Morgunblaðið - 07.10.2000, Blaðsíða 78

78 LAUGARDAGUR 7. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FÓLK í FRÉTTUM
HVAÐ
ERTU,
TÓNLIST?
✓ ✓
A laugardag verður haldin í Islensku
óperunni hátíðin Qrðið tónlist en fyrr um
daginn verða pallborðsumræður um tónlist
og textagerð í Iðnó. Arni Matthíasson hitti
að máli bandaríska tónlistargagnrýnandann
David Fricke sem verður meðal þátttak-
enda í umræðunum.
HÁTÍÐIN Orðið tónlist verð-
ur haldin í íslensku óper-
unni á laugardag en með
henni á að fagna samslætti orða og
tónlistar. í óperunni munu ýmsir
- ^tónlistarmenn flytja verk sín en
einnig lesa ljóðskáld úr verkum sín-
um, kvæðamaður fer með rímur og
sungnir verða textar. Fyrr um dag-
inn standa Smekkleysa og Reykja-
víkurAkademían fyrir pallborðsum-
ræðum um tónlist og textagerð í
Tjarnarbíói. Þar munu tala banda-
ríski tónlistargagnrýnandinn David
Fricke, sem lengi hefur starfað fyrir
tónlistartímaritið Rolling Stone og
skrifað ýmsar bækur, Bretinn David
Toop sem er rithöfundur og blaða-
i, Davíð
Geir
Svansson bókmenntafræðingur og
Úlfhildur Dagsdóttir bókmenntaf-
ræðingur.
Eins og getið er starfar David
Fricke hjá tímaritinu Rolling Stone
og er með helstu skríbentum þess
• maður tónlistartímarits Wú
' Ólafsson sagnfræ ðingur
blaðs, aukinheldur sem hann hefur
skrifað nokkrar bækur um tónlistar-
menn og hljómsveitir og fjölda
bæklinga í útgáfur safndiska sem
margir eru bókarígildi. Fricke kem-
ur hingað til lands í annað sinn því
hann kom hér fyrir nokkrum árum
og skrifaði fyrstu stóru greinina um
Sykurmolana sem birtist vestan
hafs og kallaði þá hljómsveitina
„svölustu hljómsveit í heimi“. Upp
frá því hefur hann haldið sambandi
við ísland og þekkir allvel til ís-
lenskrar tónlistar.
Skemmtilega margræð
yflrskrift
Aðspurður um hvað hann hyggist
taka fyrir á málþinginu segist
Fricke ekki vera búinn að ákveða
það, hann vilji sjá hvernig mál eigi
eftir að þróast enda feli orðið tónlist
í sér svo mikið að það eitt sé ærið
umræðuefni. „Orðið tónlist getur
verið lýsing á sköpunarferli eða lýs-
ing á afrakstri sköpunarinnar. Einn-
Nœturgatinn^sneoso
í kvöld leika fyrir dansi Mjöll Hólm og
Skarphéðinn Þór
Húsið opnað kl. 22.00
J
HARMONIKUBALL
Dansinn dunar dátt frá kl. 22.00 í kvöld
í ÁSGARÐI, Glæsibæ við Álfheima.
Félagar úr Harmonikufélagi Reykjavíkur
leika fyrir dansi.
Allir velkomnir.
“w
Kynnum í dag og
næstu daga frábær
andlitskrem
og maska _
(bólur burt!) frá
Beinn innflutningur^
- lægra verð
25% kynningar
afsláttur
Vertu velkomin.
Snyrtivöruverslun
Áslaugar Borg, Laugavegi
KREMcmAR

Ljósmynd/Ami Matthiasson
David Fricke í vinnustofu sinni.
ig getur inntak þess verið þau orð
sem notuð eru til að lýsa tónlist, líkt
og ég nota þætti úr ensku máli til að
lýsa því sem gerir lag eða tónlistar-
mann spennandi fyrir einhverjum
öðrum, að lýsa einhverju sem er
ekki hönd á festandi. Yfirskrift há-
tíðarinnar er skemmtilega margræð
og ég hlakka til að heyra hvað aðrir
hafa til málanna að leggja, að sjá
hvaða stefnu við tökum,“ segir
Fricke og þegar íslenska heitið er
þýtt orðrétt fyrir hann segir hann að
þar sé enn ein merkingin komin til
sögunnar. „Það mætti til að mynda
velta því fyrir sér hvað tónlist er og
hversu mismunandi skoðanir menn
hafa á henni," segir hann og bandar
með hendinni í átt að plötuhaugun-
um sem þekja allt í vinnuherberg-
inu. „Fjölmargir myndu ekki telja
mikið af þvi sem hér er inni tónlist
enda er tónlist einstaklingsbundin
upplifum. Mér finnst þannig líklegt
að fæstir tónlistarmenn gætu svarað
því hvað tónlist sé þótt þeir gætu
talað um það sem þeir eru að gera þá
og þá stundina. Reyndar myndu fáir
til að mynda geta lýst og rætt tónlist
Chemical Brothers á rökrænan
háttenda held ég að almennt langi
fólk ekki til þess; það er að hlusta á
tónlist til að slaka á eða til að
skemmta sér.
Sú umræða kemur alltaf upp öðru
hvoruhvort hægt sé að leggja að
jöfnu söngtexta og ljóð, hvort textar
nái yfirleitt að komast í flokk Ijóða
en Fricke segir það ekki skipta máli
að sínu mati. „Það er örugglega
skemmtilegt að vera kallaður skáld
en þegar dægurtónlist er annars
vegar skiptir ekki máli hvort menn
eru skáld eða ekki því textinn getur
verið mun áhrifameiri í samhengi
tónlistarinnar. Þannig er til að
mynda með textann við Ramones-
lagið 53rd & 3rd, þar sem Dee Dee
Ramone er að syngja um það er hún
vann fyrir sér með því að selja sig.
Orðfærið á því er ekki upphafið og
málfarið slæmt en það er svo gríðar-
lega áhrifamikið að erfitt er að segja
það ekki ljóð; inntakið, hvort textinn
komi einhverju til skila, skiptir öllu
máli, ekki endilega orðin eða formið.
Popptónlist felur í sér knappt tján-
ingarform sem skilað getur hnitmið-
uðum ljoðrænum áhrifum þó að hún
sé ef til vill langt frá því sem kallast
ljóð í akademískum skilningi. í því
sambandi má geta þess að danstón-
list felur einnig í sér ljóð; það má
gefa tilfinningar og hugsanir í skyn
með tónlist enda hafa menn gert það
í hundruð ára og kallað sinfóníur."
Fæstir vita um hvað
textar Dylans snúast
Fricke segir að einn áhrifamesti
textahöfundur rokksögunnar sé Bob
Dylan sem hafi sett viðmið sem
fæstir ná nokkurn tímann upp í.
„Fæstir vita þó í raun um hvað text-
Förðunarnámskeið með
förðunarvörum
PFtOFESSlONALS
4 saman í hóp.
Verð 2.500kr.
ó mann.
Skróning er hafin
í síma 864 2767.
Beinn innflutningur
- lægra verð
Vertu velkomin.
Snyrtivöruverslun
Áslaugar Borg, Laugavegi
ar hans snúast, það getur verið mjög
erfitt að átta sig á söguþræðinum í
lögum hans. Þannig er til að mynda
illmögulegt að lesa úr textanum
Stuck Ouside of Mobile With the
Memphis blues again þó að hann
gefi færi á margvíslegri túlkun með
því sem hann gefur í skyn eða segir
óbeint.
Eitt það versta sem maður lendir í
er þegar menn fara að greina poppt-
exta og finna í þeim alls kyns tilvís-
anir í austræna dulspeki, Shake-
speare, helstu heimspekinga og svo
má telja. Fáir hafa fengið yfir sig
aðra eins súpu slíkra pælinga og
Dylan en Jacob sonur hans fer ekki
varhluta af því. Á síðustu plötu han
var lag sem sló í gegn og í New York
Times birtist gagnrýni sem greindi
textann með ótrúlega djúpum tilvís-
unun í heimsbókmenntirnar, kvik-
myndasöguna og nýlegar fréttir um
fjöldasjálfsvíg sértrúarsafnaðar. Ég
spurði Jacob að þessu stuttu síðar
og hann sagðist óska þess að hann
væri svo klár sem greiningin gæfi til
kynna. Þannig hættir mönnum, sér-
staklega í menntaheiminum, að rétt-
læta Iistina með því að taka úr henni
einfaldleikann en einfaldleikinn og
einlægnin er eitt það besta við tónl-
istina."
Alltaf meira gaman að heyra
Sykurmolana á íslensku
Fricke nefnir að nokkrum dögum
áður hafi hann verið á tónleikum
með mexíkóskri hljómsveit, Cafe
Tacuba, og ekki skilið stakt orð
þrátt fyrir margra ára spænskun-
ám. Það hafi þó ekki skipt máli, hann
hafi skilið hvað hljómsveitin var að
fara, eða talið sig skilja það. „Mér
fannst alltaf meira gaman að heyra
Sykurmolana syngja á íslensku.
Ensku textarnir voru frábærir með
óhlutbundnum orðaleikjum og mót-
sögnum en þó fannst mér ég skilja
betur það sem þau Einar og Björk
voru að segja þegar þau sungu á ís-
lensku. Menn eiga vitanlega alltaf að
semja texta á móðurmálinu til að
koma því til skila sem þeir vilja
segja. Ef framsetningin er í lagi og
skilar tilfinningunni skiptir mig ekki
máli sem áheyranda á hvaða máli er
sungið. Annað gott dæmi er Sigur
Rós. Þegar ég heyrði Ágætis byrjun
í fyrsta sinn skildi ég eðlilega ekkert
hvað var verið að syngja um og vissi
reyndar ekki framan af hvort stúlka
eða piltur söng. Það var aftur á móti
hluti af því sem gerði hljómsveitina
heillandi því tónlist og textar áttu
svo vel saman að mér fannst ég
skilja tónlistina gersamlega.
Hver verður að upplifa tónlistina
fyrir sig, Listamaðurinn hefur
kannski annað í hyggju en ég fæ út
úr tónlistinni og það má segja að
báðar túlkanirnar séu jafnréttar.
Þegar Jimi Hendrix söng Excuse
Me While I Kiss the Sky í Purple
Haze héldu fjölmargir að hann væri
að syngja Excuse Me While I Kiss
This Guy, væri að syngja um sam-
kynhneigð sína en það skipti ekki
máli því hann var svo frábær gítar-
leikari og lagasmiður.
awop-bop-a-loo-mop-
alop-bam-boom
Góður texti getur birst á óteljandi
vegu eins og til að mynda þegar
Little Richard syngur „awop-bop-a-
loo-mop-alop-bam-boom“ í Tutti
Frutti. Hann er ekki að segja neitt
og ekki að reyna að útskýra neitt en
kjarni lagsins felst 1 þessum orðum.
Kannski hefði lagið orðið hallæris-
og heimskulegt ef hann hefði notað
önnur atkvæði en þó orðin séu bull
er það einmitt það að þau séu bull
sem er byltingin við textann.
Mikið af textum er skrifað af
mönnum sem kunna varla ensku,
eins og til að mynda bestu rapptext-
ar seinni tíma sem samdir eru af
ómenntuðum mönnum sem alist
hafa meira og minna upp á götunni
en þegar þeir eru fléttaðir saman við
tónlistina fá þeir nýtt inntak og
merkingu, merkingu sem getur ver-
ið jafnólík og hlustendur eru margir.
Textarnir sem Gerry Goffin og
Carole King sömdu fyrir Shirelles á
sínum tíma þýddu eitt fyrir þeim,
annað fyrir stúlkunum sem sungu
þá og enn annað fyrir þeim sem
hlustuðu á þá í útvarpinu en þeir
skiptu alla máli hvern á sinn hátt.“