Morgunblaðið - 30.08.2000, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 30. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
LIST OG
HÖNIVUIV
Æ vi saga
STEINSNAR
Gestur Þorgrímsson myndhöggv-
ari. Eftir Þorgrím Gestsson og
Ragnheiði Gestsdóttur. Ut-
gefendur: Gestur og Rúna. Texti:
Þorgrímur Gestsson. Hönnun:
Ragnheiður Gestsdóttir. Umbrot:
Blaðasmiðjan. Filmuvinna, prent-
un, og bókband: Prentsmiðjan
Grafík. 99 síður í stóru broti.
Verð: 3.500 kr.
UNDANFARNAR vikur hefur
staðið yfir sýning á skúlptúrverkum
Gests Þorgrímssonar í Listasafni
Reykjavíkur, sett upp í tilefni átt-
ræðisafmælis listamannsins og mun
eftir framlengingu standa til 10.
september. Að vísu alltof lítil og tak-
mörkuð framkvæmd, sem segir
skoðandanum einna helst frá af-
markaðri glímu við grjót og marm-
ara. Sú glíma hófst fyrir alvöru þeg-
ar þau hjónin Gestur og Rúna
dvöldu um nokkurra mánaða skeið í
einni af gestavinnustofum norræna
myndlistarbandalagsins í Svíavirki,
eyju í skerjagarðinum utan við Hels-
ingfors. Ferlið er sérstakt fyrir þá
sök að það markar nokkurn veginn
upphaf giftumikils tímabils hjón-
anna fjölhögu, er þau hafa svo til
óskipt getað helgað sig list sinni, að
mestu ótrufluð af brauðstriti og fjöl-
skylduamstri. Að sjálfsögðu lét ár-
angurinn ekki á sér standa, því sam-
felldari vinnubrögð hafa ekki sést
frá hendi þeirra, eitt dæmið er þetta
úrval verka Gests í borgarlistasafn-
inu. Þessar staðreyndir eiga heima
hér þótt engan veginn sé á ferð rýni
á sýninguna, öllu frekar rétt kíkt í
bók sem gefin var út um listamann-
inn í tilefni hennar og tímamótanna.
Minna í leiðinni á, að senn verða síð-
ustu forvöð að sækja þessa fallegu
sýningu heim.
Bókin, sem hlotið hefur nafnið
Steinsnar, er eins konar kynningar-
rit á æviferli listamannsins sem tvö
elstu börn hans hafa tekið saman.
Þorgrímur Gestsson ritar samfelld-
an texta, en inn í hann er hér og þar
fellt glósu- og minningabrotum frá
hendi Ragnheiðar Gestsdóttur, sem
og fleiri, en hún hefur einnig annast
hönnun bókarinnar. Gestur Þor-
grímsson er, eins og Rúna spúsa
hans, ákveðin stærð í íslenzkri
myndlist og Iistiðnaði, einnig hliðar-
störfum tengdum kennslu sem öðru.
Útávið mun Gestur þekktari aðilinn
vegna starfa hans við ríkisútvarpið
og í kátínulífinu um árabil, er hann
var vinsæll útvarpsmaður og eftir-
herma. Rúna var hins vegar á af-
markaðra sviði í list sinni, fjölhæfni
hennar eðlilega meira tengd heimil-
isstörfum sem ekki fara hátt, en
bæði reyndu þó jafnt fyrir sér um
hin ólíkustu efni og áttu þar samleið.
Má vera, að einhveijum komi
spanskt fyrir sjónir, að um fjöl-
skyldufyrirtæki er að ræða og elstu
böm listamannsins komi helst að
kynningunni, en svo er ekki í á þessu
sviði óþroskaða þjóðfélagi, mun
frekar fagur vottur ræktarsemi sem
ber að meta og virða. Ekki er úr vegi
að nefna hér að ein skilvirkasta og
sannverðugasta ævisaga listamanns
sem skrifari hefur lesið er um málar-
Bókin um Gest
Gestur og Rúna bjuggu lengstum við norðurenda Laugarholts, sem er
hluti af Laugarneslandi, en fluttu svo til Hafnarfjarðar á æskuslóðir
Rúnu. Hér er Gestur fyrir utan vinnustofu sína á Austurgötu 17.
ann Pierre-Auguste Renoir, eftir
son hans Jean Renoir, kvikmynda-
leikstjórann nafnkennda. Trauðla
geta þeir sem ekki hafa lesið þá bók
sett sig í spor listamanna áhrifa-
stefnunnar, og hún ber lesandanum
sannindi sem síður liggja á lausu við
lestur almennra listaverkabóka, síst
hinna fræðilegri. Það er svo eftir
öðru, að menn eru ekki mikið nær
um listamanninn á bak við verkin
eftir lestur ritgerðar Auðar Ólafs-
dóttur listsögufræðings, en hún er
fulllangt frá því sviði sem hún tekur
til meðhöndlunar, á stundum utan
við lifaðan þekkingarheim hennar.
Þannig alveg rétt, að Einar Utzon
Frank (1888-1955), lærimeistari
Gests við Akademíuna í Höfn, þótti
af mörgum gamaldags í hugsunar-
hætti, þó er full langt gengið að
nefna hann erkiímynd íhaldssamrar
akademískrar höggmyndalistar,
sem ég hefði þó sennilega alveg tek-
ið undir á þeim árum. Gleymist þá
alveg hve gífurlega mikla þekkingu
hægt var að sækja í smiðju hins hára
þular, sem Siguijón Ólafsson naut
óspart, einkum í sínum frábæru
hausamyndum þótt ekki sækti hann
stflbrögðin til lærimeistarans, frek-
ar tæknilegt öryggi. Þá er Utzon
Frank hátt skrifaður í danskri
myndlist, og í glæsilegri bók um þró-
un danskrar höggmyndlistar í 125 ár
er út kom 1996, árið sem Kaup-
mannahöfn var menningarborg
Evrópu, kemur hann einna oftast við
sögu eða 20 sinnum! Um okkur sem
komum frá útskerinu einangraða í
norðri til náms við akademíuna um
og eftir miðbik aldarinnar má
hægast heimfæra orðtækið;
hinn fávísi veit jafnan betur,
og að auk vorum við fullir h
ranghugmynda um listasög- C
una. Við höfðum ekki þá
miklu arfleifð að baki sem
danskir félagar okkar, enga
Listakademíu til að vera
uppsigað við, hvað þá alda-
langar hefðir í að rífa niður,
hins vegar afar brokkgengir
og óvægir gagnrýnendur á
allt til hægri og vinstri. Eins
og fleiri af því sauðahúsi vildi
Gestur höndla listina í
skyndi, snilldina í hvelli, og þá í,
er vandinn mestur fyrir
kennarann að sýna fram á að
svona gera menn einfaldlega
ekki. Og þótt til að mynda Svavar
Guðnason stæði stutt við á akadem-
íunni naut hann nálægðarinnar við
félaga sína í Helhestinum og lærði
mikið af þeim, einkum Egil Jacob-
sen, en þeir máluðu á tímabili hlið
við hUð. En sem fræðilegar vanga-
Gestur er fæddur á Laugames-
inu, í hinum gamla Laugarnes-
bæ, þar sem hestamaðurinn Sig-
urður Ólafsson söngvari bjó
slðast, en nú er Iöngu horfinn,
hafði Laugarnesfjöruna og allt
gijótið þar að ieiksviði. Lista-
maðurinn þannig alinn upp við
gijót, meira gijót og enn gijót.
Hér sést hann fara höndum um
myndræna klöpp í fjörunni, þá
fulltíða maður.
veltur er hlutur Auðar að sjálfsögðu
fullgildur... Ytri aðstæður gerðu að
verkum að nám Gests við akadem-
íuna varði einungis þennan eina vet-
ur, en listspíran unga náði þó að
sýna fram á að eiga fullt erindi á
vettvanginn eins og fram kemur í
bókinni. Lengi framan af báru verk
Gests þó greinileg merki þess, að
bakgrunnurinn var ekki jafn traust-
ur og hjá Sigurjóni, sem var næstum
jafnvígur á allt sem hann tók sér fyr-
ir hendur. Má alveg fullyrða að það
er fyrst í steinhöggi síðustu áratuga
að Gestur sýnir okkur áþreifanlega
hvað raunverulega er í hann spunnið
á vettvangi mótunarlistar. Nú eru og
blessunarlega komin fram tæki sem
gera steinhöggið til stórra muna
Tvíund, grani't, 1990.
auðveldara viðfangs, hægast er að
labba inn í steinsmiðju og fá sniðin
verk eftir uppdrætti og bæta
kannski einhverju smálegu við á eft-
ir.
Lesandinn kynnist þeim hjónum
Gesti og Rúnu frá mörgum hliðum
við lestur bókarinnar, og það eru
þýðingarmiklar upplýsingar sem
dregnar eru fram, um sumt mikils-
verðar heimildir fyrir framtíðar-
rannsóknir. Hér er þó meira um fjöl-
skyldusögu að ræða en að kafað sé
djúpt í hlutina og, svo aftur sé vikið
til akademíunnar, verður maður
ekki mikið fróðari um lífið þar, til að
mynda er tæpt á því að í matsölu-
kjallaranum, Kantinen, hafi fyrrum
verið geymdir afbrotamenn og svo
ekki söguna meir. Á fyrstu árunum
eftir stríð var meiri fjöldi íslenzkra
listspíra við nám þar en nokkru sinni
fyrr og náði mest tölunni 18 að ég
held, sem þótti þá ískyggilegt og yf-
irþyrmandi, og margt var brallað í
Kantinen sem og annars staðar í ná-
grenninu. Á öðrum stað er sagt frá
höggmyndagarðinum stórkostlega í
Hakone, en ekkert hvað þar var að
sjá, og raunar er annar mikill högg-
myndagarður í nágrenni Osaka, en
ekki stafkrókur þar um. Þetta eru
bara þijú dæmi þess að iðulega er
fullhratt farið yfir sögu, og á stund-
um þar sem gullnámur fanga voru á
næsta leiti, en svo kannski óþarflega
miklu rými eytt í annað sem minna
vægi hefur.
Hins vegar er ítarlega sagt frá
ævintýrinu um Laugarnesleirinn,
sem réttilega er mikil saga. Fylgdist
ég sem áhugsaöm og forvitin list-
spíra í Handíðaskólanum grannt
með þróunarferlinu og man mjög vel
eftir sýningunni í Café Höll 1950,
sem mikla athygli vakti. Hörmulegt
að þeim hjónum skyldi ekki takast
að fylgja velgengninni eftir vegna
innflutnings á glerkúm, eins og það
var orðað, og var samheiti yfir gjafa-
og skreytidrasl. íslendingar hafa
allt frá stofnun lýðveldisins verið
þjóða iðnastir við að sóa peningum í
lítilsiglt skran og allt sem rýrnar
eyðist og hverfur. Orð Örlygs Sig-
urðssonar listmálara í Morgunblað-
inu varðandi sýninguna hér afar lýs-
andi, satt að segja þrumuskot í
bláhornið.
Fram kemur að með Gesti
leynist skáld og segja yrk-
ingar hans ekki svo lítið um
þankaganginn á bak við
verkin, en ljóðin hefðu
mátt vera með smærra
letri til að trufla síður
sjónlestur höggmynd-
anna. Einnig tel ég far-
sælla varðandi minningar-
brot að skipta yfir í
skáletur en lit, sem leiðir
hugann um of að upplýs-
ingabæklingum. Þá raska
myndimar á stundum ein-
beitni við lesturinn og hér
hefði meiri aðgreining verið
farsælU, en á stundum tekst
afar vel til svo sem um raku-
skálamar á bls. 83. Á heildina
litið er vel að verki staðið mið-
að við aðstæður, en ég geri ráð
fyrir að tíminn hafi verið naum-
ur. Kynningarritið er fallegt og
öllum til sóma er lögðu hönd að,
verst að það skuli ekki vera 2-300
blaðsíður, kafað dýpra og meira sagt
frá hlutunum allt um kring.
Bragi Ásgeirsson
Buslað á barnum
KVIKMYJVDIR
Kringlnbfo,
Sambíóin Álíabakka,
Stjiirnubró, N|ja bfó
Keflavík, lVýja bíó
A k u r e y r i
BARSTÚLKURNAR ★ ■/*
„Coyote Ugly“. Leikstjóri: David
McNally. Handrit: Gina Wendkos.
Framleiðandi: Jerry Bruckheimer.
Aðalhlutverk: Piper Perabo, Adam
Garcia, John Goodman, Maria Bel-
lo. Buena Vista 2000.
AMERÍSK lágmenning er hvað
sýnilegust í myndum stórframleið-
andans Jerry Bmckheimers og ekki
síst þessari nýjustu sem frá honum
kemur, „Coyote Ugly“. Hún er ein-
staklega væmin dramatísk mynd
sem fjallar um ameríska drauminn
eins og hann sé eina ástæðan fyrir
því að draga andann. Ekkert skiptir
eins miklu máli og að verða frægur.
Bandaríski fáninn í bakgranni þar
sem hægt er að koma því við. Búin til
saga um unga stúlku af landsbyggð-
inni, næstum því nákvæmlega eins
og Julia Roberts, sem dreymir um að
verða frægur lagahöfundur en hún
getur ekki komið sér á framfæri af
því hún er með ógurlegan sviðs-
skrekk - alveg eins og nýlega látin
móðir hennar; harmurinn í lífi henn-
ar var einmitt sá að hún náði aldrei
að verða fræg. Fór víst með hana í
gröfina.
Dóttirin þarf bara að komast yfir
sviðsskrekkinn og þá verður hún ör-
ugglega fræg og eitt hjálparmeðalið í
því ferli er barinn Coyote Ugly,
sögusvið myndarinnar. Þangað kem-
ur hún saklaus sveitastelpan, við vit-
um að hún er saklaus af því að svip-
urinn á henni segir okkur það, alltaf,
en tekur breytingum, finnur sitt
innra sjálf uppi á barborðinu; þetta
er svona staður þar sem barstúlk-
uraar era yfirleitt uppi á barborðinu.
Já, svo hittir hún strák sem fórnar
dýrasta hasarblaðinu sínu svo hún
megiverðafræg!
Gina Wendkos er skrifuð fyrir
handriti myndarinnar en það er
spuming hverju hún hefur fengið að
ráða. Þetta er Bruckheimer-mynd út
í gegn og handritin hafa aldrei verið
hans sterka hlið; innihaldið virðist
ekki skipta hann nokkra máli, aðeins
útlitið, pakkningin og markaðssetn-
ingin. Aðalpersónumar era svo ein-
faldar og klisjukenndar að manni
gæti ekki staðið meira á sama um
þær, söguþráðurinn, eins örþunnur
og hann nú er, virkar svo ofnotaður
að varla kemur eitt einasta atriði á
óvart og leikurinn er vaðandi í stæl-
gæjahætti og yfirborðsmennsku
(Bruckheimer getur meira að segja
gert John Goodman væminn, grát-
andi í sjúkrarúmi). Klippt er úr einu í
annað að vild. Oft er eins og verið sé
að byggja upp stemmningu sem svo
er hætt við í miðjum klíðum og farið
út í eitthvað allt annað. Svo er bætt
við tónlist og hávaða til þess að
magna upp fjörið.
Kannski er eini kostur myndar-
innar sá að hann fjallar um sjálf-
stæðar stúlkur sem kalla ekki allt
ömmu sína og láta ekki vaða yfir sig.
Það er hasar í atriðunum á barnum
þótt hann virki ofboðslega sviðsettur
og þar er fjörið í mynd sem gengur
öll út á innantóma sýndarmennsku.
Arnaldur Indriðason