína, Ása og
Gunnar Finn.
Hvíl í friði.
Þín
Sigríður.
Elsku amma, nú er komið að því að
kveðja þig. Þú áttir heima í litlu sætu
húsi sem heitir Ömmukot. Þú áttir
heima stutt frá okkur og ef okkur
vantaði eitthvað fórum við bara yfir.
Þú bakaðir kleinur og bjóst til bestu
fiskibollur í heimi. A hverju sumri
fórstu í berjamó. Þér fannst það svo
skemmtilegt. Þú tókst tvær dollur og
settir krækiber í aðra og bláber í hina
og þegar þú komst til baka varstu
með troðfullar dollur. Þú gafst okkur
krækiberin en þú tókst bláberin. Á
sunnudögum komst þú og borðaðir
hjá okkur. Á veturna þegar þú komst
um helgar og borðaðir, t.d. á laugar-
dögum, spurðum við oft hvort við
mættum sofa og þú sagðir alltaf já
eða oftast. Þú labbaðir oft yfir þótt
það væri snjór. Þegar við sváfum
löbbuðum við yfir. Við horfðum upp í
himininn og skoðuðum stjörnurnar
og norðurljósin. Þér fannst það svo
fallegt. Ef við báðum um eitthvað í
jólagjöf keyptir þú það. Allavega það
sem við vildum mest í jólagjöf. Oft
þegar við komum í heimsókn gafstu
okkur kúlur og snakk. Svo gafstu
okkur líka Pepsi. Þig langaði í bangsa
til að láta liggja á rúminu þínu. En
svo fékkstu bangsa sem er ekkert
stór en það var belja sem heldur á
kálfi, þér fannst hún svo flott. Svo
fékkstu hund sem liggur en hann er
heldur ekki stór. Þú lést þá liggja í
rúminu þínu á koddum.
Við eigum eftir að sakna þín.
Barnabörnin þín,
Helga, Jóhannes
og Einar Asgeir.
Með fáum orðum viljum við bræð-
m- úr Stórahjalla minnast hennar
ömmu Hönnu. Fyrstu minningarnar
eru frá kjallaranum í Nökkvavogin-
um þar sem amma bjó, ásamt afa
Gunna og bömunum þremur sem
enn voru heima. Ailtaf vora allir vel-
komnir og ekkert mál að fá að sofa
eina og eina nótt ef maður nennti
ekki heim. Það var langur gangur
fyrir stutta fætur því þá bjuggum við
bræður í Ljósheimunum en þær voru
ófáar ferðimar sem farnar voru til að
heilsa upp á frændfólkið og þá ömmu
og afa í leiðinni. Ef gist var í kjallar-
anum þurfti mikið að ræða á kvöldin
þó allir ættu að vera sofnaðir. Ef
ömmu þótti nóg um sagði hún alltaf:
„Ég vil ekki heyra boffs í ykkur
meira í kvöld.“ Við bræðumir flutt-
umst í Kópavoginn með foreldmm
okkar og urðu heimsóknirnar þá ekki
eins tíðar. Ógleymanlegur er tíminn
þegar amma vann í eldhúsinu undir
súð í risinu á Bræðraborgarstíg. Þar
var alltaf tími fyrir spjall þrátt fyrii'
annríki. I eldhúsinu, þai' sem amma
réð ríkjum, var alltaf allt í röð og
reglu eins og heima hjá henni. Það
kemur upp í hugann að sennilega
hefur mamma erft þessa hæfileika
frá ömmu, að allt skuli vera á sínum
stað og tandurhreint. Meira að segja
straujaði amma gallabuxur, hún
sagði að þær yrðu mýkri við það.
Eftir að amma flutti að Klaustur-
hólum var hún meðal sinna kærastu
og undi sér vel í litla húsinu sem kall-
að var ömmuhús, setti niður sínar
kartöflur og hugsaði um blómin af
mikilli nærgætni. Eftir að hún flutti í
ömmuhús fjölgaði heimsóknum okk-
ar til ömmu aftur en þar var gott að
kíkja inn í tíu dropa af kaffi, kleinur
og til að spjalla um daginn og veginn,
hvort sem var á leið austur eða suður.
Það er ekki lengra síðan en í fyrra-
haust að amma vai- sprangandi um
móana á Klausturhólum, tínandi ber.
Berin vora þó að hennar sögn ótta-
legt smælki miðað við berin „fjTÍr
vestan“, en í hennar huga var Snæ-
fellsnesið miðdepill alheimsins.
Heilsunni hrakaði síðan fljótt á
þessu ári en amma stóð sig eins og
hetja í erfiðum veikindum. Margar
minningar koma upp í hugann frá
liðnum tíma þar sem samverastun-
dimar vora margar en ömmu leið
alltaf best með ættingjana sér við
hlið. Við kveðjum ömmu Hönnu með
söknuði.
Gunnar og Baldur.
Hanna frænka mín, nú skilja leiðir
að sinni en minningin lifir þar til ég
fer þessa sömu leið. Þá vænti ég end-
urfunda. Þú varst ein af þeim perlum
sem ég hef kynnst í lífinu, alltaf hlý-
leg, sanngjörn og heiðarleg. Ég man
það fyrst er þú gættir okkar bræðra
er við voram börn. Þó þú værir örfá-
um áram eldri þá gættir þú okkar
vel. Alla tíð síðan hefur verið innilegt
samband milli mín og fjölskyldu
þinnar.
Ég var oft í Reykjavík á mínum
yngri áram og alltaf átti ég griðastað
á heimili þínu hvort sem var að nóttu
eða degi þó oft væri þröngt.
Hanna mín, ég sakna þín, en allt
tekur enda. Ég veit að þú átt góða
heimkomu handan móðunnar miklu.
Við bræðurnir sendum saman okk-
ar hinstu kveðju og biðjum þér bless-
unar. Við sendum einnig börnum þín-
um og fjölskyldum þeirra okkar
innilegustu samúðarkveðjur.
Ársæll Guðmundsson,
Aðalsteinn Guðmundsson.
Sigurður Zóphonías
Gíslason fæddist 15. júlí
1900 á Egilsstöðum í
Vopnafirði, sonur hjón-
anna Jónínu Benedikts-
dóttur og Gísla Helga-
sonar. Hann lauk prófi
frá Gagnfræðaskólan-
um á Akureyri 1920 en
tók stúdentspróf í
Reykjavík 1923. Emb-
ættisprófi í guðfræði
lauk hann vorið 1927.
Þá um haustið vígðist
hann til Staðarhóls-
þinga í Dölum og sat til
vors 1929, er hann fékk
veitingu fyrir Sanda-
prestakalli í Dýrafirði. Þar þjónaði
hann þar til hann féll frá 1. janúar
1943, er snjóskriða féll á hann á leið
til útikirkju hans að Hrauni í Keldu-
dal.
Kona hans var Guðrún, f. 5. janúar
1904, d. 9. september 1963. Foreldr-
ar hennar vora hjónin Ólöf Jónsdótt-
ir og Jón Gunnarsson bóndi í
Hvammi í Landsveit. Börn þeirra
vora: 1) Ólöf, f. 25.11. 1927, hús-
mæðrakennari, d. 4. ágúst 1995,
maki, Hjörtur Þórarinsson. 2) Dóra
Laufey, f. 16.12. 1928, símastar-
fsmaðm-, maki 1. Hörður Kristins-
son, d. 8.2.1959, maki 2, Gissur Krist-
jánsson. Þau skildu. 3) Jón, f. 14.3.
1932, hljómlistarmaður, maki Jó-
hanna G. Erlingsson. 4) Ásgeir, f.
11.11.1933, skólastjóri, maki Kristín
I. Ingólfsdóttir. 5) Jónas Gísli, f. 22.5.
1935, símvirki, maki 1, Gyða Guð-
mundsdóttir, þau skildu, maki 2,
Hrafnhildur Halldórsdóttir, þau
skildu, maki 3, Ragnhildur Ásbjörns-
dóttir. 6) Gunnar, f. 25.1. 1939, end-
urskoðandi, maki, Guðný Leósdóttir.
Stólræður sr. Sigurðar, erfiljóð og
fjölmargar tækifærisræður hafa
varðveist. Stólræðurnar lýsa glöggt
eldhuga hans og trúarsannfæringu.
Við þessi aldarminningar tímamót
hefur verið ákveðið að færa Skál-
holtsbókasafni allar stólræður sr.
Sigurðar til varðveislu og skráning-
ar. Þar verður tækifæri að kynnast
nánar útleggingu hans á hinni helgu
bók. Einnig verður þar skrá yfir
tækifærisræður hans og manna-
minni, bæði prentuð og í handriti.
Vígsluræðu sína hinn 24. nóvem-
ber 1927 hóf hann á þessari bæn:
„Ástríki frelsari vor, Drottinn Jes-
ús Kristur. Lofaður sértu og vegsam-
aður íyrir kærleika þinn og að þú
manst stöðugt til vor, sérð þarfir vor-
ar og kemur til vor til þess að hjálpa
oss. Gef að vér megum í dag opna
hjörtu vor fyrir þér, að vér megum
loka þig inni í sál vorri svo að vér get-
um verið heillaðir af þér og öðlast þitt
heilaga líf. Guðdómleg elskan víki
aldrei frá oss svo vér getum lifað sem
sannir lærisveinar þínir...“
I bemskuminningum hans kemur
fram lotning fyrir preststarfinu og
milli línanna má lesa að preststarfið
hafi verið honum hið glæsta og æðsta
markmið. Fyrstu kirkjuferðinni lýsir
hann þannig.
„Var nú gengið til kirkju. Sú för
safnaðarfólksins frá bæ til kirkju var
svo prúð að mig greip helgitilfinning,
hefur hún vafalaust verið andleg
samstilling við allra hugi. Eigi skyldi
bamið orð mæla. Þögnin var guðleg.
Við voram á leið til fundar við Guð í
húsi hans. í kirkjunni hafði ég augun
aldrei af prestinum í hinum skínandi
fögru messuklæðum. Svipur hans
var svo dásamlega fagur og góðleg-
ur.“
Mestur hluti starfstíma hans var á
Þingeyri. Margar prentaðar greinar
og aðrar í handriti era varðveittar.
Tilfinningahiti hans og lotning fyrir
starfinu skín alls staðar í gegn í frá-
sögnum hans. Árið 1930 minntist
hann 20 ára afmælis kirkjunnar á
Þingeyri, en kirkjan er eitt af lista:
verkum Rögnvaldar Ólafssonar. í
ræðunni segir hann m.a.:
„Mig hefur frá því fyrsta langað til
að hugir sem flestra hneigðust að
þessari kirkju, til þess að dáðin sem
rist er á þessa veggi og þessa hvelf-
ingu mætti efla hug og sál hvers
manns til manndóms, drengskapar
og dyggða í þessu
samfélagi við þann
anda guðstrúar, bæn-
ar og lotningar sem
slíkt sem þetta ætíð
mun rúma og geyma.
Takmark safnaðarins
er: Gott og innilegt
trúar- og kirkjulíf í
búnaði slíkra fórna, al-
úðar og umhyggju
kærleikans sem hér
hefur verið sýnd. Ungi
maður elskaðu þetta
mikla guðshús og láttu
þín ljúfust spor liggja
hingað. Megi tign þess
hrífa þig í hæðir há-
leitra hugða og sókna til frama og
giftu á vegi ljóssins og elskunnar til
alls sem er fagurt og gott. Þú mann-
dómsmaður, kom hingað og hvíldu
anda þinn frá ys, önn og kvíða erfið-
leika og óvissu æfinnar. Þú aldur-
hniginn, halla höfði þínu hér í Drott-
ins friðarskaut. Og við okkur öll segi
ég hvem og einn: Hér inni býðst okk-
ur blessun og náð Guðs, allt frá heil-
agri skírn, um fermingu, við band
ævitryggða lífsföranautar og til
hinstu ferðar, þegar heimförin til
Guðs er hér vígð Herrans hendi yfir
börnum vorum.“
Safnaðarstarfið rækti hann af mik-
illi alúð. Um bamafræðsluna segir
hann í grein er hann ritaði:
„Presturinn skal sjá um hina innri
fræðslu anda hennar og farveg
hvernig henni er miðlað ungdómn-
um. Þar sem skólanum sleppir á
presturinn að taka við, móta ung-
mennið í trúar- og siðgæðisátt, móta
þar fagra kristna lífsskoðun, verma
sál þess til göfugra tilfinninga, lífga
og hvetja vilja þess til helgra áforma
og skerpa vitsmunalíf þess tO fagur-
rar breytni, gjöra það kristna mann-
eskju og gæta sál þess.“
Á Þingeyri hafði verið deild
KFUM. Á vegum þess barnastarfs
vann hann mikið með börnunum.
Hann segir í grein sinni um KFUM
að þar gefist gott tækifæri að tala við
börnin um efni sem þau skilja t.d.
góða hegðun á götunni, í leikjum að
húsabaki, hlýðni við foreldrana,
ástundun, dyggðir o.fl. Mikill sálma-
söngur var á fundunum.
Einn veturinn samþykkti sóknar-
nefnd af spamaðarástæðum að
fækka messum og fella niður föstu-
messurnar. Á almennum safnaðfundi
mætti þetta mikilli andstöðu. Fólkið
virti sparnaðaráformin en mótmælti
að fella niður föstumessumar. Mála-
miðlun varð þannig að föstumessum-
ar héldust áfram en sunnudagsmess-
um var fækkað, en um leið hét fólkið
því að mæta þeim mun betur í sunnu-
dagsmessumar. Um þetta samstillta
átak sagði hann: „Kristinn bróðir og
systir. Gleðst þú ekki af þessu?
Svona er nú okkar daufa kirkjulíf
þegar á reynir. Það er meiri veigur í
kristnihaldi okkar en margur hygg-
un“
í Kirkjuritinu birtist athyglisverð
grein sem skógræktarmenn ættu að
kynna sér. Greinin nefndist Fæðing-
arreitur, í þessari grein leggur hann
til að í hverri sveit sé komið upp fögr-
um trjáreit til hvíldar og hressingar,
en uppbygging reitsins væri þannig
að plantað væri einum græðlingi íyr-
ir hvert barn sem fæðist í sókninni.
Þetta tré væri einskonar skírteini um
upprana hvers íbúa er fæddist þar.
„Kvartað er um rótleysi og burtflutn-
inga úr byggðum landsins, en hér
væri hver og einn bókstaflega rót-
fastur á æskustöðvum sínum. Myndu
þó andlegu áhrifin af fæðingartrénu
verða langdrýgst. Lifandi guðlegur
helgidómur er stækkaði og greri á
hveiju sumri myndi opna marga sál
fyrir dýr lífsins og tilgangi þess í
hendi Guðs.“
Sr. Eiríkur J. Eiríksson á Núpi lét
þess getið að lang glæsilegasta ræð-
an sem hann hefði heyrt sr. Sigurð
flytja hefði verið um mæðralaunin.
„Það sem gjöra þarf er þetta: Við-
urkenna rétt heimilanna til þess að
ala börnin upp án þess að lenda á
vonarvöl og þar komi greiðsla fyrir.
Einkum þarf að viðurkenna rétt
SIGURÐUR Z.
GÍSLASON
móðurinnar. Þannig að það sé talið
nægilegt starf að vera móðir og ann-
ast um bömin. Og ekki nóg með það
hver móðir sem hefur 2 böm eða
fleiri á rétt á því að eingöngu móður-^
starfíð sé fullkominn verkahringur
og fullkomið starf. Móðurhlutverkið
sé talið veglegasta starfið og þýðing-
armesta í hverju þjóðfélagi.“ Síðar
segir hann: „Móðir sé móðir, aðeins
móðir, uppeldisstarf hennar sé þýð-
ingarmesta starfið. Því til hvers er að
eignast allan heiminn, ef mannssálin
glatast, sakleysi barnsisn er fótum
troðið og verðmæti manngildis ein-
staklingsins blásið burt í vanhirðu og
skilningsleysi. Bömin í dag era þjóð-
in á morgun.“
Sálgæsla hans var víðfeðm og^
næm. Það kom í hans hlut á stríðsár-
unum að færa mörgum ekkjum og
föðurlausum börnum þá sorgarfregn
að skip ástvina þeirra hefði farist eða
verið skotið niður. í þessar vitjanir
tók hann stundum eldri dóttur sína
og bað hana að vera hjá börnunum og
tala við þau meðan hann ræddi sorg-
aratburðinn við móðurina og heimil-
isfólkið. Börn skilja oft betur tilfinn-
ingalíf hvers annars heldur en
fullorðnir. Óafvitandi var hann þama
að undirbúa hana undir það óvænta
áfall er hún og fjölskyldan máttu þola
nokkra síðar.
Útfararræður hans vora áhrifarík-
ar og eftirminnilegar. Við eina jarð-
arfór lagði hann út af gríska máls-
hættinum: „Dropinn holar steminn"?^
Það sem gerði þessa minningarat-
höfn hans sérstaka var tvennt, þarna
var um að ræða einn af hinum
minnstu bræðram mannfélagsins, fá-
tæka konu í lægstu þrepum mannfé-
lagsins, sem hann var að kveðja.
Minningarræðan var þrangin kær-
leika, næmleika og skilningi hins
kristna manns. I sannleika minnist
hann orða Krists. ,Að eins og þér er-
uð mínum minnstu bræðrum þannig
erað þér mér.“ Hitt atriðið var að
þessa minningarræðu endurtók han«*r
í bundnu máli. Þar nafngreindi hann
ekki persónuna. I erfiljóðinu segir
hann m.a.:
Burt hið illa víkja verður,
vonskastensteinein,
þrautseig hönd hins göfga góða
græðirsárogmein.
Guðadropinn holað hefur
heimsinsvítisstein.
Mörg erfiljóð hafa varðveist sem
hann orti. Tengdi hann oft minning-
arræður sínar þessum bundna texta.
Sr. Jón Ólafsson í Holti þekkti vel
til hans. Þeir voru samstarfsmenn og
nágrannar. I minningarræðu um
hann sagði sr. Jón:
„Sífellt vora að kvikna ný hugar-
leiftur í sál hans. Við hrifumst með af**
eldmóði hans og bjartsýni. Hann var
mjög tilfinninganæmur og viðkvæm-
ur í lund. En hann var alltaf hlýr í
viðmóti og barnslega einlægur og
laus við undirhyggju. Þess vegna
held ég að menn hafi borið því hlýrri
hug til hans sem þeir kynntust hon-
um betur. Greiðvikinn var hann með
afbrigðum. Hann var eindreginn
bindindismaður. Sigurður var skáld-
mæltur. Ekki hélt hann skáldskap
sínum á lofti. Þó komu oft fyrir at-
burðir er snertu hans næmu tilfinn-
ignar að þeir yrðu honum að yrkis-
efni. Var þá til þess tekið hversu
fljótur hann var að yrkja.“
Hið ótímabæra og skyndilega frá-
fall hans bar að á nýársdegi er hann^
vai- á leið undir Ófæranni til kirkju
sinnar að Hrauni í Keldudal. Hér
verður ekki lýst hversu mikið áfall
þetta varð hjá fjölskyldunni. Annað
vekur athygli þeirra sem vita nánar
um þennan atburð. Það vora við-
brögð sóknarbarnanna, alúð þeirra
og kærleikur til fjölskyldunnar. Hinn
kærleiksríki boðskapur sem sr. Sig-
urður flutti söfnuði sínum og allt
hans lífemi féll saman við hina miklu
samúð, kærleika og fjái-hagslegu að-
stoð sem söfnuðurinn veitti fjölskyld-
unni á þessari örlagastundu. Þar va^
eins og söfnuðurinn væri verkfæri í
hendi Guðs.
Upphafsbænin í vígsluræðunni
han er táknræn: „Ástríki frelsari vor,
Drottinn Jesús Kristur. Lofaður
sértu og vegsamaður fyrir kærleika
þinn og að þú manst stöðugt til vor,
sérð þarfir vorar og kemur til vor til
þess að hjálpa oss.“
Hjörfur Þórarinsson.