Morgunblaðið - 19.12.2000, Page 58

-58 PRIÐJUDAGUR 19. DESEMBER 2000
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Halld<5ra Guð-
brandsdóttir
fæddist á Hrafnkels-
stöðum f Hraun-
hreppi, Mýrasýslu,
15. maí 1911. Hún
lést á dvalarheimili
aldraðra í Borgar-
nesi 7. desember síð-
astliðinn og fór útfor
hennar fram frá
Borgarneskirkju 18.
desember.
Halldóra Guð-
brandsdóttir hefði orð-
ið níræð 15. maí á
næsta ári. Ég man vel eftir henni all-
ar götur frá árinu 1928 eða í tæp 72
ár. Ég fékk það vor, sex ára gamall,
að fara í sveit vestur að Hrafnkels-
stöðum á Mýrum. Þangað varð ég
samferða Guðrúnu, systur Halldóru,
sem verið hafði í vist hjá foreldrum
mínum á Hólavelli um veturinn.
Ferðin með Suðurlandinu upp í
Borgarnes var mikið ævintýri. Ég
minnist þess að hafa staðið á búlka,
bakborðsmegin á skipinu og
skyggnst eftir því hvort ég sæi ekki
fiska eða hvali á sundi á yfirborðinu.
Guðrún var gætnari og kom því svo
fyrir að við fórum niður í káetu, þar
sem kýraugu voru á súðinni og var
þar unnt að sjá út á sjávarflötinn.
Þegar í Borgames kom var farið
til vinafólks þeirra á Hrafnkelsstöð-
um og beðið þar uns bílferð fékkst
vestur að Arnarstapa, skammt aust-
an Alftár. Bílstjórinn, sem hét Hall-
dór Magnússon, var hinn alúðlegasti
en farartækið heldur hrörlegt. En
við komumst þó heilu og höldnu að
Arnarstapa, en komið var undir mið-
nætti er þangað kom. Við gengum
svo þá nær veglausu bæjarleið, sem
þá var milli Arnarstapa og Hrafn-
kelsstaða.
Þar var okkur hlýlega tekið, veitt-
ur beini og svo gengið til náða. Ég
vaknaði seint næsta morgun þarna í
gamla, en stóra torfbænum. Ég
heyrði einhver ókennileg hljóð úti,
dreif mig á fætur til þess að sjá
hverju þetta sætti. Ég fékk strax
skýringu á þessu hjá Halldóru, sem
var þar úti á hlaðinu. Hún, sem þá
var 17 ára, sagði mér brosandi að
hljóðin sem ég hefði heyrt væru úr
kjóanum. Ég kynntist honum betur
og árásargimi hans þegar ég fór að
sækja kýmar niður að Blöndulæk
með Hrefnu eða Lóu, systur Hall-
dóm. Þá var eins gott að hafa húfu
og helst bera langt prik um öxl sér.
Talsverð tengsl voru milli fjöl-
skyldna okkar á Hólavelli og fólksins
á Hrafnkelsstöðum. Faðir minn og
Guðbrandur Sigurðsson vom góðir
vinir og kona Guðbrands, Ólöf Gils-
dóttir, var systir Þorbjargar fóstm
móður minnar. Var móðir mín í sveit
hjá þeim hjónum þegar hún var
barn. Gætti hún þá sona þeirra
hjóna, Ingólfs og Sigurðar. Minntist
hún oft vera sinnar hjá Hrafnkels-
staðafólki og bar til
þess einlægan hlýhug.
Sumardvalimar gengu
að erfðum því að á eftir
mér dvaldist Andrés
bróðir minn í mörg
sumur hjá þeim Guð-
brandi og Ólöfu. SUtn-
aði aldrei samband
okkar við þau hjón - og
bámm við þau bæði til
grafar við leiðarlok
þeirra.
Svo vom dætur
þeirra Hrafnkelsstaða-
hjóna a.m.k. tvær,
Jenný og Guðrún, á
HólavelU að vetrarlagi móður minni
til aðstoðar að annast fjölmennt
heimili. Halldóra var líka um skeið í
þeim störfum. Og Hrafnkelsstaða-
fólkið gisti oft heima hjá okkur þeg-
ar það átti erindi til Reykjavíkur.
Ég var á Hrafnkelsstöðum þrjú
sumur og bjó í gamla bænum. Það
var einmitt síðasta sumarið, 1930, að
farið var að byggja nýtt, stórt íbúð-
arhús á bænum. Allir sem vettlingi
gátu valdið störfuðu að því. Við sem
yngst voram teymdum hestvagna
með möl úr Alftá, sem notuð var í
steinsteypu. Það var því miður ekki
gott efni, of lífrænt, því steypan ent-
ist illa. En það er annað mál.
Hitt skipti aftur á móti sköpum að
þau Halldóra og Brynjúlfur Eiríks-
son, sem varð eiginmaður hennar,
bjuggu í hluta nýja hússins í mörg
ár.
Brynjúlfur, sem var ári eldri en
Halldóra, var frá Hamraendum í
Hraunhreppi og gerðist bílstjóri
með búsetu á Hrafnkelsstöðum
1936. Þau Halldóra stofnuðu nýbýlið
Brúarland, úr hinni víðlendu torfu
Hrafnkelsstaða árið 1955 og bjuggu
þar til æviloka Brynjúlfs. Síðan bjó
Halldóra áfram á Brúarlandi með
Eiríki syni sínum og í tvíbýli með
Guðbrandi, öðmm syni. Hún flutti
svo í Dvalarheimili aldraðra í Borg-
arnesi fyrir nær fjómm árum.
Halldóra var frábær kona. Góð og
glöð og reyndar flestu fólki betur
gefin. Hið sama má vissulega segja
um þau öll, Hrafnkelsstaðasystkinin.
Bræður hennar, Ingólfur, hrepp-
stjóri og sýslunefndarmaður, sem
tók við búi af föður sínum á Hrafn-
kelsstöðum, og Sigurður, mjólkur-
bússtjóri í Borgamesi, urðu báðir
samverkamenn mínir á Borgames-
ámm mínum og urðum við allir ævi-
vinir.
Og enn tengdust svo bönd fjöl-
skyldna okkar þegar Bryndís, dóttir
Ólafar (Lóu) giftist bróðursyni mín-
um, Einari Stefánssyni lækni. Þeir
urðu líka skólabræður og vinir Hall-
dór Hauksson, dóttursonur Hall-
dóm og Pétur, sonur okkar Sigrún-
ar.
Faðir minn, Pétur Magnússon frá
Gilsbakka, segir í blaðagrein um
Guðbrand, föður Halldóra, að hann
hafi auk góðra gáfna, verið afar
traustur maður. Ég hygg að sá eig-
inleiki hafi rannið börnum Ólafar og
Guðbrands í merg og bein, því tæp-
ast finnast margar fjölskyldur sem
hafa verið þeim fremri að þeim eðl-
iskostum. Þannig var Halldóra
tryggðatröll vinum sínum öllum. Og
þegar við bættist gleðin og æðm-
leysið - að dugnaðinum ógleymdum
- varð til þessi óvenjulega mann-
eskja, sem öllum varð til blessunar -
og margir syrgja nú.
A nýbýlinu Brúarlandi byggðist
afkoma heimilisins annars vegar á
hefðbundnum búskap en hins vegar
á bifreiðarakstri Brynjúlfs. M.a.
annaðist hann mjólkurflutninga úr
nágrannahreppunum í mjólkurbúið í
Borgarnesi. Athafnasemi og dugn-
aður hjónanna gerði þeim kleift að
stórauka ræktað land, byggja upp
gripahús og girða landið. En auk
þess var að sjálfsögðu byggt íbúðar-
hús fyrir hina stóm fjölskyldu.
Það var augljós snyrtimennska,
sem við blasti þegar ekinn var þjóð-
vegurinn, sem lá með austanverðum
túngarði Brúarlands.
Við hjónin heimsóttum Halldóm
að Brúarlandi skömmu áður en hún
flutti í Borgames. Það var bæði
skemmtilegt og fróðlegt. Þau hjónin
höfðu komið upp skrúðgarði með
trjám og blómum í hallanum austan
bæjarhúsanna. Halldóra fór með
okkur um garðinn og sagði okkur
nöfn á tijátegundum og blómsk-
rauti. En hún sýndi líka gróðurhús,
sem þannig var komið upp að
strengdur var plastdúkur á grind.
Ekki var jarðhiti þama, en skýlin
dugðu til þess að vemda ýmsar
nytjajurtir svo sem jarðarberjalyng.
Sagði Halldóra að hún hefði fengið
þama 18 kg af jarðarberjum sum-
arið áður, auk ýmissar annarrar
uppskem.
Fyrst og fremst var það húsfreyj-
an sem annaðist ræktunina þótt hún
fengi hjálp frá öðram heimilismönn-
um. Best man ég þó gleðina, sem
Dóra hafði af því að sýna árangur
erfiðisins við þessa ræktun. „Það er
svo margt hægt að gera hér til gagns
og gleði ef fólk aðeins reynir það.
Auðvitað þarf að prófa sig áfram um
það hvaða tegundir jurta hæfa best á
hverjum stað,“ sagði hún.
Halldóra entist iðjusemin og
gleðin alla ævina. Hún dó með
pijóna í höndum. Hún var að ljúka
við að gera peysu á dótturson sinn.
Hún verður mörgum minnisstæð
og margir munu vera henni þakk-
látir fyrir aðstoð og uppörvun.
Sjálfur minnist ég hennar, manns
hennar og fjölskyldu, sem vina sem
alltaf mátti treysta. Kona mín, systk-
ini og böm okkar senda afkomend-
um Halldóm og Brynjúlfs hjartan-
legar kveðjur.
Ásgeir Pétursson.
Núleggégaugunaftur,
ó, Guð, þinn náðar kraftur
mínverivömínótt.
Æ, virst mig að þér taka
méryfirláttuvaka
þinn engil svo ég sofi rótt
(Þýð. S. Egilsson.)
Ég fel í forsjá þína,
Guð faðir, sálu mína,
þvínúerkominnótt.
Um ljósið lát mig dreyma
ogljúfaenglageyma
öll þömin þín, svo blundi rótt.
(M. Joch.)
Elsku langalangamma!
Þakka þér fyrir að halda á mér
undir skírn. Þakka þér fyrir sam-
verastundina okkar núna fyrir
skemmstu. Guð blessi minningu
þína.
Þinn
Bryiyar Haildér (yngri).
Þakklæti og virðing er mér efst í
huga þegar ég kveð móðursystur
mína, Dóm frá Brúarlandi eins og
hún var ætíð kölluð. Á bemskuámm
mínum var ég svo lánsöm að fá að
dvelja mörg sumur hjá þeim hjónum
Dóm og Binna.
Margs er að minnast frá þeim
tímamótum. Dóra átti sérstakan
stað í hjarta mínu. Heimili hennar
var henni mjög hugleikið og allt sem
hún gerði var með miklum myndar-
brag. Gestrisni, hlýja og einstakt sál-
arþrek hennar var með eindæmum.
Oft var sofið í hverju homi og fannst
manni oft nóg um. Auk þess að
leggja alúð sína við heimili og fjöl-
skyldu sinnti hún bústörfunum jafn-
hliða með skömngsskap og af vand-
virkni. Aldrei féll henni verk úr
hendi og er garðurinn hennar glöggt
dæmi um það. Naut ég þess í ríkum
mæli að þiggja hennar ráð sem vega-
nesti þegar að því kom að ég ræktaði
minn garð. Eftir að hafa farið í heim-
sókn að Brúarlandi fór ég oftast frá
henni hlaðin af blómum sem hún
færði mér úr ræktun sinni.
Þegar árin liðu og ég eignaðist
mitt heimili fannst mér ekki vera
komið sumar nema ég væri búin að
heimsækja Dóm að Brúarlandi.
Þessar heimsóknir em mér kærar
og einnig þær ógleymanlegu
bernskuminningar sem ég átti hjá
þeim hjónum.
Ég set þessar línur á blað til að
þakka þér fyrir samfylgdina og það
góða veganesti sem þú gafst mér út í
Íífið.
í bljúgri bæn og þökk til þín,
sem þekkir mig og verkin mín.
Ég leita þín, Guð leiddu mig,
og lýstu mér um ævistig.
(PéturÞórarinsson.)
Þín
Birna.
Árið er 1968 og ég 11 ára þegar ég
fer fyrst að fara á Brúarland til
hennar Dóm minnar. Hana munaði
ekki um að bæta við sig einum
krakka þótt heimilið væri stórt. Þær
koma núna minningarnar ein af ann-
arri, t.d. grænt salat með súrmjólk-
ursósu, kákasusgerill í kmkku,
heimsins besta brauð sem bakað hef-
ur verið, fallegi garðurinn þinn (það
er ekki sama hvernig arfi er reyttur)
og gulvöndurinn, uppáhaldsblómið
mitt í garðinum þínum og þú gafst
mér svo af og blómstraði svo fallega í
sumar. Síðan og ekki síst samvem-
stundirnar með þér og þínum í árana
rás. Og margt margt fleira.
Foreldrar mínir hugsa hlýtt til þín
og þakka þér áratuga tryggð og vin-
áttu sem aldrei bar skugga á. Ég
ætla að kveðja þig hér með sömu
orðum og ég gerði þegar þú hafðir
lagt aftur augun í hinsta sinn. Vertu
blessuð, elsku Dóra mín, þakka þér
fyrir samfylgdina og guð geymi þig.
Sigriður Helga Sigurðardóttir.
Á sjöunda ári aldarinnar sem nú
er að kveðja fluttust ung hjón úr
Borgarhreppnum vestur í Hraun-
hrepp á Mýmm, þar sem þau hugð-
ust hefja sitt raunvemlega ævistarf.
Leiðin lá yfir fyrrverandi heimasveit
þeirra beggja, en í Álftaneshreppi
höfðu þau slitið barnsskónum, ko-
mizt til fullorðinsára og byrjað bú-
skap sinn. Þau Guðbrandur Sigurðs-
son og Ólöf Gilsdóttir áttu síðan eftir
að sitja
Hrafnkelsstaði, staðinn sem val-
inn var, rúmlega hálfan fimmta tug
ára. Og sporin vora mörkuð á marg-
an veg. Guðbrandur var gildur bóndi
og hagsýnn, og þrátt fyrir mikla
ómegð mun þeim hafa búnazt býsna
vel. Það var einhvern tíma haft eftir
hreppstjóra sveitarinnar þegar hart
var í ári hjá flestum bændum að
aldrei hittist svo á hjá Guðbrandi að
hann ætti ekki að minnsta kosti
gripsverð í buddunni.
Álls kyns félags- og sveitarmál
áttu traust athvarf á staðnum og
húsbóndinn þurfti snemma að gefa
sig að málefnum samfélagsins svo
um munaði. í hreppsmálum var
hann viðurkenndur sveitarhöfðingi
og þegar búskaparámnum fjölgaði
stækkaði barnahópurinn. Af ellefu
bömum þeirra Hrafnkelsstaðahjóna
var dóttirin Halldóra í miðið, en
henni færam við nú í dag síðustu
kveðju við hin jarðnesku leiðarlok,
sem að sjálfsögðu komu nokkuð á
óvart þótt aldursárin hefðu náð hárri
tölu.
Halldóra var fædd á vori. Hefur
mér alltaf þótt það koma vel heim við
vorhug hennar, sókndirfsku og
bjartsýni á gang mannlífsins. Hún
var vökul í hugsun og gædd yfirveg-
aðri gagnrýni, og hvert það málefni
Birting afmælis- og
minningargreina
MORGUNBLAÐIÐ tekur afmælis- og minningargreinar til birtingar
endurgjaldslaust. Greinunum er veitt viðtaka á ritstjórn blaðsins í
Kringlunni 1, Reykjavík, og á skrifstofu blaðsins í Kaupvangsstræti 1,
Akureyri. Þá er enn fremur unnt að senda greinamar í símbréfi (569
1115) og í tölvupósti (minning@mbl.is). Nauðsynlegt er, að símanúmer
höfundar/sendanda fylgi.
Um hvem látinn einstakling birtist formáli, ein uppistöðugrein af
hæfilegri lengd, en aðrar greinar um sama einstakling takmarkast við
eina örk, A-4, miðað við meðallínubil og hæfilega línulengd, - eða 2.200
slög (um 25 dálksentimetra í blaðinu). Tilvitnanir í sálma eða ljóð tak-
markast við eitt til þijú erindi. Greinarhöfundar era beðnir að hafa
, skímamöfn sín en ekki stuttnefni undir greinunum.
Við birtingu afmælisgreina gildir sú regla, að aðeins eru birtar grein-
ar um fólk sem er 70 ára og eldra. Hins vegar em birtar afmælisfréttir
ásamt mynd í Dagbók um fólk sem er 50 ára eða eldra.
Mikil áhersla er lögð á, að handrit séu vel frá gengin, vélrituð eða
tölvusett. Sé handrit tölvusett er æskilegt, að disklingur fylgi útprent-
uninni. Það eykur öryggi í textameðferð og kemur í veg fyrir tvíverknað.
Auðveldust er móttaka svokallaðra ASCII-skráa sem í daglegu tali era
nefndar DOS-textaskrár. Þá era ritvinnslukerfin Word og Wordperfect
einnig auðveld í úrvinnslu.
HALLDÓRA GUÐ-
BRANDSDÓTTIR
sem hún bar fyrir brjósti átti í henni
ótrauðan liðsmann. Gróður jarðar,
mannlífsgróður, félagsvitund á fjöl-
marga lund. Hér var sterk kona á
ferð.
Frá stráksáranum minnist ég
Halldóm sem ungrar húsmóður
heima á Hrafnkelsstöðum í húsinu
stóra og viðamikla sem sumfr
kenndu við sveitarhöll og foreldrar
hennar höfðu reist. Þar stóð heimili
þeirra Brynjúlfs Eiríkssonar manns
hennar fyrstu tvo áratugi samvera
þeirra eða þar um bil og á þessu
tímabili fæddust þeim bömin átta.
Vafalaust kunni Halldóra því vel að
eiga svo lengi heima á æskuheimili
sínu, en að því kom þó að breyting
var ákveðin er þau fengu land undir
nýbýli ofar með ánni. Þar hófust
framkvæmdir 1954, en vorið eftir
fluttíst fjölskyldan á nýja staðinn,
sem hlaut heitið Brúarland. Er ekki
að orðlengja það að á óvenju skömm-
um tíma gerbreytti þetta svæði um
svip, þar sem það hafði verið með
öllu óbyggt áður.
Það leið svo ekki á löngu að Hall-
dóra hæfi annars konar landnám í
vissum skilningi, upphafið að því að
gmndvalla skrúðgarð við hið nýja
heimili. Og hér var ekki um neinn
smávegis blett að ræða heldur víða
spildu prýdda blómstóði og trjám,
fagurt athvarf í stopulum tómstund-
um húsmóðurinnar, sem oftast var
önnum hlaðin við krefjandi störf.
Garðurinn þróaðist og dafnaði og
varð ávöxtur lifandi sköpunargáfu
höfundar síns svo að eftir var tekið
með verðugri aðdáun.
Áður en þjóðvegurinn norður
Mýrar breytti um legu og færðist ei-
lítið fjær stóð býlið nánast við veg-
brúnina. Á því árabili annaðist heim-
ilið lengi vel olíu- og bensínsölu og
umsjón með söluskúr er stóð spöl-
korn frá bæjarhúsum. Slík af-
greiðslukvöð krefst þolinmæði og
skipulegra verkaskipta, einna helzt
þegar um einkaheimili er að ræða.
En allur þessi starfsþáttur gekk yfir
með farsælum hætti og ný verkefni
leystu hlutverkið af hólmi. Upp-
byggingin hafði ennþá sinn mark-
vissa gang þótt fagurt góðbýli væri
fyrir löngu áþreifanleg staðreynd.
Það er ekki nýtt í sögunni að þeir
sem við þjóðveginn búa fái öllu fleiri
viðkomugesti heim á bæ sinn en
sumir aðrir, og svo hefur ætíð verið
um Brúarland. þau Binni og Dóra,
eins og þau vora jafnan nefnd af góð-
vinum, vora samvalin í móttökulist-
inni, ef segja mætti svo, eða því að
veita af rausn og halda uppi þeim
vinsemdarbrag sem hver og einn
kunni bezt að meta. Tímaleysis varð
ekki vart þótt mikið væri um að sýsla
en verkefnum sinnt með þjálfuðu
skipulagi. Umsvif hlutu að vera mikil
þótt ekki væri til annars horft en
tímafrekra anna flutningabílstjór-
ans, sem kalla mátti aðalævistarf
Brynjúlfs og hið langvinnasta. Þegar
bústörfin bættust síðan við á fyrir-
heitnum stað samhliða félagsverk-
efnum hefði mörgum getað sýnzt
tíminn fullnýttur.
Brúarlandshjónin vora enn á
bezta aldri þegar alvarlegm- skriður
fór að komast á undirbúning að
byggingu félagsheimilis í sveitinni
og verulegur áhugi þeirra á fram-
gangi þess máls leyndi sér hvergi.
Þau gáfu jafnan fúslega kost á hús-
rými til fundahalda á þessum vett-
vangi, og málið þokaðist nær upp-
hafsáföngunum. Þegar eigenda-
nefnd byggingaraðila kom saman að
samvinnusamningi gerðum var
Brynjúlfur valinn fulltrúi Hraun-
hrepps til setu í framkvæmdanefnd-
inni og í framhaldi af því formaður
hennar. Hér var teningunum kastað,
eins og stundum er sagt, með því að í
þessu sambandi var flestu öðra aug-
ljósara að frá engum stað væri jafn
óumdeilanlega hagkvæmt að fá stað-
ið fyrir þessu verki.
Ékki þarf að verja mörgum orðum
til að kynna árangur starfsins sem
hér var unnið, svo kunnugt sem það
er öllum á Mýram vestur og miklu
víðar. Smíði Lyngbrekku hófst vorið
1959, en átta áram síðar var húsið
vígt, fullbúið að meginhluta. Minnzt
var á fundi og þeir urðu margir áður
en yfir lauk. En svo mikilvægir sem
þeir voru í sjálfu sér var þó margt
annað miklu stærra í sniðum. Þar
ber íyrst að nefna flutninga, manna-