Skírnir - 01.12.1907, Blaðsíða 32

320
Jónas Hallgrímsson.
ustu þræðina í sálura unglinganna er hann segir frá.
Þarna er barnsleg ást sem er að vakna til meðvitundar
um sjálfa sig, þarna er hið óstöðuga jafnvægi æskunnar
— unglingurinn er ekki fullorðinn og ekki heldur barn
lengur svo hann veit varla hverjum megin hann má
vera; þarna er gleðin við fegurð náttúrunnar og vakn-
andi nautn af því að skilja ötl hennar starfa; en jafn-
framt þessu heyrum vér fyrstu vængjaslög skáldgáfunnar,
J)ví þessir unglingar eru bæði skáld:
Sáuð þið hana systur mína
sitja lömb og spinna ull?
Fyrrum átti ég falleg gull;
nú er ég búinn að brjóta og t/na.
Þessi saga sýnir hvílíkt lista-söguskáld Jónas hefði
getað orðið ef honum hefði enzt aldur. Hann er sá fyrsti
sem ritar nýíslenzka skáldsögu og þó er hann undir eins
meistarinn. Annars held eg að »Grasaferðin« sé endur-
minning úr lífi skáldsins sjálfs. Eg reið einu sinni ofan
Öxnadal með bónda einum þar úr dalnum: »Heitir ekki
Brattaskeið einhversstaðar hérna. í fjallinu?« spurði eg
hann, mér fanst eg kannast við alt úr »Grasaferðinni«.
»Jú, hún er þarna«, sagði hann, og benti. Það var ná-
lægt Steinsstöðum.
Það er einkennilegt hvernig þessi litlu brot sem til
■eru eftir Jónas i sögu formi eru eins og forspil að sumu
því bezta sem síðan hefir birzt af því tægi i bókmentum
vorum. Hann grípur sem snöggvast liörpu íslenzkunnar,
fingurnir líða í svip yfir strengina, eins og til að prófa
þá, — strengirnir voru úr gulli! I einurn var ómur
sveitarsælu. Á hann lék síðan Jón Thóroddsen. I öðr-
um kvað við græskulaus gáski, léttur leikur imyndunar-
aflsins. í þann strenginn tók Gröndal. Gamanbréf Jón-
asar um kynnisför Englandsdrotningar var forspilið að
Heljarslóðarorustu. Þriðja strenginn átti þjóðtrúin. Jón-
as snerti hann rétt að eins, í »Hreiðarshóll«, en það var
svo sem auðheyrt að margt bjó í þeim streng. Og þjóð-
;sögurnar hafa sýnt það síðan.