Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1943, Side 50

50
Með hjálp frjógreiningar var hægt að færa sönnur á, að „Iandnáms-
lagið“ í jarðvegssniðum Þjórsárdals lá rétt fyrir ofan það öskulag,
sem í jarðvegssniðunum er kallað Vlla (sjá 2. mynd). Þetta öskulag
er dökkgrátt og fínsöndugt í Þjórsárdal. Rétt undir því er ljóst líparít-
öskulag (Vllb), sem í Þjórsárdal er grófsöndugt-fínmölugt, og hið
næsta undir því tvö svört, sandgróf lög (VIIc og Vlld). Bæði við
Stöng (snið II á 2. mynd) og Skeljastaði var landnámið markað af
þunnu viðarkolalagi í jarðvegssniðunum. 011 öskulög fyrir ofan Vlla
hafa fallið eftir að Þjórsárdalur byggðist. Má í Þjórsárdalssniðunum
finna a. m. k. 6 slík öskulög (I—VI). Lag I er örugglega aska frá
Kötlugosinu 1918, lag II að öllum líkindum úr Heklugosinu 1845.
Aðalvikurfallið fyrsta gosdaginn var þá til suðausturs, en síðar í gos-
inu barst aska til vesturs og norðvesturs. Vikurlögin III og V eru frá
Heklugosunum 1766—68 og 1693. I báðum þessum stórgosum
lagði vikurfallið til norðvesturs. Vikurfallið 1693 lagði Sandártungu
í Þjórsárdal í eyði að fullu, en Ásólfsstaðir og Skriðufell fóru í eyði
um skeið. Margir aðrir bæir í Ytri- og Eystri-Hrepp urðu fyrir mikl-
um áföllum. Ber m. a. jarðabók Árna og Páls þess mörg vitni.1)
Ágætt vitni um þetta vikurfall fann ég á Tungufelli sumarið 1945.
Ofan til á Tungufellstúninu eru margir fiatt ávalir, grasigrónir hólar,
allt upp í metra á hæð og þeir stærstu rúmlega 20 fermetrar að flat-
armáli. Sögn er, að þarna hafi verið rakað saman vikri í einhverju
gosi, og eru hólarnir enn kallaðir Vikurhólar. Ég gróf í þessa hóla,
og sýnir 3. mynd snið eins þeirra. Þetta snið sýnir, að svarta vikrin-
um, sem féll í gosinu 1693, hefur verið ekið saman í hóla, sem voru
orðnir grónir, þegar aftur gaus 1766, en þá lagði vikur aftur yfir
þessar slóðir.
3. mynd. Snifi gegmim „vikurhól" í Tungufellstúni. — A section of a „pumice
mound" on the home-field at Tungufell.
9 Jarðabók II, bls. 212—273.
■