Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1927, Page 41

43
býsna traustur flóðgarður. Áin og sjórinn hafa gert í félagi þennan
»granna sættir«. Hún hefur verið meiri aflakló — og sér ekki enn
þreytumerki á henni, eftir hvíldarlaust erfiði nm þúsundir ára — við
aðfærslu jökulleðju, foksands, jarðbakka og ísfastra steina. Hann
spyrnir móti, skvettir sér oftar upp og hendir hærra upp á flóðgarð-
garðinn. Hefur þó tæplega við, og verður heldur að láta undan síga.
Ekki hallast byggingin af fláaleysi, lekur né grefur undan. Mun
heldur breiðka og grynnast til beggja hliða.
Vegna þessarar sífeldu samvinnu — eða andspyrnu — ár og
sjávar, á þessu langa svæði, má vel skilja að breyzt hafi árósinn og
færst úr stað. Hefur Brynjólfur Jónsson fært likur fyrir því í Árbók
Fornleifafélagsins 1903, bls. 52. Og vil eg nú styðja þær með enn
fleirri líkindum.
Árósinn.
Sumir halda að Ölfusá hafi runnið nær því beint til sjávar frá
Kallaðarnesi, við Hamarenda — vestast um árlónið, eins og það er
nú — og ósinn verið út í Skötubót (Jón Árnason, Þoriáksshöfn). Ekki
verður fullyrt, að þetta sé ómögulegt. Hitt þykir mér þó líklegra, bæði
sökum landslags og fleira, er síðar kemur til álita, að síðan um land-
nám að minsta kosti, hafi ósinn ekki verið vestar en nálægt miðju
Skeiði, og fyrir vestan Miðöldu. Sandrifið frá árósnum þá, alt að
Hamarenda eða Skötubót sennilega, hefur verið kallað Vikarsskeið.1)
Nú er þessi hluti Skeiðsins nefndur Hafnarskeið eða Þorlákshafnar-
skeið, en Hraunsskeið sá er austar liggur.
1) Svo er nafnið ritað í Landnámu frá 1891, bls. 83, og í Harðarsögu (19.
kap., en ranglega talið þar við Þjórsá). í nýjustu útgáfu Landnámu (1925, bls. 64)
er ritað Víkarsskeið, og i Laxdælu (5. kap.) Vikrarskeið. Nafnið er því vafasamt,
og merking þess óþekt. Kemur það upp i fyrstu þar sem Auður djúpauðga brýt-
ur skip sitt hér í lendingu. Mætti því máske geta til, að hún sé nafngjafinn. —
Minna var tilefni nafngjafa hennar í Dölum (Kambsnes, Dögurðarnes), og eðli-
legt að þau héldust betur í minni niðja hennar, þar sem þeir ólust upp og sáu
til. Sennilega hefur Auður ætlað í fyrstu að byggja í Ölfusinu, með ráði Ingólfs,
og ætlað að sigla í kjölfar hans, en borið of vestarlega að árósnum. Aðkoman
varð köld, og allur forði ónýttist. Varð því að flýja þaðan — máske fyrst til
Ingólfs, á leið til Helga. Nú mátti fleira en eitt verða til nafngjafar. Maður sá
(eða jafnvel hestur), sem fyrstur rann skeiðið til þess að leita hjálpar og manna-
bygða — meðan skipbrotsmenn skýldu sjer með rekaldinu — gat heitið Vikarr,
eins og konungur einn, er var forfaðir Auðar (Fornbréfasafn I., bls. 532). Eða
sá, er á laun annaðist skipssmíðina, og væri skipið þvi kallað Vikarsskeió í við-
lögum. Sumir ætla að vikurhrönn valdi nafni, og væri V/frrnskeið. Vikurhrönn
er þó óliklegri við Ölfusá en Þjórsá, eða þar í nánd.