Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1927, Page 13

Frásögn Landnámabókar
um landnám í Skagafirði.
Nokkrar athugasemdir
eftir Margeir Jónsson.
I.
Sjálfsagt munu allir þeir, sem lesið hafa Landnámabók, verða á
eitt sáttir um það, að hún sje ómetanlegt grundvallarrit í ættvísi og
fornum örnefnalýsingum á landi hjer. Og ásamt íslendingabók Ara
fróða, leggur hún til traustustu steinana i undirstöðu sögunnar, þótt
fleiri rit komi þar til hjálpar.
En Landnáma er gædd fleiri afburða kostum. Hvergi í íslenzkum
bókmentum finnast kjarnyrtari frásagnir, enn einmitt þar. Sumum
þykir stíllinn þur og fjörlítill, en þeir gæta þess eigi, að höfundarnir1)
forðast alla mælgi, og það svo mjög, að tæplega finst fróðleikslaus
setning í allri bókinni.
En þótt Landnáma sje með dýrustu gersemum þjóðlegra fræða,
þá er ekki þar með sagt, að hún sje gallalaus. Allvíða má finna
skekkjur í einu og öðru atriði; en hvergi gætir þeirra vansmíða svo
mikið, að eigi sje umbótahæft með aðstoð annara rita frá 13. öld.
En miklu oftar kemur Landnáma samt þeim ritum til stuðnings og
upplýsandi leiðbeininga í öðrum atriðum og mun að því leyti eiga
»inni«, frekar en hitt2).
Þegar litið er á þá örðugleika, sem Landnámuhöfundar hafa átt
við að stríða, gegnir það mikilli furðu, hversu sveitalýsingar allar eru
1) Jafnvel þótt líkur sjeu til þess, að frumhandrit Landnámu sje samið af
einum manni, miða jeg auðvitað við þá gerð Landnámu, sem nú þekkist — og
bygð er aðallega á þremur handritum — Sturlubók, Hauksbók og Melabók, þótt
það sjeu afskriftir eldri rita i einhverri mynd. (Sjá t. d. Ir'iledning — eftir dr.
Finn Jónsson — bls. XV. framan við útg. Landnámabókar 1925).
2) Dr. Björn M. Ólsen hefur gert fróðlegan samanburð á ýmsum atriðum í
Egilssögu, Gullþórissögu (= Þorskf.s.), Laxdælu og Hænsa-Þórissögu við Land-
námu. — (Sjá Aarböger for Nordisk Oldkyndighed ár 1904 og 1905).
Vitna má og einnig i þessu sambandi til ritgerðar dr. Guðbr. Vigfússonar: