Morgunblaðið - 20.07.2000, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 20. JIJLÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Listahátíð í Reykjavík
hélt upp á þrítugs-
afmæli sitt með pomp
og prakt fyrr í sumar.
Þótti veislan vel heppn-
uð og þjóna markmiði
hátíðarinnar, að örva,
efla og undirstrika ís-
lenska frumsköpun.
Orri Páll Ormarsson
ræddi við Svein Einars-
son, formann fram-
kvæmdastjórnar Lista-
hátíðar, um nýafstaðna
hátíð, markmið og hug-
myndir að auknum um-
svifum á sviði lista og
menningar, meðal ann-
ars listahátíð á lands-
byggðinni.
EINHVERN tíma hefur það
þótt óðs manns æði að halda
listahátíð í Reykjavík, lítilli
borg á hjara veraldar, þar sem
straumai' og stefnur í listum og
menningu áttu til að stinga sér niður
eftir að þær voru um garð gengnar
úti í hinum stóra heimi, ef þeim
þóknaðist það þá á annað borð. En
tímarnir breytast og mennirnir með
og nú, þrjátíu árum síðar, efast ekki
nokkur maður um að Listahátíð í
Reykjavík eigi rétt á sér. Hátíðin
sem í ár átti stefnumót við tímann.
A sautjánda þúsund gesta borg-
uðu sig inn á viðburði Listahátíðar í
Reykjavík árið 2000 samanborið við
hálft fímmtánda þúsund fyrir tveim-
ur árum. Raunar er tveimur mynd-
listarsýningum ólokið, alþjóðlegu
arkitektasýningunni, Garðhúsabæn-
um, á Kjarvalsstöðum og Flakki í
Norræna húsinu, þannig að endan-
legar tölur um aðsókn, til dæmis að
myndlistarsýningunum, liggja ekki
fyrir.
„Það getur verið erfitt að taka
myndlistina með í reikninginn, eink-
um útisýningar, en við vorum með
sýningu Myndhöggvarafélagsins í
Reykjavík, Strandlengjuna, inni á
dagskránni síðast og það er ekki
nokkur leið að ímynda sér hvað
margir skoðuðu hana, tíu þúsund eða
fimmtíu þúsund. Ef við lítum bara á
leiksýningar og tónleika virðist há-
tíðin í ár hins vegar hafa verið tals-
vert betur sótt en hátíðin 1998, sem
þó var metár. Inni í henni þá voru
líka rokktónleikar sem ekki voru
núna. Við getum því ekki annað en
verið ánægð með aðsóknina," segir
Sveinn Einarsson, formaður fram-
kvæmdastjómar Listahátíðar.
Formaðurinn er einnig ánægður
með viðtökur, leikra sem lærðra.
„Hátíðin fékk afar jákvæða umfjöll-
un í fjölmiðlum. Það var helst að tón-
leikar fínnska píanóleikarans Olli
Mustonens væru umdeildir. Þar
skiptust menn í tvö horn, þeir sem
voru yfir sig hrifnir og þeir sem
fundu listamanninum llest til for-
áttu. En undir það vorum við búin og
líkaði vel. Stíll Mustonens er afar
sérstakur. Flest annað kepptust
menn við að lofa. Við verðum því að
vera mjög ánægð frá listrænu sjón-
armiði.
Almenningur sýndi hátíðinni líka
óvenju mikinn áhuga. Við fundum
strax fyrir meðbyr - að það væri
stemmning fyrir Listahátíð. Hinn
listræni árangur skiptir mestu
máli.“
Prófsteinn á Listahátíð
Sveinn segir árið í ár hafa verið
prófstein á Listahátíð fyrir þær sak-
ir að óvenju mikið er um að vera í
lista- og menningarlífi landsins, allt
átti að gerast á árinu 2000. „Reykja-
vík er, eins og fólk veit, ein af menn-
ingarborgum Evrópu árið 2000 og
Forseti íslands, Ólafur Ragnar Grímsson, og unnusta hans, Dorrit Moussaieff, heilsa upp á eina skærustu stjörnu San Francisco-ballettsins, Yuan Yuan
Tan, eftir frumsýningu á Svanavatninu í Borgarleikhúsinu. Sveinn Einarsson, formaður framkvæmdasljórnar Listahátiðar í Reykjavík, fylgist með.
Að nota hugmynda-
flugið til að breyta
mannganginum
Fjör var í klúbbi Listahátíðar sem að þessu sinni var í Hlaðvarpanum.
því reyndi á að undirstrika sérstöðu
Listahátíðar frá öðrum hátíðum. Við
tókum þann kostinn að vinna mikið
með menningarborginni og var það
samstarf með ágætum. Eg held að
það hafi verið viturlegt og fagþekk-
ing Listahátíðar nýst menningar-
borginni vel.“
Vegna erils á árinu ákvað Listahá-
tíð að bjóða upp á færri en stærri
viðburði en oft áður. Féll sú ráðstöf-
un vel að stefnu hátíðarinnar sem
spyr, að sögn Sveins, fremur um
gæði en magn og hefur frá fyrstu tíð
lagt áherslu á að bjóða upp á úrvals-
efni. Jafnvel efni sem ekki sést ann-
ars staðar. „Við höfum oft fengið
hrós fyrir að fitja upp á ýmsu og
bræða saman ólík sjónarmið í eitt
markmið. Eg held að það hafi heppn-
ast prýðilega að þessu sinni, og sér-
staklega hefur glatt okkur að heyra
jákvæðar raddir íslenskra lista-
manna.“
Sveinn átti sæti í framkvæmda-
stjórn fyrstu Listahátíðarinnar fyrir
þrjátíu árum og segir hátíðina öðru
fremur hafa byggt á þremur stoðum.
„Fyrir það fyrsta höfðu samtök
listamanna staðið fyrir hátíðum til
að minna á gildi listarinnar í samfé-
laginu. Þau áttu því drjúgan þátt í að
ýta Listahátíð úr vör. í annan stað
hafði Norræna húsið mikilvægu
hlutverki að gegna. Bæði hafði það
aðgang að ýmsum norrænum menn-
ingarsjóðum og sambönd við nor-
ræna listamenn. Síðast en ekki síst
var hlutur Vladimirs Ashkenazys
stór. Hann var búsettur hér á landi á
þeim tíma og það var ómetanlegt að
geta frá upphafi nýtt sambönd hans
við stærstu nöfn í heimi á sviði tón-
listar. Framlag Ashkenazys til
Listahátíðar verður seint fullþakk-
að.“
Mikið vatn hefur runnið til sjávar
á þremur áratugum og hátíðin
stendur nú á tímamótum hvað stjórn
varðar. „Frá og með næstu hátíð
hefur verið ráðinn fastur listrænn
stjórnandi en listræn ábyrgð hefur
til þessa verið á höndum fram-
kvæmdastjórnar hátíðarinnar.
Stjórnin hefur með öðrum orðum
verið dagskrárnefnd en eftir þessa
breytingu verður hún meira eins og
eftirlitsstjórn. Listrænn stjórnandi
getur þess í stað fengið til samstarfs
ýmsa sérfræðinga í minni nefndir.
Þessi áherslubreyting á að hafa í för
með sér markvísari stefnumótun og
er meira í takt við það sem tíðkast á
sambærilegum hátíðum erlendis. Þá
mun þetta án efa auðvelda hátíðinni
að fiska eftir stórum nöfnum en þeim
getur tekið langan tíma að landa.“
Þórunn Sigurðardóttir, stjórnandi
menningarborgarinnar, hefur verið
ráðin í starf listræns stjórnanda
Listahátíðar og mun hefja störf í
haust.
Að rækta akurinn
Listahátíð hefur alla tíð lagt
áherslu á að bjóða upp á heimskunna
listamenn en lítur ekki síður á hitt,
að rækta eigin akur, sem hlutverk
sitt. „Það hafa alla tíð verið skilaboð
frá listamannasamtökum að örva,
efla og undirstrika innlenda frum-
sköpun. Án hennar verður menning-
arlífið snautt. Að mörgu leyti má
segja að þetta sé eitt mikilvægasta
hlutverk hátíðarinnar. Erlendir
stórviðburðir geta verið meira eins
og flugeldasýningar. Það sem gildir
er að sá akurinn, ekki síst þar sem
við eigum svo mikið af frábærum
listamönnum.“
Að sögn Sveins hefur ávallt verið
leitast við að koma á samvinnu inn-
lendra og erlendra listamanna á há-
tíðinni. Fá gestina til að smita út frá
sér - skilja eftir sig spor. „Það má í
þessum skilningi líta á Listahátíð
sem gróðrarstíu um leið og hátíð.
Þessi stefna hefur orðið skýrari á
seinni tímum, hver hátíð hefur haft
sitt andlitsfall. Þannig bar hátíðin
fyrir tveimur árum yfirskriftina Þar
sem straumar mætast. Var þá stefnt
saman listamönnum úr mörgum
ólíkum áttum.“
I ár var tekin önnur stefna enda
þótti, á merku ári, við hæfi að setja
íslenska frumsköpun í öndvegi og að
sem flestir þættir í listrænu starfi
þjóðarinnar fengju notið sín. „Fyrir
þetta höfum við fengið mikið hrós
sem gleður okkur. I fyrsta lagi lögð-
um við áherslu á öfluga bai-namenn-
ingu. Þrjú ný verk voru frumflutt -
öll í háum gæðaflokki - leikrit,
brúðuleikur og ballett. Öll áttu þau
það sameiginlegt að efnið var sótt í
menningararf þjóðarinnar en sett
fram á nútímalegan máta. Það er
engin tilviljun. Minnislaus þjóð tap-
ar talsverðu af verðmætum sínum.
Hefur minni eldivið ef hún safnar
ekki gömlum sprekum.
I öðru lagi var bókmenntunum
gert óvenju hátt undir höfði en þær
vilja því miður stundum verða út
undan á hátíðum af þessu tagi. Efnt
var til smásagnasamkeppni og gefin
út bók sem fengið hefur ljómandi
góða dóma. Haldin var ljóðasýning
sem er nýmæli og heppnaðist vel.
Loks var fullt út úr dyrum á skálda-
vökum sem haldnar voru. í þriðja I
lagi má með góðri samvisku segja að
arkitektúrinn hafi skipað veglegan
sess að þessu sinni. Alþjóðlega sýn-
ingin, Garðhúsabærinn, á Kjarvals-
stöðum, sem stendur enn, er sér-
staklega athyglisverð og ekki var
sýningin Öndvegishús og merkileg
mannvirki í Hafnarhúsinu síðri.
Dómnefnd fagmanna valdi fimmtíu
„verk“ og það sem gerði valið svo
spennandi var að ekki var litið á hús- |
in sem einangruð fyrirbæri út frá f
byggingarfræðilegum og fagur-
fræðilegum sjónarhornum, heldur
voru þau skoðuð í samhengi við um-
hverfi sitt og aðstæður. Ég held að
þessi sýning hafí opnað augu margra
fyrir því hvað bygging og umhverfi
eni nátengd."
Má aldrei gleyma reynslunni
k
Margs er að gæta á hátíðum þar
sem menning og listir eru í brenni- j
depli. Sveinn segist íyrst og síðast |
hafa tvennt í huga. „Það má aldrei
gleyma reynslunni. Við verðum að
kunna að horfa um öxl. Þar er ég
ekki að mælast til þess að hlutir séu
endurteknir, heldur vegnir og metn-
ir út frá nýjum forsendum - forsend-
um hvers tíma.
Þegar sögunni hefur verið komið
fyrir í bakpokanum er brýnt að
byrja frá grunni. Hugsa alveg upp á
nýtt. Aðeins þannig stuðlum við að I
nýjungum. Tökum Bellman-tónleik- j
ana hans Bubba Morthens á þessari
Listahátlð sem dæmi. Það var að
mínu mati hárrétt ákvörðun að bjóða
ekki upp á venjulega Bubba-tón-
leika, heldur upplifa eitthvað alveg
nýtt. Við virkjuðum Bubba því til að
glíma við eitthvað allt öðruvísi og ég
held að flestir geti verið sammála um
árangurinn. Hann var frábær. Auð-
vitað er mikilsvert að geta boðið upp
á viðburði eins og stórsöngvaraveisl- |
una í Laugardalshöllinni eða sýn- 1
ingu San Franciseo-ballettsins á
Svanavatninu - eitthvað sem enginn
vill missa af - en hitt er ekki síður
mikilvægt, að nota hugmyndaflugið
til að breyta mannganginum. Það
kann fólk að meta.“
Auk hins listræna gildis stórvið-
burðanna sem fyrr er getið segir
Sveinn þá ekki síður þjóna þeim til-
gangi að smita út frá sér - „senda já-
kvæðar sprengjur upp í loftið“.
„Gott dæmi um þetta er söngkon- |
an heimsfræga frá Grænhöfðaeyj- f
um, Cesaria Evora, en miðar á tón-
leika hennar seldust upp í hvelli. Það
smitaði greinilega út frá sér því þeg-
ar sönghópurinn Ladysmith Black
Mambazo frá Suður-Afríku kom
fram nokkrum dögum síðar var líka
fullt út úr dyrum. Þannig getur þetta
undið upp á sig.“
En er Listahátíð í Reykjavík alltaf
jafn mikilvæg fyrir listalífið í land- y
inu?
„Ég hef velt þessu mikið fyrir mér