Morgunblaðið - 08.10.2000, Blaðsíða 33

Morgunblaðið - 08.10.2000, Blaðsíða 33
32 SUNNUDAGUR 8. OKTÓBER 2000 MORGUNBLAÐIÐ + fNtfSiiiiHiifeifr STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík. Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson. Ritstjórar: Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. ERLENDAR FJÁRFESTINGAR í SJÁVARÚTVEGI Halldór Ásgrímsson utanríkis- ráðherra reið á vaðið fyrir skömmu og hvatti til þess að hömlum yrði aflétt af erlendum fjár- festingum í sjávarútvegi. Aðrir stjórnmálamenn, sem hafa tjáð sig um þetta mál síðan, _ hafa verið varkárir og m.a. sagði Árni M. Mat- hiesen sjávarútvegsráðherra í ræðu á aðalfundi Samtaka fiskvinnslustöðva í fyrradag: „Almennt sé ég ekki ástæðu til að breyta reglum um fjárfestingar erlendra aðila í sjávarútvegi." Ýmsir forystumenn í sjávarútvegi sýnast hins vegar vilja ganga lengra. Ef marka má umræður á fyrrnefnd- um aðalfundi Samtaka fiskvinnslu- stöðva eru forsvarsmenn nokkurra helztu sjávarútvegsfyrirtækja lands- ins opnir fyrir því að leyfa erlendar fjárfestingar. Þannig lýsti Björgólfur Jóhannsson, forstjóri Síldarvinnsl- unnar hf. í Neskaupstað þeirri skoð- un, að sjávarútvegur gæti ekki staðizt samkeppni á hlutabréfamarkaði án erlendrar fjárfestingar. Með því ykist áhugi almennings á sjávarútvegi sem fjárfestingarkosti. Gunnar Tómas- son, stjórnarformaður Þorbjarnar hf. í Grindavík, sagði að þótt útlending- um yrði heimiluð eignaraðild að ís- lenzkum sjávarútvegsfyrirtækjum þyrfti ekki að óttast yfirtöku erlendra stórfyrirtækja og vísaði í þeim efnum til reynslu Norðmanna. Róbert Guð- finnsson, stjórnarformaður Þormóðs ramma-Sæbergs hf. og Sölumiðstöðv- ar hraðfrystihúsanna hf., sagði að er- lend eignaraðild mundi styrkja ís- lenzk sjávarútvegsfyrirtæki fjár- hagslega. Á svipaðan hátt var talað af hálfu forystumanna sjávarútvegsfyrir- tækja á fundi greiningardeildar Kaupþings hf. um sjávarútvegsmál fyrir skömmu. í ræðu á aðalfundi Samtaka fisk- vinnslustöðva gerði Sigurður Einars- son, forstjóri Kaupþings hf., þetta mál að umtalsefni í tengslum við Nor- ex, samstarf verðbréfaþinga á Norð- urlöndum og sagði: „Með tilkomu hans er hætta á því að áhugi fjárfesta taki að beinast fremur í átt að stærri félögum í öðrum geirum en sjávarút- vegi þar sem erlendir aðilar mega ekki eiga hlut í þeim fyrirtækjum. Sjávarútvegsfyrirtæki gætu þannig orðið annars flokks fjárfestingarkost- ur og gert núverandi eigendum erfitt um vik, bæði hvað seljanleika varðar og eins frekari fjármögnun.“ Þessi ummæli forystumanna í sjávarútvegi og á fjármálamarkaði benda til þess að stjórnmálamenn mundu ekki mæta andstöðu úr þeirri átt ef þessum reglum yrði breytt. I fyrrnefndum umræðum var þeirri spurningu varpað fram hvort erlend fjárfesting í sjávarútvegi jafngilti því fyrir íslenzkan sjávarútveg að við værum orðnir aðilar að ESB þar sem útlendingar væru þar með komnir með fótfestu í íslenzkri fiskveiðilög- sögu. Þetta er auðvitað grundvallarmis- skilningur. Þótt útlendingar yrðu hluthafar í íslenzkum útgerðarfyrir- tækjum lúta þau eftir sem áður ís- lenzkum lögum og reglum, verða að starfa innan ramma hins íslenzka fiskveiðistjórnarkerfis o.s.frv. Aðild íslands að ESB þýddi hins vegar að allar formlegar ákvarðanir um fiskveiðar við ísland yrðu teknar í Brussel. Hér er því engu saman að jafna. Það er mjög eðlilegt að stjórnmála- menn séu varkárir í þessu sambandi og áður en ákvarðanir eru teknar er sjálfsagt að málið sé skoðað ofan í kjölinn. En umræðurnar hafa leitt í ljós að öll meginrök eru fyrir því að leyfa erlendar fjárfestingar í íslenzk- um sjávarútvegi. I því sambandi skiptir stuðningur forsvarsmanna ís- lenzkra sjávarútvegsfyrirtækja við þetta sjónarmið miklu máli. Ritstjórnargreinar Morgunblaðsins 8. okt. 1950: „Þegar ríkis- stjórn íslans gerði sam- kvæmt heimild og ályktun Alþingis samning við Bandaríki Norður-Ameríku um brottflutning alls herliðs þeirra haustið 1946 og samdi um viðkomurjettindi amerískra flugvjela á Kefla- víkurflugvelli um leið og flugvöllurinn var viður- kenndur sem alþjóðleg flug- stöð, sem flugvjelum allra þjóða var heimil viðkoma á, sagði fimmta herdeild kommúnista á íslandi, að „landið þefði verið selt“. Þegar Alþingi ákvað árið 1947, að ísland gerðist aðili að efnahagssamvinnu lýð- ræðisþjóða Vestur-Evrópu, sem kennd hefur verið við Marshall, núverandi land- varnaráðherra Banda- ríkjanna, sögu kommúnistar á ný að Island hefði verið selt. Þegar Alþingi og ríkis- stjórn samþykktu vorið 1949, að ísland skyldi taka þátt í varnarbandalagi vest- rænna lýðræðisþjóða, Atlantshafsbandalaginu, lýsti fimmta herdeildin því enn á ný yfir að landið hefði verið selt. í öll skiptin mótmæltu kommúnistar í nafni „þjóð- arinnar" ákvörðunum Ál- þingis og ríkisstjórnar." 8. okt. 1960: „Ýmsir af forystumönnum flugmál- anna vilja láta byggja flug- völl á Álftanesi. Ef ein- göngu væri um að ræða flugvöll fyrir innan- landsflugið kæmi þessi stað- ur sjálfsagt mjög til greina. En það munu áðurnefndir aðilar ekki telja fullnægj- andi og vilja fá flugvöll, er nægja myndi fyrir þotur. Ef úr slíkum framkvæmdum yrði, þá er hætt við að flug- völlurinn kæmist að nokkru leyti í sömu úlfakreppu og núverandi flugvöllur er í. Enda er mikið rætt um þær truflanir, sem þotuflug veld- ur í nágrenni flugvalla víða um heim. Loks er svo meg- inhluti Álftaness vel fallinn til bygginga, einkum íbúða- hverfa.“ 8. okt. 1970: „Öllum er ljóst, að það er höfuð- nauðsyn, að útgerðin eins og annar atvinnurekstur beri arð. En það er á hinn bóginn alkunn staðreynd, að fyrirtæki í höndum ein- staklinganna sjálfra eru að öllu jöfnu vænlegri til árangurs í þessum efnum heldur en fyrirtæki í hönd- um opinberra aðila. Þess vegna er það fagnaðarefni að tilkoma þessara nýju skuttogara skuli um leið efla atvinnurekstur í hönd- um einstaklinganna sjálfra." ASÍÐUSTU árum höfum við íslendingar átt þess kost að kynnast eilítið nokkrum af merkustu stjórnmála- mönnum samtímans. Vit- anlega hefur ekki verið um „kynni“ að ræða í hefð- bundinni merkingu þess orðs en hingað til lands hafa komið margir þekkt- ir ráðamenn, sem sýnt hafa þjóðinni mikla vinsemd og gefið hafa okkur tækifæri til að fylgj- ast úr nokkurri nálægð með störfum sínum og persónu. Skemmst er að minnast heimsóknar Madeleine Albright, utanríkisráðherra Banda- ríkjanna, um liðna helgi en stjómvöld í Banda- ríkjunum hafa á undanliðnum misserum sýnt okkur íslendingum mikla vinsemd og ræktar- semi. Hið sama hafa ráðamenn í Þýskalandi, einkum Gerhard Schröder kanslari, gert og er sérlega ánægjulegt hversu vel tekist hefur til við að efla tengsl okkar við þetta forusturíki í hinni nýju Evrópu. Þeir möguleikar, sem þau tengsl skapa á sviði menningar, lista og stjómmála, verða seint upp taldir. Mikilvægt er að áfram verði unnið að því að treysta enn frekar sam- skiptin við Þýskaland. Ein slík heimsókn stendur vitanlega upp úr. Þá er átt við leiðtogafund risaveldanna í Reykja- vík haustið 1986 er hingað til lands komu þeir Ronald Reagan, forseti Bandaríkjanna, og Míkhaíl S. Gorbatsjov, þáverandi leiðtogi Komm- únistaflokks Sovétríkjanna. Þessi fundur reynd- ist í meira lagi sögulegur eins og fræðimenn við- urkenna almennt nú. Heimsbyggðin hafði af augljósum ástæðum gríðarlegan áhuga á þessum fundi. íslendingar fylgdust einnig spennth- með og þótt tekist væri á um mál er vörðuðu heimsbyggðina alla þótti fólki ekki síður áhugavert að fylgjast úr nokkurri nálægð með framgöngu leiðtoganna. Reagan for- seti var vitanlega annálaður fyrir persónutöfra og hæfileika til að ná til alþýðu manna en ef til vill vakti koma hins nýja leiðtoga sovéska kommún- istaflokksins meiri eftirvæntingu. Erlendar fréttir fjölmiðla á íslandi sem annars staðar höfðu þá um nokkurt skeið snúist að stórum hluta um þennan nýja ráðamann í Kreml, sem svo miklar vonir voru bundnar við. Gorbatsjov var talinn boða nýja tíma en haustið 1986 óraði engan, sem fylgdist með Reykjavíkurfundinum, fyrir því að hin svonefnda „opnunarstefna“ Gorb- atsjovs, glasnost, ætti eftir að leysa þvílík öfl úr læðingi; öfl, sem að lokum áttu stóran þátt í því að leggja heimsveldi kommúnismans í Mið- og Austur-Evrópu í rúst. Á blaðamannafundi, sem Míkhaíl S. Gorbatsjov boðaði til í Háskólabíói eft- ir fundinn með Reagan, varð viðstöddum Ijóst að kominn var fram á sjónarsviðið leiðtogi, er var í grundvallaratriðum ólíkur þeim mönnum, sem farið höfðu fyrir sovéskum kommúnistum frá stofnun heimsveldis þeirra. Annar maður, sem tengdist hinum sögulegu umskiptum í Mið- og Austur-Evrópu, hefur sýnt íslendingum sérstaka virðingu og vinsemd. Hér er vísað til Vaclavs Havels, núverandi forseta Tékkneska lýðveldisins. Havel var virtur rithöf- undur og þekktasti andófsmaður lands síns, sem þá nefndist Tékkóslóvakía, er kommúnistar voru einráðir í þessum hluta Evrópu. Miklar breyting- ar áttu eftir að verða á högum Havels. Á undra- skömmum tíma breyttist staða hans í tilverunni; dag einn var hann ekki lengur andófsmaður og skömmu síðar varð hann fyrsti forseti hinnar nýfrjálsu Tékkóslóvakíu. Havel hefur gegnt þessu embætti með eftirtektarverðum hætti og haft mikil áhrif á framvindu mála í heimalandi sínu. Vaclav Havel hefur sýnt íslenskri menningu og menningararfleifð lifandi áhuga. Hann kom fyrst hingað til lands í febrúarmánuði 1990 til að vera viðstaddur sýningu á leikriti sínu „Endurbygg- ingin“, sem sett var upp í Þjóðleikhúsinu. Með forsetanum í fór var þá Shirley Temple Black, sendiherra Bandaríkjanna í Tékkóslóvakíu, sem á árum áður var þekkt barnastjama í kvikmynd- um. Borgarleikhúsið sýndi síðan annað verk eftir Havel „Largo Desolato" haustið 1996. Frá því þetta var hefur Havel bæði komið hingað til lands og haft hér viðdvöl á leið yfir Atlantshafið. „OPIN bréf' nefnist ODÍn bréf‘ bók, sem gefin var út á ” 1 ensku fyrir nokkrum ár- um og hefur að geyma valdar greinar, ritgerðir og bréf frá árunum 1965-1990 eftir Vaclav Havel. í þessari bók er að finna grein, er nefnist á ensku „Meeting Gorbachev" eða „Eg hitti Gorbatsjov“. Áuk þess að fjalla um Gorbatsjov, heimsókn hans til Prag og viðbrögð sín við henni víkur höfund- urinn einnig að hlutskipti stjómmálaleiðtogans, störfum hans og umhverfi og hljóta þau skrif að vekja athygli ekki síst þar sem Havel óraði tæp- ast fyrir því að aðeins tæpum þremur áram síðar yrði hann í hlutverki leiðtoga þjóðar sinnar. Grein þessa ritaði Havel í júlímánuði 1987 og birtist hún í greinasafni um Mikhaíl S. Gorb- atsjov, sem útgefandi Havels í Þýskalandi gaf út. Greinin birtist hins vegar fyrst á tékknesku í óleyfilegu dreifriti, svonefndu samizdat, í sept- ember 1987. Grein Havels fer hér á eftir: „Væntanleg heimsókn keisara glasnost til landsins, sem lýtur stjórn þeirra, sem era and- vígir opnunarstefnu hans, hefur greinilega vakið miklar væntingar. Heimsóknin hefur gert að verkum að aldrei áður hafa svo margir blaða- menn verið saman komnir í Prag. Þeir koma með góðum fyrirvara; það er sjálfur Glasnost-keisar- inn sem sífellt frestar ferðinni. Og þess vegna gera fréttamennimir hvað þeir geta til að stytta biðina. Nokkrir tugir þeirra heimsækja mig; allir vilja þeir vita hvert álit mitt er á nýja keisaran- um. En það er vandræðalegt að þurfa að endur- taka sömu hugsanirnar aftur og aftur, ekki síst sökum þess að mér sýnist engin þeirra sérlega framleg; það er sama hvað ég segi, mér finnst sem ég hafi heyrt það eða lesið áður. Loksins kemur hann og ég get slakað á. Nú hafa blaðamennimir fengið áhugaverðara við- fangsefni en að hlusta á mig segja þeim það, sem þeir era þegar búnir að skrifa. Ég bý nærri Þjóðleikhúsinu í Prag; klukkan er hálftíu um kvöld, hvergi er fréttamann að sjá svo að ég fer með hundinn minn út í göngutúr. Og hvað sé ég? Endalausar raðir af glæsibifreiðum, sem búið er að leggja og mikinn fjölda lögreglu- manna. Auðvitað: Gorbatsjov er í Þjóðleikhúsinu að horfa á viðhafnarsýningu. Ég stenst ekki freistinguna, geng í átt að leikhúsinu og get þakkað hundinum mínum það að hann brýtur mér leið í gegnum mannfjöldann alveg þangað til að ég er kominn í fremstu röð. Ég stend þar og bíð; sýningunni hlýtur að ljúka á hverri stundu. Ég virði fyrir mér fólkið á gangstéttinni og hlusta. Þetta era venjulegir vegfarendur, ekki skipulagður hópur, sem hefur verið „tekinn á leigu“, ekki einu sinni fólk, sem kom til að fá að beija Gorbatsjov augum - bara hávaðasamir ein- staklingar á leið á krána eða frá henni eða fólk, sem er úti að ganga eins og ég og kom auga á eitt- hvað óvenjulegt og nam staðar sakir forvitni. Samtöl fólksins era kaldhæðnisleg og beinast einkum að löngum röðum öryggislögreglu- manna, sem sýna engin viðbrögð enda augljós- lega búnir að fá fyrirskipanir um að gera ekkert það, sem orðið geti til þess að varpa skugga á heimsókn Gorbatsjovs. Loksins taka lögreglumennirnir við sér, Ijós glæsibifreiðanna era kveikt og vélar þeirra ræst- ar, fyrirmennin taka að tínast út úr leikhúsinu. Og viti menn, þama er hann, Raisa er við hlið hans, óeinkennisklæddar löggur allt í kringum þau. Einmitt á þessu augnabliki verð ég fyrst undr- andi: allir þessir kaldhæðnu, orðheppnu menn, sem aðeins fáeinum sekúndum áður gerðu miskunnarlaust grín að yfirboðuram sínum og lífvörðum þeirra, breytast skyndilega, eins og fyrir tilverknað galdurs, í hóp spennts fólks, sem kallar og hrópar af öllum lífs og sálar kröftum og ýtir og hrindir frá sér til að komast sem næst æðsta-leiðtoganum. Nei: Þetta snýst ekki um hið „eilífa vináttu- samband við Sovétríkin" - hér er á ferðinni nokk- uð, sem er miklu hættulegra: Þetta fólk er að fagna manni, sem það vonar að færi því frelsi. Ég gerist dapur; þessi þjóð okkar lærir aldrei neitt. Hversu oft hefur hún bundið vonir sínar við eitthvert utanaðkomandi afl í þeirri trú að það gæti leyst allan vanda hennar? Hversu oft hefur þessi þjóð staðið eftir gjörsamlega von- svikin og bitur, neydd til að viðurkenna að hún geti ekki vænst nokkurs af einum né neinum án þess að hún sé fyrst og fremst tilbúin til að hjálpa sér sjálf? Og enn á ný eram við í sömu sporum og gerum sömu mistökin. Þetta fólk virðist telja að Gorbatsjov sé kominn til að frelsa það frá Husak! Þegar hér er komið sögu er Glasnost-keisarinn kominn að þar sem ég stend. Hann er fremur lít- ill og riðvaxinn, sýnist kelinn og boltalaga þar sem hann er umkringdur risavöxnum lífvörðum sínum, virðist vera feiminn og hjálpar þurfi. Á andliti hans birtist bros, sem ég kemst að þeirri niðurstöðu að sé einlægt og hann veifar til okkar á þann hátt að nánast virðist um samsæri að ræða, það er eins og hann heilsi hveiju og einu okkar sérstaklega. Og þá verð ég undrandi í annað skiptið þetta kvöld; skyndilega vorkenni ég honum. Ég reyni að ímynda mér það líf, sem hann lifir þar sem hann er dag hvern allan daginn í fylgd þessara steinrannu varða sinna, allan daginn upptekinn, + MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8. OKTÓBER 2000 33 RE YKJAVÍ KURBRÉF Laugardagur 7. október Haustlitir við Tjörnina. Morgunblaðið/Brynjar Gauti endalausir fundir, samningaviðræður og ræður: hann þarf að tala við mikinn fjölda fólks; muna hver er hver; segja eitthvað sniðugt en gæta þess um leið að segja það, sem er rétt, segja það, sem umheimurinn, sem alltaf er í leit að einhverju spennandi, getur ekki nálgast og notað gegn hon- um; hann þarf ávallt að sjást með bros á vör og taka þátt í athöfnum eins og þessari hér í kvöld þegar hann hefði öragglega frekar kosið að eiga rólegt kvöld og hvíla sig. En ég er fljótur að berja niður þennan sting samúðarinnar. Þegar öllu er á botninn hvolft hef- ur hann fengið það, sem hann þráði. Hann kann greinilega vel að meta svona líf, annars hefði hann ekki valið sér þetta hlutverk. Ég neita að vorkenna honum, skamma sjálfan mig fyrir að láta eins og fiflin á Vesturlöndum, sem bráðna eins og snjókallar í sólinni um leið og einhver austrænn pótintáti gerir sig sætan og brosir til þeirra. Vertu raunsær, áminni ég sjálfan mig; haltu þig við það, sem þú hefur dreift til allra þessara erlendu blaðamanna síðustu þijá dag- ana. Gorbatsjov, maðurinn sem lofaði hér í Prag eina þá verstu rikisstjórn, sem verið hefur við völd í landi okkar í manna minnum, er á göngu nokkra metra frá mér, veifandi og brosandi þessu vingjarnlega brosi sínu - og skyndilega er eins og hann sé að veifa og brosa til mín. Nú er komið að því að ég verð undrandi í þriðja skiptið þetta kvöld: Ég geri mér grein fyrir að kurteisi mín, sem skyldar mig til að bregðast við vingjarnlegri kveðju, er mun hraðvirkari en hinn pólitíski skilningur minn, því hérna stend ég og rétti upp hönd mína feimnislega til að veifa til hans. Skyndilega hverfur þessi litla, boltalaga vera inn í glæsibifreiðina, sem ekur burt á miklum hraða. Hópurinn leysist upp hægt og rólega; fólk heldur áfram för sinni, hvort heldur er heim eða á krána eða á hvem þann stað þangað, sem ferð- inni var heitið, áður en það rakst á þennan óvænta og spennandi viðburð. Ég fer með hundinn minn heim og reyni að sundurgreina viðbrögð mín. Og nú verð ég enn undrandi, í fjórða og síðasta skiptið þetta kvöld; ég sé bara alls ekki eftir því að hafa vinkað Gorbatsjov svo feimnislega. í rauninni hef ég enga ástæðu til að endurgjalda ekki kveðju keisara glasnost. Því þegar öllu er á botninn hvolft er það eitt að bregðast við brosi hans og allt annað að reyna að afsaka mín eigin viðbrögð með því að ásaka hann fyrir að hafa brosað fyrst.“ VACLAV Havel átti vit- anlega eftir að kynnast mun nánar leiðtoga sov- éska kommúnistaflokks- ins, sem vakti svo mikla eftirvæntingu í röðum al- mennings þegar hann kom til Prag. En Havel átti einnig eftir að öðlast nýja sýn á hlutskipti Gorbatsjovs þótt vitanlega verði stöðu forseta sem kjörinn er í lýðræðislegum kosningum aldrei líkt við þá, sem leiðtogi sovéska kommúnista- flokksins, skipulagðra glæpasamtaka og kúgun- artækis, naut. En nýjum störfum fylgdu áður óþekktar skyldur. í því viðfangi rifjast upp ummæli er höfð vora eftir Vaclav Havel þegar hann kom í fyrsta skipti til íslands árið 1990. Þá var hann spurður hvem- ig rithöfundinum líkaði hið nýja hlutskipti sitt að vera orðinn þjóðarleiðtogi. Svaraði Havel því efn- islega til að rithöfundurinn hefði lítinn sem enga tíma til að sinna köllun sinni því forsetinn væri jafnan lokaður inni í kastala sínum í Prag. Gaf Havel til kynna að þessi mikla breyting væri hon- um ekki að öllu leyti að skapi. Er Havel kom síðast hingað til íslands sér til hvíldar og hressingar í júlímánuði í fyiTa var hann m.a. spurður hvort hann legði stund á skriftir og hvort von væri á nýju leikriti frá hon- um. Þessari spurningu svaraði forsetinn svo: „Það eina sem ég skrifa núorðið era forsetaræð- urnar mínar.“ Opinberar heimsóknir, ræður, móttökur, ör- yggisgæsla og skipulagning era daglegt brauð manns í hans stöðu. Augljóslega er erfitt að sam- ræma þær skyldur því frelsi, sem skapandi lista- manni er svo öldungis nauðsynlegt. Vaclav Havel hefur hins vegar á síðari áram ritað margar athyglisverðar greinar og ritgerðir m.a. um eðli og siðferðislegan grandvöll valdsins. Honum hefur orðið tíðrætt um lýðræðið og fram- þróun þess og m.a. sagt að þjóðirnar sem lentu undir jámhæl kommúnismans í Evrópu, gætu, sökum einstakrar reynslu sinnar, veitt ríkjum Vesturlanda aðstoð í ýmsum pólitískum og sið- ferðilegum efnum. Hann hefur og opinberað djúpstæðar efa- semdir sínar um ágæti hins óhefta kapítalisma og harmað það „alræði peninganna“, sem hann kveður einkenna hinn vestræna heim nú um stundir. í huga Vaclavs Havels er grandvöllur stjórnmála siðferðislegur í eðli sínu og hann telur að þeim mælikvarða beri að beita þegar lagður er dómur á störf og framgöngu ráðamanna. í safnriti því, sem vísað var til hér að ofan, „Opin bréfi‘, er m.a. að finna stórmerkilega langa ritgerð, sem Havel ritaði í októbermánuði árið 1978 og nefnist á ensku „The Power of the Powerless“ eða „Vald hinna valdalausu“. Þessi ritgerð fjallar um frelsið og valdið og mun hún hafa haft mikil áhrif á andófsmenn í þeim löndum Mið- og Austur-Evrópu, sem ofurseld vora hinu kommúníska einræði. Og enn á ný verðum við vitni að því hvemig hinir „valdalausu" snúast gegn einræði og kúgun hinna sósíalísku yfirboðara sinna. Einræðis- stjórn Slobodans Milosevic hefur rannið sitt skeið á enda. Enn sem komið er virðist byltingin í Júgóslavíu hafa farið fram með friðsamlegum hætti. Miðað við fyrri framgöngu þessa harð- stjóra kemur á óvart að valdi skuli ekki hafa verið beitt gegn stjórnarandstæðingum í Serbíu. Sú staðreynd að þessi umskipti virðast hafa riðið yf- ir á aðeins einum degi sýnir ljóslega á hve veikum granni stjóm Milosevic og valdaklíku hans hvfldi. Vonir hafa vaknað um að serbneska þjóðin hafi nú endanlega snúið baki við þeirri öfgakenndu þjóðemishyggju sem kallað hefur svo miklar hörmungar yftr íbúa á Balkanskaga. Enn á ný hefur okkur gefist tilefni til að hug- leiða tengsl valdsins og frelsisins. í skrifum Vaclavs Havels fer saman skýr stjórnmálaleg sýn, heimspekileg nálgun og efa- hyggja, sem gerir hann að einum athyglisverð- asta höfundi greina um stjórnmál nú um stundir. Reynsla hans er að sönnu einstök og hana nær hann að flétta saman við leit listamannsins að tímalausum gildum og þá innsýn, sem er skáld- inu svo nauðsynleg er það leitast við að túlka mannlegan veraleika. Það er fengur að því fyrir okkur íslendinga að hafa fengið lítillega að kynnast slíkum manni. Jafnframt er ljóst að hugleiðingar Havels um siðferðislegan grundvöll valdsins og lýðræðisins eiga ekki síður erindi við okkur en aðrar þjóðir. í þeim birtist heimssýn sem því miður vill á stundum gleymast í hávaðanum og gjamminu, sem reynir svo mjög á þolinmæðina í nútímanum. Grundvöllur og eðli valdsins * I skrifum Havels fer saman skýr stjórn- málaleg- sýn, heim- spekileg nálgun og efahyggja, sem ger- ir hann að einum at- hyglisverðasta höf- undi greina um stjömmál nú um stundir. Reynsla hans er að sönnu einstök og hana nær hann að flétta sam- an við leit lista- mannsins að tíma- lausum gildum og þá innsýn, sem er skáldinu svo nauð- synleg er það leitast við að túlka mann- legan veruleika.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.