Morgunblaðið - 08.10.2000, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 8. OKTÓBER 2000 27
Morgunblaðið/Guðrún Guðlaugsdóttir Morgunblaðið/Guðrún Guðlaugsdóttir
Jan van Eyck Akademie í Maastricht í Hollandi.
Morgunblaðið/Guðrún Guðlaugsdðttir
Platan í bókinni er frá 1991. Hún er verk Rögnu Sigurðardóttur frá sýningu sem hún tók þátt í þegar hún nam við Jan van Eyck
Akademie. Einn starfsmaður stofnunarinnar notar plötuna sem bókamerki af því honum finnst hún svo skemmtilega gerð.
stefna sé augljós í opinberum sýning-
um þátttakenda og starfsmanna.
Önnur forsenda námsáætlunarinnar
er hinn alþjóðlegi blær umræðunnar.
Þetta er tengt þeirri hugmynd að
þjóðleg menning sé í vaxandi mæli
háð menningarlegum margbreyti-
og Ármúlaskóli en nemendur eru
aðcins fjörutíu. Starfsfólkið,
kennarar og aðrir, eru álika
margir og nemendurnir. Skólinn
er í raun ekki skóli í þeim skiln-
ingi, heldur vinnustofur þar sem
fólk hefur aðgang að aðstoð
tæknimanna og prófessora. Það
er svo undir nemandanum komið
hvernig framvindan verður.
Þarna hefur maður starf sem
sjálfstæður myndlistarmaður.
Ég var mjög ánægður þarna,
Maastricht var rólegur, kaþólsk-
ur bær. Lífið gekk hægt fyrir
sig, öfugt við t.d. Amsterdam.
Mér fannst ég þó alltaf vera
meira miðsvæðis í Maastricht,
það er styttra þaðan í allar áttir
en frá Amsterdam. Maastricht er
landamærabær, maður er fljótur
til Þýskalands og hjólar í bakarí-
ið í Belgíu. Mér fannst líka gott
hvað mikill vinnufriður var
þarna. Það var gott að koma
lieim í rólegheitin í Maastricht
eftir lielgarferðir til Amsterdam,
Það hafa farið ansi margir ís-
lendingar til Hollands í mynd-
listarnám. Fyrstir fóru þeir
bræður Sigurður og Krislján
Guðmundssynir og Hreinn Frið-
finnsson. Þeir Hreinn og Sigurð-
leika. Menning þjóða er í auknum
mæli að vefast saman, þrátt fyrir
breytileika þjóðanna," segir Els Ku-
ypers og sýnir mér inn í stúdió þar
sem gerðar eru stuttmyndir og unnið
með hljóðeffekta, hún sýnir mér fjöl-
mörg önnur stúdíó og leiðir mig um
ur hafa raunar lengst af búið í •
Hollandi sfðan. í fótspor þeirra :
fylgdu margir. Holland hafði •
mjög mótandi áhrif á þá íslenska :
listamenn sem þar voru við nám, •
dvölin þar vfkkaði sjóndeildar- :
hring þeirra, eins og nýtt um- •
hverfi gerir jafnan.
I Jan van Eyck Akademie var :
tæplega helmingur efnis- •
kostnaðar nemenda greiddur af :
skólanum, þetta fannst manni •
sérkennilegt en afskaplega þægi- j
legt. *
Eftir tveggja ára dvöl í þess- •
um skóla varð ég að taka af- ;
stöðu til þess hvort ég og fjöl- •
skylda mín yrðum í Hollandi
eitthvað áfram en niðurstaðan •
varð að fara heim til fslands. Ég j
hafði mjög mikið gagn af náms- ;
dvöl minni í Jan van Eyck. Ég
kenni myndlist núna og hvet
nemendur mfna óspart til að •
fara út og kanna nýjar slóðir. :
Við það verða kaflaskipti, ný •
lækifæri bjóðast og fólk fær :
aðra sýn á líf og starf. Náms- ;
dvöld af því tagi sem býðst í Jan ’
van Eyck mildar höggið sem
óneitanlega bíður nemenda lista- •
skóla að námi Ioknu - er þeir :
koma út í veruleikann.
langan gang þar sem á báðar hendur
eru auðar vinnustofur sem bíða þess
að starfið hefjist á ný.
Hún segir mér loks að erfitt sé á
stundum fyrir nemendur að fá hús-
næði í Maastricht og sumii- verði að
búa nágrannalöndum, t.d. Belgíu sem
er skammt frá borginni.
„íslendingamir sem voru héma
fengu gott orð og við vildum gjaman
fá fleiri, enn er mögulegt að sækja
um dvöl héma,“ segir hún þegar hún
kveður mig í anddyrinu.
ÁHRIF HOLLENSKRAR
LISTHEFÐAR
Ég sest stundarkom í stigann áður
en ég fer aftur út í sólskinið. Hér í
þessum skóla, sem á rætur allt til
miðalda, hafa íandar mínir orðið fyrir
áhrifum hollenskrar listhefðar í bland
við allt það nýja sem er að ryðja sér
til rúms í listalífi samtímans. Fyrr á
öldum vom hér við nám listhneigðir
kaþólikkar en nú er af sú tíð, trúin
skipar ekki lengur það hlutverk sem
hún gerði í listsköpun. I Maastricht
er elsta kirkja Hollands, reist á 6. öld
en að mestu leyti endurbyggð á 11. til
15. öld og einnig er hér varðveittur
mjög gamall bæjarkjami. Það er þó
hvorki Jan van Eyck né hinar gömlu
minjar sem menn hugsa til þegar þeir
heyra þessa borg nefnda - heldur
Maastricht-samkomulagið fræga
sem hér var undirritað á dögunum.
Það breytir ekki þeirri staðreynd
að þýðing Jan van Eyck Akademie
fyrir íslenskt listalíf hlýtur að vera
umtalsverð, því margir af íslensku
myndlistarmönnunum sem þar
dvöldu frá 1977 hafa verið mjög áber-
andi í menningarlífi okkar.
Morgunblaðiö/Jim Smart
Skóli að mínu skapi
„Ég heyrði um Jan van Eyck-
skólann fyrir tilviljun frá manni
sem ég þekkti í Hollandi," segir
Helgi Þorgils Friðjónsson mynd-
listarmaður. „Ég var fyrsti Islend-
ingurinn sem var þar við nám,
kom þangað 1977. Þá hafði ég
verið í skóla í Haag sem heitir
Tevrije Akademie. Það var ung-
verskur myndlistarmaður sem
var í Jan van Eyck sem sagði mér
frá skólanum. Þetta var Nikulous
Urban sem er nokkuð nafiikennd-
ur í Hollandi.
Ég fór og hehnsótti skólann í
Maastricht og sótti um skólavist
þar í framhaldi af því. Mér leist
strax vel á að fá eigin vinnustofu,
auk þess fékk ég aðgang að öllum
verkstæðum og skúmaskotum
skólans. Ég fór að vori beint frá
skólanum í Ilaag með gögnin mín
þaðan, þar með var ég tekinn inn í
skólann. Um sumarið var ég
heima á fslandi og hóf svo námið í
Maastricht um haustið.
Fékk loks inni í
húsi hjá borginni
Það tók talsverðan tíma að fá
húsnæði en ég fékk loks inni í hjá
borginni. Á tímabili var ég að
hugsa um að setjast að í Belgíu
sem er sex kílómetra frá, þá hefði
ég þurft að hjóla í skólann. Hús-
næðið sem ég fékk að lokum var í
húsi sem stóð til að rífa. Það varð
þó bið á að það yrði rifið, því á eft-
ir mér voru þarna margir Islend-
ingar sem stunduð nám í skólan-
um.
Mér líkaði mjög vel í Jan van
Eyck, þetta var einmitt skóli að
mínu skapi. Ég vann við allt
mögulegt af myndlistartagi sem
ég hef svo seinna haldið áfram að
þróa.
Skólinn bar þá
merki ’68 tímabilsins
Ef ég ætti að gagnrýna eitthvað
við skólann eftir á lenti ég þar í
lq'ölfar ’68 stúdentauppreisnar-
innar og var því nokkur lausung á
náminu. Ég var þarna árin 1977
til 1979 og enn eimdi furðu mikið
eftir af viðhorfum ’68 tímabilsins
- þá var akademían frelsuð undan
ábyrgð og sögulegum ramma.
Ég var eini íslendingurinn fyrri
veturinn en þann síðari fékk ég
félagsskap af Birgi Andréssyni.
Um leið og við vorum farnir komu
margir Islendingar, a.m.k. sex.
Meðal þeirra voru Ingólfur Am-
arson, Eggert Pétursson og fleiri.
Morgunblaðið/Jim Smart
Úr þríþættu verki Helga Þorgils Friðjónssonar: Ferð hundanna til stjamanna,
sem hann vann í Jan van Eyck-skólanum.
Morgunblaðið/Jim Smart
Helgi Þorgils Friðjónsson
Um tuttugu Islendingar hafa
stundað þarna nám og tiltölulega
stór hópur þeirra hefur verið
áberandi í íslensku myndlistarlífi,
þannig að áhrif þessa skóla hefur
ábyggilega haft talsverð óbein
áhrif. Margir íslendingar sem
áttu fyrst við hljóð og vídeó hér á
landi hófu tilraunir í þá átt í þess-
um skóla, eða það er hald mitt.
Persónulega hafði Holland og
það sem var að gerast þar mikil
áhrif á mig. Ég hafði í skólanum
tvo ágæta prófessora sem mátu
það sem ég var að gera og það
skilaði sér. Ég vann þama m.a. á
fullkomnu prentverkstæði og það
varð til þess að éghef gert meira
af bóklist en ella. Ég málaði og
teiknaði auk þess mikið í minni
vinnustofu. Einnig gerði ég þarna
stuttmyndir, það var ágæt að-
staða til slíkrar vinnu í skólanum.
Fórtil Amsterdam
að sækja í listina
Mér fannst gott að vera í Maast-
rict en þar var þó enginn list-
kjami þannig að maður fór til
Amsterdam til þess að sækja í list-
ina. Fyrir daga Maastricht-
samkomulagsins var þetta fremur
nafnlaus borg í Evrópu utan þess
að í henni er gamall og vel þekkt-
ur virkismúr, enda þýðir Maast-
richt-virkið við Maas, sem er á
sem rennur í gegnum borgina.
Það sem aðallega vai- gott við
Jan van Eyck skólann var félags-
skapur af samnemendum og
kennurum."