Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1932, Síða 3

3
liggja í eyði um langan aldur, og hefir sá, er þessa skýrslu gaf,
engan veginn gefið í skyn, að Bólstaður hafi nokkru sinni verið hjá-
leiga frá Úlfarsfelli ')• — Það skal og tekið fram strax, að ekkert kom
í ljós við rannsóknina, er benti til þess, að þarna hefði verið hjáleigu-
bær á miðöldunum (1200—1700). — Fyrirfram benti allt til þess, að
hér væri að ræða um bæjarrústir frá söguöldinni, bæjarrústir einnar
af merkustu söguhetjum landsins á 10. öld, Arnkels goða Þórólfssonar,
en hann er talinn veginn 993.
Eins og þeir Sigurður Vigfússon og Brynjúlfur Jónsson höfðu
tekið fram í greinum sínum, var hér um tvennar tóftaleifar að ræða.
En raunar voru hinar syðri svo óglöggar nú, að þar vottaði alls
ekki fyrir veggjum. Hinar nyrðri voru eins og Sigurður hafði tekið
fram. Þær voru rannsakaðar fyrst, og voru menn fengnir úr Stykkis-
hólmi til að grafa, 22. Júlí. Unnu þeir að því 3 stundir þann dag, og
allan næsta dag, að taka jarðveg af, allt að gólfi eða grjóti, þar sem
það varð fyrir. Seinni daginn unnu þó nokkrir þeirra síðast að því,
að veita Úlfarsá frá tóftaleifunum, og sumir byrjuðu þá að taka jarð-
veg ofan-af syðri tóftaleifunum. Næsta morgun unnu þeir enn að
því nokkrar stundir, en þá varð að hætta vinnu sakir óhagstæðs
veðurs. Varð þá hlé á greftinum og næstu dögum varið til að athuga
ýmsar aðrar fornleifar og sögustaði í Helgafellssveit. Mánudaginn
27. Júlí héldum við 3 áfram rannsókn nyrðri tóftaleifanna, aðallega
syðri hluta þeirra. Voru þeir með mér Hjörtur Björnsson, tréskeri og
gipsari, frá Reykjavík, og Þorleifur Jóhannesson, úr Stykkishólmi.
Næsta dag (þrd. 28.) rannsakaði ég við annan mann nyrðri hlutann.
Við þessa rannsókn kom í ljós að syðri hlutinn var að innanmáli
7X3 m., og sneri, svo sem tóftaleifarnar höfðu borið vitni um áð-
ur, frá suðri til norðurs; hafði að eins örlitla frávikning til norð-
austurs og suðvesturs. Gólfs varð vart um V2—V* m. frá yfirborði,
sem allt var komið í stórgert þýfi. Öskudrefjar og kolamylnsa báru
vott um gólfið, en gólfskán var uppleyst og ekki glögg. Gólfsins
varð þó ekki vart utan-til í húsinu; virðast þar hafa verið flet. Grjót
var nokkurt við vesturhlið, steinar á rönd, þar sem frambrúnin virtist
hafa verið á fleti þeim megin. Við austurhlið, innarlega, 2—2xk m.
frá suðurgafli, var eldstæði, úti við vegginn; var þar mikil aska og
hellur í gólfinu umhverfis, flatar. í suðvesturhorni sást stoðarsteinn á
gólfi, og annar utan-við eldstæðið. Innan-við suðurgafl var allmikið
1) Kálund hefir liklega tekið nokkuð tillit til ummæla Árna Thorlaciusar
(Safn II, 280), og Árni byggt helzti mikið á orðalaginu i Jarðatali J. John-
sens, bls. 156.
1*