Morgunblaðið - 19.12.2000, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 19. DBSEMBER 2000 29
ERLENT
Nýjar tilgátur byggðar á myndum af yfírborði stærsta tungls Júpíters
Vísbendingar um haf tugi
kílómetra undir yfirborðinu
San Francisco. AP.
Ein myndanna sem Galíleó tók af yfirborði Ganýmedes.
SVO virðist sem saltvatnshaf sé að
finna undir yfirborði Ganýmedes-
ar, stærsta tungls plánetunnar
Júpíters. Þegar liggja fyrir vís-
bendingar um að vatn sé að finna
undir yfirborðinu á tveim öðrum
tunglum plánetunnar, Kallistó og
Evrópu.
Vísbendingarnar um vatn á
Ganýmedes eru þær nýjustu sem
vísindamenn, er vinna að túlkun á
gögnum frá geimfarinu Galíleó,
finna. Bandaríska geimvísinda-
stofnunin, NASA, sendi Galíleó á
braut um Júpíter í desember 1995.
„Galíleó hefur valdið byltingu í
skilningi okkar á sólkerfinu með
því að leiða okkur fyrir sjónir
hvaða hlutverki vatn, þetta lykil-
atriði í þróun lífs, gegnir,“ segir
Robert Pappalardo, aðstoðarrann-
sakandi við Brown-háskóla í
Bandaríkjunum.
Vísindamenn fengu síðast upp-
lýsingar frá Galíleó er geimfarið
komst næst Ganýmedes 20. maí.
Verða upplýsingarnar ræddar á
haustfundi Jarðeðlisfræðisam-
bands Bandaríkjanna. „Eftir að
hafa glímt við gögnin mánuðum
saman teljum við að greinilegar
vísbendingar séu um lag af bráðnu
vatni undir frosnu yfirborði
Ganýmedesar," sagði Margaret
Kivelson, geimeðlisfræðingur við
Háskólann í Kaliforníu, Los Angel-
es. Sé túlkun gagnanna rétt er
nokkurra kílómetra djúpt lag af
vatni rúmlega 160 kílómetrum und-
ir yfirborðinu, segir Kivelson.
Telja vísindamennirnir að hitastig
vatnsins sé rúmlega -55 gráður á
Celcíus, en það frýs ekki vegna
mikils þrýstings djúpt í tunglinu.
Helst eru taldar líkur á að líf sé
að finna á tunglinu Evrópu, vegna
þess að talið er að hafið á því tungli
sé einungis nokkra kílómetra undir
yfirborðinu. Munu vísindamenn á
vegum NASA beina frekari rann-
sóknum að Evrópu. Ganýmedes er
stærsta tunglið í sólkerfinu og
stærra en pláneturnar Merkúr og
Plútó.
Var loftmengun banamein risaeðlanna?
San Francisco. AP.
GRJÓT og ryk sem þyrlaðist upp
þegar loftsteinn rakst á jörðina fyrir
65 milljónum ára var ekki nóg til
þess að útrýma risaeðlunum, að því
er vísindamenn segja. Aftur á móti
kann þetta að hafa valdið banvænum
efnabreytingum í andrúmsloftinu.
Nýjar rannsóknir sýna að Chicx-
ululb-gígurinn á strönd Yucatan-
skaga í Mexíkó er minni en talið
hafði verið, og getur því vart veitt
skýringu á því hvers vegna risaeðl-
urnar dóu út. Voru þessar niður-
stöður kynntar á haustfundi Jarðeðl-
isfræðisambands Bandaríkjanna um
helgina.
„Ef maður reiknar með að litlir
grjóthnullungar hafi beinlínis lamið
lífverurnar þá lendir maður í ógöng-
um,“ sagði Virgil Sharpton, við jarð-
vísindastofnun Háskólans í Alaska í
Fairbanks. Síðan 1980 hafa rann-
sóknir á hvarfi risaeðlanna beinst að
gígnum á Ycatan, en hann er 200
kflómetrar í þvermál og talið er að
16 kflómetra breiður loftsteinn hafi
myndað hann. Ryk er þyrlaðist upp
við áreksturinn er álitið hafa byrgt
fyrir sólskin á jörðinni í mörg ár.
En nú benda boranir, sem gerðar
hafa verið umhverfis gíginn, til þess
að þar sé að finna gijót er inniheldur
karbónat og brennisteinssýru. Sam-
kvæmt nýju kenningunni breyttust
þessi efni í gufu þegar lofst einninn
féll til jarðar og leystust þá úr læð-
ingi efhi er mynda brennistein og
gróðurhúsalofttegundina koldioxíð.
Segir Sharpton að brennisteins-
blandan hafi verið sérlega eitruð.
„Hún hefiir hræðileg áhrif. Það
myndast litlir dropar sem haldast í
andrúmsloftinu í talsverðan tíma,
áratugi eða aidir. Þá blandast hún í
vatn í andrúmsloftinu og myndar
brennisteinssýru.“
Því telja vísindamenn að auk
kenninga um gífurlega kólnun á
jörðinni hafi risaeðlumar, sem önd-
uðu að sér súrefhi, ennfremur kafii-
að í koldíoxíði og orðið fyrir ætandi
sýruregni.
Léttur og meðfærilegur
með innbyggðum prentara
Les allar tegundir greiðslukorta sem notuð eru á Islandi
Er með lesara fyrir snjallkort og segulrandarkort
Point Transaction Systems ehf
Hlíðasmára 10 • Kópavogi
Sími 544 5060 • Fax 544 5061
Hraðvirkur hljóðlátur prentari
Tekur einnig Diners og VN korl

KM400
Classic hrærivél - 750 vött
29.900.- kr
|h] electrSc
HEKLA BtWMmiai tfflEmKArm ttrSt ra
HIKLUHÚSINU . IAUOKVIOI 173 • 10* OITKIWlK • *Utl *«• 5770
stállínan
FP676
Matvinnsluvél
12 fylgihlutir
14.900.-kr
TT390
Tveggja sneiða brauðrist - electronic
4.490.- kr
TT990
Fjögurra sneiða brauðrist - electronic
5.490.-kr
BL306
Blandari 1 líter - 300 vött
3.990.- kr