Skírnir - 01.12.1907, Page 78

Upptök mannkynsins.
366-
liafi legið í loftinu. Sannleikurinn er sá, að slíkar ný-
jungar eru vanalega gamlar. Meðan þær voru nýjar var
þeim lítill gaumur gefinn; sá sem fann þær var of langt
á undan sínum samtíðarmönnum. Aðeins þeir eygðu
hann, sem næstir honum gengu, fáeinir menn, stundum
aðeins einn. Þeir taka að sér þennan nýja sannleika,
halda stundum að þeir hafi fundið hann sjálfir. Nú kem-
ur nýi sannleikurinn, sem »hafði legið í loftinu«. Þeir
eru oft tveir eða fleiri sem koma með hann hér um bil í
einu, og veit hvorugur af öðrum. Nú vekur þessi nýjung
eftirtekt og vinnur sigur að nokkru leyti eða öllu. Hún
hafði ef til vill reynst þeim sem fyrstur fann hana sem
eiturnaðra, er veitti honum banasár; síðari mönnum verð-
ur hún oft lyngormur, sem safnar handa þeim gulli.
VIII.
Síðustu orðin í kaflanum hér á undan eiga nú ekki svo
vel við um Lainarck og eftirmenn hans; miklu fremur hafði
jeg þar í huga t. a. m. Georg Semmelweiss. En annars
eru forlög framþróunarlærdómsins allgott dæmi þess sem
þar var sagt, og skal þetta nú rakið lítið eitt.
Maður er nefndur Charles Lyell (Læell). Hann gaf (um
1830) út bók er hann nefndi aðalatriði jarðfræðinnar, og er
hann talinn einn af feðrum þeirrar vísindagreinar. Lyell
snerist í móti byltingakenningunni og hjelt því fram, að
svo mikilvægar sem breytingarnar á yfirborði jarðar hefðu
verið, þá hefðu þær samt gjörst smátt og smátt á mjög
löngum tírna. Hefðu sömu öflin sem enn starfa, komið
þeim í kring hægt og hægt1). »Kemst þó hægt fari« hefði
getað verið einkunnarorð jarðfræði hans. Lyell hafði
kynt sér rit Lamarcks, en fjelst ekki á skoðanir hans og
leitaðist við að sýna fram á að þær væru rangar. Samt
sem áður hygg jeg að kenningar Lamareks um að lífteg-
undirnar skajrist hægt og hægt, muni hafa átt drjúg-
‘) Nánara um þetta efni má lesa í heimspekisögu Ágústs Bjarnasonar-