Skírnir - 01.08.1905, Blaðsíða 49

Tvistjörnur.
241
að fjarlœgðarhornið milli beggja hnatta tvístjörnunnar breyttist smátt
•og smátt, stækkaði stundum hægt og hægt og minkaði svo aftur
hægt og hægt. Þessar hreyfingar var ekki auðið að útsk/ra öðru
vísi, en að hugsa sér, að hvor af báðum hnöttunum í tvístjörnunni
væri að renna álitlega hringbraut kringum hinn.
Tíminn, sem hvor þessara hnatta í tvístjörnunni þarf til þess
að renna alla hringbrautina á enda, er talsvert langur. Styzti
umferðartími slíkrar tvístjörnu er hér um bil þrjú eða fjögur ár;
umferðartími annara tvistjarna eru tuttugu ár eða fimtíu ár, og
umferðartími sumra jafnvel nokkrar aldir. Hnetti þessarar teg-
undar, sem með vissu hafa fundist hjá hringmyndaðar hreyfingar,
mætti kalla tvísólir til að aðgreina þær frá þeim stærri flokk af
tvístjörnum, þar sem enn þá hefur ekki orðið vart hringhreyfinga.
Þessi uppgötvun Herschels er í raun og veru einhver hin mikil-
vægasta, að því er snertir aukning þekkingar vorrar á lögum al-
heimsins. Síðan á dögum Newtons*) var það alkunnugt, að
jörðin gengur um sólina samkvæmt lögum hins allsherjar þyngdar-
afls. Það var eins búið að komast að raun um, að tunglið hlyddi
sömu lögum á braut sinni kringum jörðina. I raun réttri var
búið aö finna það, að þegar þyngdarlögmálið væri rétt skilið. þá
gjörði það grein fyrir öllum hreyfingum allra hnatta í sólkerfinu.
En á undan hinni fögru uppgötvun Herschels um hreyfingu tví-
sólanna, var það ekki kunnugt, þó margur kunni að hafa rent
grun í það, að þétta sérstaklega afl næði h'ka út fyrir endimörk
sólkerfis vors.
Yér vitum nú, að þyngdarlögmálið, sem stjornar hnöttunum
í sólkerfinu, er einnig sama lögmálið, sem stýrir hreyfingum tví-
sólanna. Það er trauðlega hægt að gjöra of mikið úr þessari
ályktun. Hún þenur í einu bragði óendanlega út svæði það, sem
Newtons lögin stjórna. Hún synir oss, að lög þessi, að því er vér
fáum bezt skynjað, drotna eins vítt og alheimurinn nær.
Það hefir þráfaldlega borið við, að rannsókmr með stjörnu-
kíkirum hafa leitt í ljós, að sumar stjörnur eru ekki að eins tvö-
faldar, heldur þrefaldar og fjórfaldar. Bezt þekta dæmið upp á
margfalda stjörnu er Epsílon í Hörpunni, sem nefnd var í upphafi
þessarar greinar, enda er hún einhver langfallegasta stjarnan af því
tagi. Vér höfum séð, að hún er sett saman af tveimur stjörnum,
*) Stærðfræðingurinn, eðlisfræðingurinn og stjörnufræðingurinn Isaak
Newton lifði frá 1642 til 1727.
16