Morgunblaðið - 20.07.2000, Blaðsíða 51

MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
FIMMTUDAGUR 20. JÚLÍ 2000 51
Einræði miðaldakirkj-
unnar endurreist?
, HIN EVANGEL-
ÍSKA Þjóðkirkja hefur
mikið verið í umræð-
unni undanfarið. Ekki
síst hin nýja stefna
kirkjuyfirvalda á höfuð-
borgarsvæðinu að
koma á „festu“ og „aga“
innan kirkjunnar, eink-
um meðal presta. Hörð
„áminningarbréf" eru
birt opinberlega gegn
þeim, sem ekki hljóta
náð kirkjuyfirvalda í
Reykjavík og þykir
mörgum nóg komið í
miðaldahugsunarhætti.
Þá eru kirkjuyfirvöld á
höfuðborgarsvæðinu að fækka mjög
sóknum á landsbyggðinni. Hér er
einnig um mikla borgaralega lág-
kirkjustefnu að ræða, andstætt þeirri
hákirkjustefnu, þar sem áhersla er
lögð á, að allir landsmenn geti notið
þjónustu kirkjunnar, sálgæslu og
helgiþjónustu.
I
Það þarf ekki glöggt auga til að sjá
að kirkjuyfirvöld í Reykjavík hafa á
undanförnum árum og allt til dagsins
í dag, róið öllum árum til að losna við
„óæskilega" presta og guðfræðinga
og hefur greinarhöfundur persónu-
lega reynslu af slíkri kirkjupólitík í
Reykjavík. Vísir að einræði mið-
aldakirkjunnar í Evrópu virðist vera
að komast á, þar sem ríkja skal „agi“
og „festa“. Það er oft skammt öfg-
anna á milli og örþunnt er bilið á milli
stjórnleysis og ógnarstjómar. Það er
kaldhæðnislegt, að eitt af því sem
hinn mikli siðbótarmaður Marteinn
Lúther barðist gegn var sú ógnar-
stjóm og kirkjupólitískar bannfær-
ingar, sem einkenndu kirkjuyfirvöld
á miðöldum. Svo langt ganga sumir í
átt til einkennilegrar samblöndunar
hugsunarháttar miðalda og kommún-
isma, að forsætisráðherra réttarrík-
isins íslands má ekki segja álit sitt á
skoðunum biskups íslands, þar sem
biskup vanþakkar rausnarleg fram-
lög íslensku þjóðarinnar til hjálpar-
starfa og „bannar“
þjóðinni að eiga far-
síma; slíkt sé taumlaus
græðgi. Minnir þetta
óhugnanlega á viðhorf
ýmissa kirkjuleiðtoga
miðaldakirkjunnar, þar
sem almenningur mátti
ekki eiga neina verald-
lega muni, slíkt var hin
mesta ogversta synd.
Það er fyllsta þörf á
siðbót og siðvæðingu
innan kirkjunnar og
verður slíku ekki komið
á nema með valddreif-
ingu. Reykjavík er höf-
uðborg Islands, en ekki
Island, sem landsbyggðin fylgir síðan
með sem einhvers konar nýlenda
borgríkisins. Vinnum að því að jafn-
vægi og eining myndist og haldist síð-
an milli landsbyggðarinnar og höfuð-
borgarsvæðisins. Þá sæmd á bæði
landsbyggðin og höfuðborgin og ná-
grenni hennar fyllilega skilið. Þá
fyrst getur Reykjavík verið ein af
menningarborgum Evrópu með
þeirri sæmd, sem hún á skilið sem
höfuðborg alls íslands.
II
Eitt af því, sem kirkjuyfirvöld á
höfuðborgarsvæðinu vinna að, er að
fækka mikið sóknum innan prests-
embætta á landsbyggðinni. Vafah'tið
þarf að fjölga sóknum og prestsem-
bættum á höfuðborgarsvæðinu, en
það má ekki gera á kostnað lands-
byggðarinnar. Á sama tíma og land-
stjómin er að vinna að byggðamálum
landsbyggðarinnar vinna kirkjuyfir-
völd í Reykjavík markvisst gegn
landsbyggðinni með því að leggja nið-
ur fjölda sókna innan prestakalla þar,
auk þess að miðstýra prestsembætt-
um landsbyggðarinnar og tryggja sér
þannig sem mest völd. Allar vald-
stjórnir þurfa aðhald, því ella er mikil
hætta á valdníðslu og því miður höf-
um við ekki komist hjá því að sjá slíkt
gerastinnan Þjóðkirkjunnar.
Ef ekkert verður að gert situr
landsbyggðin eftir og fær ekki þá lög-
Þjóðkirkjan
Það þarf ekki glöggt
auga til að sjá að kirkju-
yfirvöld í Reykjavík
hafa róið öllum árum
til þess, segir Ólafur
Þórisson, að losna við
„óæskilega“ presta og
guðfræðinga.
boðnu þjónustu, sem henni ber sam-
kvæmt lögum og lagaákvæði stjóm-
arskrárinnar, að hin evangebska
lútherska kirkja sé Þjóðkirkja á ís-
landi, sem þýðir vissulega að hún sé
Þjóðkirkja allrar landsbyggðarinnar,
en ekki bara höfuðborgarsvæðisins.
Þá er slík mismunun, sem kirkjuyfir-
völd í Reykjavík beita almenningi
þessa lands eftir búsetu, í hrópandi
mótsögn við jafnræðisákvæði stjóm-
arskrárinnar.
Hér þarf að koma til almenn sam-
staða landsmanna allra til að spoma
við þessarri óheillavænlegu þróun.
Vinna þarf að því af fullum krafti, að
landsbyggðin sitji ekki eftir hvað
varðar hina lögboðnu prestsþjónustu.
Hér er mikilvægt að þjóðin öll vakni
af þymirósarsvefni og bregðist við
þessu óréttlæti. Hin lögboðna prests-
þjónusta á að nýtast öllum lands-
mönnum, bæði landsbyggðinni og
höfuðborgarsvæðinu. Ella verður
höfuðborgarsvæðið að nokkurs konar
borgríki kirkjunnar, sem er öllum
landsmönnum til skaða. Þá þarf að
auka valddreifingu innan kirkjunnar,
sem myndi tryggja sem jafnastan
rétt allra landsmanna til hinnar lög-
boðnu þjónustu prestsins. Þannig
myndi jafnræðisákvæði stjórnar-
skrárinnar ná til allra landsmanna.
Höfundur hefur emhættispróf
iguðfræði við HÍ.
Ólafur Þórisson
Fleiri stúdentaíbúðir
SENN líður að
hausti og stúdentar
keppast um að finna sér
húsnæði fyrir veturinn.
Sú keppni er ekki auð-
veld enda ljóst að afar
margir era um þær fáu
íþúðir sem lausar era.
Ástandið var slæmt í
fyrra og mörgum nem-
endum tókst ekki að
finna sér fast húsnæði
úður en skóli hófst. Allt
bendir til að ástandið
verði enn verra í ár.
Ljóst er að Alþingi og
sveitarfélög verða að
gripa til markvissra að-
gerða til að snúa við þessari þróun
sem stefnir í óefni.
Aðsóknarmet
á Stúdentagörðum
Aldrei hafa jafnmargir stúdentar
sótt um vist á Stúdentagörðum og í ár
en alls bárust 835 umsóknir. Aðeins
verður mögulegt að úthluta um 60%
þeirra sem sóttu um íbúðum. Talið er
að helstu ástæður fyrir aukningu á
umsóknum um vist á Görðum í ár sé
lítið framboð og hátt leiguverð á al-
mennum markaði. Leiguverð á Stúd-
entagörðum virðist mun lægra en á
almennum markaði og því era Garð-
arnir góður kostur fyrir stúdenta. Til
að þessi góði kostur geti haldið áfram
að vaxa og dafna er mikilvægt að
markvissri uppbyggingu Stúdenta-
garða verði haldið áfram en til þess
þarf að skapa Félagsstofnun stúd-
enta skilyrði til að svo megi verða.
Nú stendur yfir endurskoðun á að-
stoð hins opinbera í húsnæðiskerfínu
en sérstök nefnd sem var skipuð af fé-
lagsmálaráðherra til að
rannsaka leigumarkað
og leiguhúsnæði skhaði
af sér nýverið. Margt er
jákvætt í tillögum
nefndarinnar, m.a. sú
tillaga að veittir verði
sérstakir stofnstyrkir
til félagslegra bygg-
ingaaðila svo sem Fé-
lagsstofnunar stúdenta.
Mikilvægt er að þessi
tillaga verði sem fyrst
að veraleikaenda er
henni ætlað að koma til
móts við vaxtahækkan-
ir sem þegar eru komn-
ar til. Það er óviðunandi
aðstaða að vaxtahækkanimar skuli
vera komnar í framkvæmd án þess að
þær aðgerðir sem vega eiga upp á
móti þeim séu orðnar að veraleika.
Mikilvægt er að sveitarfélög komi
að uppbyggingu húsnæðis fyrir stúd-
enta enda hlýtur það einnig að vera á
ábyrgð þeirra að sjá til þess að að-
gangur að námi sé greiður. FS hefur
um nokkurt skeið fengið bygginga-
styrk frá Reykjavíkurborg en styrk-
beiðnir fyrir síðustu tvö ár hafa ekki
verið afgreiddar. Það er eindregin
von mín að Reykjavíkurborg veiti
umrædda byggingastyrki enda er
það hagur borgarinnar að áfram rísi
blómleg byggð ungs fólks við há-
skólasvæðið. Auk þess geta ná-
grannasveitarfélög komið til hjálpar
við uppbyggingu húsnæðis fyrir stúd-
enta líkt og Garðabær hefur kosið að
gera með myndarlegum hætti.
Það er fleira sem huga þarf að svo
að uppbygging Stúdentagarða geti
haldið áfram. FS á einungis eina lóð
eftir ónýtta og stutt í að þar rísi bygg-
Húsnæðisframboð
Nauðsynlegt er, segir
Eiríkur Jónsson, að
stúdentar, Alþingi og
sveitarfélög vinni í sam-
einingu að því að auka
húsnæðisframboð fyrir
námsfólk.
ing. Fulltrúar Stúdentaráðs munu því
taka upp viðræður við Háskóla ís-
lands um að FS fái fleiri lóðum út-
hlutað til að uppbygging geti haldið
áfram.
Áframhaldandi upp-
bygging mikilvæg
Nauðsynlegt er að stúdentar, Al-
þingi, sveitarfélög og Háskólinn vinni
í sameiningu að því að auka húsnæð-
isframboð fyrir námsfólk. í því sam-
bandi eru Stúdentagarðar Félags-
stofnunar stúdenta afar hentugur
kostur enda era íbúðir Garðanna eft-
irsóttur og ódýr kostur fyrir stúd-
enta. Húsnæði á almennum markaði
er af ny ög skomum skammti og stúd-
entar eiga í miklum erfiðleikum með
að finna sér húsnæði. Ég skora því á
Alþingi og sveitastjómir að skapa
þau skilyrði sem gera Félagsstofnun
stúdenta kleift að halda áfram mark-
vissri uppbyggingu Stúdentagarða,
námsmönnum til hagsbóta.
Höfundur er formaður
Stúdentnráðs.
Eiríkur Jónsson
SKJÓL
ORÐIÐ skjól lætur
einkar hlýlega í eyr-
um Islendinga sem
hafa alist upp við
vindbaming úr öll-
um áttum. Island er
kannski frekar
óheppilega staðsett
fyrir fólk sem þyrst-
ir { skjól, svona rétt
við farveg lægða
sem hraða sér frá
suð-vestri til norð-
austurs og flytja
með sér ferskan
andblæ, svo ekki sé
kveðið fastar að orði.
Lengi vel veigruðu
landsmenn sér við
því að segja Kára stríð á hendur,
hann blés óhindrað um tún og
engjar, fjöll og fimindi, allt þar til
örfáir sérvitringar köstuðu stríðs-
hanskanum og gróðursettu tré.
Það að gróðursetja tré er ekki
mjög ógnvænleg stríðsyfirlýsing
og er ekki laust við að samborgar-
ar sérvitringanna hafi hlegið að
þeim í laumi, jafnvel upp í opið
geðið á þeim. En viti menn, trén
lifðu og sannaðist þar hið forn-
kveðna að sá hlær best sem síðast
hlær. Nú geta landsmenn allir
hlegið í kór í skjóli trjánna sem
hafa vaxið og dafnað og þar með
unnið fyrstu orastuna við Kára.
Þegar gengið er um elstu hverfi
Reykjavíkur finnur maður einmitt
hversu mikil áhrif trén hafa haft á
umhverfi sitt. Trén þar era orðin
margra metra há og sameiginlega
skapa þau skilyrði sem helst má
finna í skóglendi. Þar er skjól, hár-
greiðslan haggast ekki og hita-
stigið er hærra en á bersvæði þar
sem vindurinn ríkir. Stór tré ein
og sér eiga þó ekki allan heiðurinn
af skjólinu í þessum gömlu hverf-
um, limgerði kringum hús og milli
lóða koma í veg fyrir að vindurinn
nái sér á strik fyrir neðan krónur
trjánna. Heildaráhrifin verða því
hagstæð fyrir mannskepnuna,
hún fær skjól á allan kroppinn og
þarf ekki að óttast að það næði um
þá líkamsparta sem standa niður
úr eða upp úr skjólinu.
Hönnun garða hefur tekið mikl-
um stakkaskiptum á síðustu ára-
tugum. Hér áður fyrr hönnuðu
ílestir sína garða sjálfir, þeir
ákváðu hvaða víðitegund átti að
vera í limgerðinu umhverfis lóð-
ina, skelltu svo nokkrum reyni-
trjám og birkihríslum meðfram
gangstéttinni, skipulögðu gras-
flötina og kórónuðu svo garðinn
með eins og tveimur blómabeðum.
I blómabeðin vora gróðursett
venusvagn, silfursóley og gull-
hnappur og kannski nokkrar
stjúpur til að gefa lit allt sumarið.
Garðhönnun í dag gengur út á
allt aðra hluti. Nú er r
litið á garðinn sem
framlengingu af
íbúðarhúsnæðinu,
hann er dvalarsvæði
og til að það gangi
upp þarf skjól. Sól-
pallar hafa sprottið
upp við hvert hús og
era þeir gjarnan um-
luktir skjólveggjum
úr timbri. Hefð-
bundin limgerði hafa
vikið fyrir stökum .
rannum sem
blómstra fallega og
gefa garðinum hlý-
legt útlit fyrir utan
sólpallinn. Sólpallur-
inn þjónar margvíslegum tilgangi,
breytt matarmenning landans
gerir það að verkum að á sólpallin-
um er gert ráð fyrir útigrilli og
húsgögnum svo hægt sé að njóta
matarins utandyra. Ýmsir hafa
komið fyrir heitum pottum á sól-
pöllum sínum og svo eru þessir
pallar auðvitað notaðir til sólbaða.
Sólpallur verður því að blasa við
sólu.
Þessa nýju þróun í hönnun
garða má sjá í nýjum hverfum höf-
uðborgarinnar og öðram bæjum
um landið, sólpallur við íbúðar-
húsið og lágur skrautlegur ranna-
gróður í kring. Stóra trén era ekki
til staðar nema í litlum mæli því
þau skyggja á sólina og eyðileggja
þar með andrúmsloftið á sólpallin-
um. Limgerði sjást þó enn og þá
aðallega á lóðamörkum.
Undanfarið hefur mikið verið
rætt og ritað um sveppasjúkdóma
sem herjað hafa á alaskaösp og
gljávíði að ógleymdu asparfárinu
mikla þegar það komst upp að
illgjarnar aspir vinna markvisst
að því að eyðileggja lagnir hjá
húseigendum. Vissulega hefur sú
umræða orðið til þess að almenn-
ingur er ragari við það að gróður-
setja þessar tegundir og aðrar ná-
skyldar í garða sína. Heilu
aspaskógarnir standa óhreyfðir í
gróðrarstöðvum og sala á limgerð-
isplöntum af víðitegundum hefur
almennt dregist saman. Spurning-
in er sú hvort samdráttur þessi sé
títt umræddum sjúkdómum ein-
um að kenna eða hvort nýr stíll í
garðahönnun geri þessar tegundir
óþarfar? Minnug þess að ösp og
víðir era fljótsprottnustu tegundir
sem völ er á í íslenska garða hljót-
um við að spyrja okkur að því hve-
nær íbúar nýrra hverfa geti átt
von á sams konar áhrifum á sál og
líkama og íbúar gömlu grónu
hverfanna njóta nú þegar. Maður-
inn fær ekki mikið skjól af birki-
kvistinum einum saman...
Guðríður Helgadóttir,
garðyrkjufræðingur.
BLOM
VIKUIVMR
436. þáttur
IJmsjón Sigríður
iijartar