Morgunblaðið - 09.08.2000, Blaðsíða 50

MIÐVIKUDAGUR 9. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
___________GREINARGERÐ_
SIGURBJÖRN SVARAR
SIÐANEFND
Sigurbjörn Einarsson biskup sendi siða-
nefnd Prestafélagsins greinargerð vegna kæru
á hendur honum og síðar svar, eftir að siðanefnd-
in felldi úrskurð sinn. Hvorttveggja er birt
hér á eftir, fyrst greinargerðin, en síðar svarið
eftir að úrskurður var fallinn.
Greinargerð Sigurbjörns
biskups til siðanefndar vegna
kærunnar á hendur honum
„Mér barst í gær bréf yðar, dags.
6. þ.m., sem tjáir mér, að yður hafí
borist kæra vegna tiltekinna um-
mæla minna. Með fylgdi ljósrit af
kærunni og beiðni yðar um skrif-
lega umsögn mína um hana.
Þetta hef ég fram að taka af því
tilefni:
Kærandinn, Sigurður Þór Guð-
jónsson, var hvergi nærri huga mín-
um, þegar ég sagði það, sem hann
jíærir mig fyrir. Sú grein eftir hann,
sem birtist í Morgunblaðinu 29. júní
og hann bendir á í bréfi sínu, fór
með öllu framhjá mér. Þegar af
þeirri orsök gat ég ekki verið að
sveigja að henni í tilgreindum svör-
um mínum. Þetta get ég ekki sann-
að en vona að verða tekinn trúan-
legur um það.
Að þessu upplýstu tek ég fram,
að mér þykir það leitt, að kærandi
skyldi taka ummæli mín sérstak-
lega til sín, þar sem hann hefur ekki
látið í té neina kveikju að þeim.
( Þá vil ég benda á, að í umræddum
svörum mínum var ekki vikið að
gjörðum, heldur orðum. Það er því
mjög fjarstæð ályktun, að ég hafi
dróttað morðum og öðrum illvirkj-
um að einum eða neinum íslenskum
samtímamanni. Ákærandinn breyt-
ir orðum mínum „höfðu fram að
færa“ í „höfðu í frammi“. Það er
óvönduð málsmeðferð, jafnvel þótt
um fljótfærni væri að ræða, sem ég
vil fremur trúa að hér hafi ráðið en
vísvitandi fölsun til þess að finna
rök fyrir ósæmilegri aðdróttun. Ég
sagði það, að sumt, sem hefði verið
birt á opinberum vettvangi gegn
áformaðri kristnihátíð minnti á það
versta, sem nasistar og kommúnist-
ar hefðu haft fram að færa (þ.e. tjáð
"Qræðu og riti) í sinni tíð. Ég fylgdist
vel með orðfæri þeirra lengi áður en
þeir urðu almennt uppvísir að
verstu verkum. Hver sem vill má
ásaka mig fyrir að hafa látið ýmsan
málflutning á þessu hátíðarári
minna mig á annað vont og minnis-
stætt. En haldi einhverjir því fram,
að ég fari með staðleysur í þessu,
hvílir sönnunarskyldan fyrir því á
þeim, ef til úrskurðar kæmi.
Annað atriði kærunnar beinist að
því, að ég nefndi geðheilsu í viðtali.
Þá var verið að spyrja mig um álit
mitt á þeirri „gagnrýni", sem
kristnihátíð hefði sætt. Ég gat ekki
tekið undir það, að um réttnefnda
gagnrýni hefði verið að ræða.
Skynsamleg gagnrýni var lítt finn-
anleg en mikið um luntaskap,
ólundarglefsur, hvæs og urr, hnút-
ur og rógsmál í garð kirkju og krist-
indóms. Ég kalla slík viðbrögð ekki
heilbrigð.
Það ættu allir að skilja, að þegar
talað er um heilsufar í sambandi
sem þessu er orðið notað í óeigin-
legri merkingu og er þess háttar
málfar algengt. Flestir menn eru
sæmilega lundgóðir, svo dæmi sé
tekið, og efar enginn, að sá mann-
kostur teljist til heilbrigði og stuðli
að góðu heilsufari í samlífi fólks. En
þeir, sem eru svo gerðir, að þeir
gerast lundillir, þegar aðrir gleðj-
ast eða hátíð fer að höndum og taka
þá að ausa úr sér óþverra, þeir
njóta ekki öfundsverðrar heilsu. Við
þessa skoðun hlýt ég að standa.
Ég tel ekki siðareglur Prestafé-
lagsins brotnar né nein kristin boð-
orð, þegar satt er sagt umbúðalaust
af ærnu tilefni. Ég sé ekki betur en
að ég hafi í umræddum skyndivið-
tölum sagt það eitt, sem er sann-
leikur, og að full þörf hafi verið að
tala hispurslaust, úr því að ég var
spurður álits á siðlitlu moldviðri.
Sigurður Þór Guðjónsson á að mínu
áliti ekki teljandi þátt í því fári og er
ég reiðubúinn að rétta honum vin-
arhönd, ef hann vildi þiggja."
Svar Sigurbjörns biskups
við niðurstöðu nefndarinnar
„Háttvirt siðanefnd Prestafélags
Islands hefur úrskurðað í kærumáli
Sigurðar Þórs Guðjónssonar á
hendur mér með þeirri niðurstöðu,
að ég hafi ekki brotið siðareglur fé-
lagsins á ámælisverðan hátt. Þau
ályktarorð koma á óvart, þegar
maður hefur lesið það, sem á undan
fer í nefndarálitinu. Þar er tekið
undir orð kærandans í öllu, sem
máli skiptir. Það segir hann líka í
blaðaviðtali 29. júlí, enda augljóst.
Ekkert tillit tekur nefndin til
þeirrar upplýsingar minnar, að ég
hafði ekki lesið grein eftir kærand-
ann, þar sem hann
veittist að kirkjunni
fyrir einn af áformuð-
um þáttum kristnihá-
tíðar. Ég veit ekki
betur en að sú grein
hafi verið eina fram-
lag hans til „umræð-
unnar“ og hún fór
framhjá mér. Það er
því útilokað, að ég hafi
getað haft hann í
huga, þegar ég lét þau
ummæli falla, sem
hann kærir fyrir. Ég á
því honum engu að
svara í þessu sam-
bandi. Hvort mér
hefði þótt umrædd
grein svaraverð, ef á það hefði
reynt, er annað mál, sem ég læt
liggja milli hluta, hvort sem háttvirt
siðanefnd hefur íhugað það eða
ekki. En hvað sem því líður, þá get
ég ekki séð, að ákærandinn sé aðili
að því máli, sem um er að ræða.
Nema ef það er talin staðreynd,
þvert ofan í vitnisburð minn, að ég
hafi haft hann í huga og verið þá að
ráðast á hann. Á að draga þá álykt-
un af greinargerð og niðurstöðu
háttv. siðanefndar?
En þó að kærandinn sé ekki
beinn aðili að þessu máli var honum
auðvitað frjálst að taka orð mín til
sín persónulega, þó að langsótt
væri. En með kæru sinni er hann að
taka upp hanskann fyrir þann
málstað og málflutning, sem ég
vítti. Það er því ekki langsótt að
finnast siðanefndin vera að bera
blak af því liði fremur en hitt.
Ég þóttist í skriflegri umsögn
minni um kæruna benda nægilega
skýrt á, að í henni voru ummæli mín
um heilsufar misskilin og rangfærð.
Þau orð mín hefur nefndin að litlu.
Ég leyfi mér að gera alvarlega at-
hugasemd við þessi ummæli henn-
ar: „Siðanefnd telur óæskilegt að
blanda heilsufari manna inn í um-
ræðu um málefni.“ Síðan tekur
nefndin undir orð kæranda, þar
sem hann sakar mig um „ónær-
gætni“ gagnvart fötluðum og þeim,
sem standa mjög höllum fæti í til-
verunni. Þetta þykir siðanefnd
makleg og réttmæt ásökun á hend-
ur mér. Ég leyfi mér að mótmæla
þeirri ályktun. Enda gengur hún
nær æru minni en svo, að ég vilji
una henni án andmæla. Ég hef
aldrei blandað geðfötlun eða öðrum
sjúkleika inn í umræðu um neitt
þannig, að heilbrigð (fyrirgefið,
mér er víst ekki leyfilegt að nota
svona orðalag framar) skynsemi
fyndi í því ónærgætni gagnvart
þeim, sem síst skyldi. Þetta kæru-
atriði er ósæmilegur útúrsnúning-
ur. Sennilega fum og
fljótfærni hjá kæranda.
En ég hélt að dómbæru
fólki, sem hafði nægan
tíma til athugunar og
átti að fella ábyrgan
úrskurð, hlyti að vera í
augum uppi, að hér var
um fráleita túlkun að
ræða. Og stórlega æru-
meiðandi frá aðila, sem
hlýtur að vera tekinn
alvarlega.
Urskurður siða-
nefndar um annað at-
riði kærunnar vekur
einnig undrun. Ég er
að vísu sýknaður af því
að hafa „dróttað að
morðum í anda nasisma og komm-
únisma að neinum íslenskum sam-
tímamanni". En „á hinn bóginn...“
Ég á að vísu þær málsbætur í aug-
um siðanefndar, að ég veit eitthvað
um söguna. Er það þeim til afsök-
unar, sem geipa um sögulegar stað-
reyndir án þess að hirða um að
muna eða vita neitt? Alltént telur
siðanefnd, að ég hafi, þrátt fyrir það
sem ég man og veit, „valið óheppi-
lega samlíkingu í sögulegu ljósi“.
Einmitt það. Hvaða „sögulega
ljós“ er verið að tala um í þessu
sambandi? Ég hef gert nefndinni og
öðrum fulla grein fyrir því, hvað ég
var að fara í téðum ummælum. Ég
nota ekki orðin „kommúnistar" og
„nasistar" sem skammaryrði eða
blótsyrði, sem ég hreyti úr mér á
fólk í illsku. Nöfnin eru mér alvara,
þau tákna blóðugan veruleika. Og
sá veruleiki, kannski i umbreyttri
mynd, gæti verið nær en andvara-
lausa grunar. Þá hefði farið betur í
álfunni á næstliðinni öld, ef
kirkjunnar menn og aðrir, sem báru
mikla ábyrgð, hefðu ekki verið eins
„hófsamir“ og þeir voru. Þeir voru
of margir sem ekki þorðu að segja
neitt, slógu alltaf undan, fundu
málsbætur í „sögulegu ljósi“, þar til
allt andóf var orðið rekald í ómót-
stæðilegum flaumi.
Ég veit ekki né skil, hvernig siða-
nefnd hugsar, þegar hún áfellist
mig fyrir óheppilega samlíkingu.
Hitt veit ég, að það er máttlaust sið-
gæði, sem sleikir sig upp við ósóma.
Þá telur siðanefnd ámælisvert, að
ég beini ekki gagnrýni minni að
neinum nafngreindum aðilum held-
ur ótilteknum hópi gagnrýnenda.
Og hún segir, að ég hafi ekki fundið
orðum mínum stað með dæmum.
Er nefndin að segja eða gefa í
skyn, að ég hafi ekki haft fullnægj-
andi ástæðu til að mæla svo sem ég
gerði? Eða meinar hún, að ég hefði
átt í einnar mínútu viðtali að
hneigja mig í allar áttir og segja við
Sigurbjöm
Einarsson
hvern gjammandi hvoft: „Ég er
ekki að tala um þig.“ Ég játa mig
gersamlega ófæran til slíkra afreka.
En nefndin hefur af stórkostlegri
kurteisi hneigt sig í minn stað. Það
má víst duga bæði kirkju og þjóð og
sakar þá síður, að ég skuli hafa
brugðist svona hrappallega.
Háttvirt siðanefnd hefur fellt
úrskurð í umboði Prestafélags ís-
lands. Telur hún, að það sé almennt
siðaskyn presta þjóðkirkjunnar, að
það megi níða hana endalaust á alla
grein, en hitt sé vítavert að bregð-
ast við og svara hennar vegna þann-
ig, að einhverjir heyri? Og að það sé
móðgun við ríkjandi velsæmi (??) í
umræðum um kristindóm að bregða
upp „sögulegu ljósi“ og benda á
hluti sem ættu ekki að gleymast?
Ég hef stundum reynt að verja
kirkju mína og kristinn málstað fyr-
ir andkristnum viðhorfum og
áróðri. Ekki hef ég að jafnaði mætt
sterkari viðbrögðum frá prestum til
stuðnings slíkri viðleitni en vænta
mátti. En aldrei fyrr hef ég beinlín-
is verið hirtur opinberlega í nafni
prestastéttarinnar fyrir að tala í al-
vöru í heyranda hljóði af ærnu til-
efni. Ef stéttin, svo sundruð sem
hún er á stundum, er einhuga í
þessu, þá er að taka því. Ekki er ég
að áfrýja niðurstöðu siðanefndar.
Hún hefur víst ekki annað dómstig
yfir sér. En það verður að koma
fram, að úrskurður hennar í þessu
máli olli mér mikilli undrun, sárum
vonbrigðum og djúpri blygðun
kirkjunnar minnar vegna.
Ég hef ekki megnað að loka skiln-
ingarvitum mínum fyrir þindarlaus-
um, svæsnum, ódrengilegum aðför-
um að kirkjunni á þessu hátíðarári.
Ég hef ekki lyst á að kyssa á þá
miður geðþekku hrísvendi, sem hún
hefur verið lostin með í bak og fyrir.
Og þá hef ég misskilið Guð minn
skelfilega, ef hann ætlast til slíks af
mér. En ég verð eins og aðrir að
bíða míns dóms hjá honum. Hitt
blasir við hér og nú, að úrskurður
siðanefndar er mikill fengur fyrir
alla, sem hafa verið að hrækja á
kirkjuna í þessari lotu. í augum
margra eru röksemdir nefnd-
arinnar og niðurstaða þau kirkju-
tíðindi þessa afmælisárs, sem helst
standa upp úr. Grein mín í Morgun-
blaðinu í vikunni sem leið, þar sem
ég reyndi að vísa eitthvað til átta í
moldviðrinu, fékk stóra ágjöf úr
óvæntri átt samdægurs og hún birt-
ist, þegar siðanefnd kynnti dóm
sinn í fréttum. Þar fékk hann mak-
lega á baukinn sá gamli orðhákur,
sem ætti að vera þagnaður fyrir
löngu! Það er ekki mikið að marka
það, sem hann er að þusa!
Ég tel það varða minnstu, þó að
ég finni persónulega til undan
þessu. En ég sé ekki betur en að hér
hafi verið óhönduglega að máli stað-
ið og þjóðkirkju íslands til verulegs
tjóns. Og það þykir mér sárara en
tali taki.“
P.s. Samrit af þessu bréfi sendi
ég til vitneskju biskupi íslands og
formanni Prestafélags íslands.
ú t s a I a
40-70% afsláttur
inrri
Bankaslræli 9 • Sími 551 1088