Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1943, Page 61

61
ungur sé séreinkenni þeirra Þjórsdæla, sem grafnir hafa verið upp
úi Skeljastaðakirkjugarði. Og þar sem hér er, samkvæmt Steffensen,
um arfgengt sérkenni að ræða, virðist mér sennilegri sú skýring, að
á Skeljastöðum hafi verið grafnir margir ættliðir frá fáum bæjum en
að fólk á a. m. k. 11 bæjum hafi haft þetta sérkenni.
Ég held, að draga megi þá ályktun, að þótt beinarannsóknir Steffen-
sens séu um margt merkilegar og fróðlegar, sé ekki statistískt rétt-
lætanlegt að draga af þeim ýmsar þær ályktanir um íbúatölu o. fl.,
sem Steffensen hefur gert. Sérstaklega gildir þetta um Skeljastaða-
kirkjugarðinn. Þar eru alltof margir óþekktir faktorar til að dæmið
sé leysanlegt. A hinn bóginn hafa öskulögin ýmislegt að segja, sem
ekki verður á móti mælt. Steffensen virðist það nokkuð öruggt, að
fjósþakið í Stöng hafi ekki verið fallið, þegar lag VI myndaðist. Ég
held, að öllum, sem komu nærri útgrefti Stangar, muni það ljóst, að
ekki aðeins fjósið, heldur einnig bærinn í Stöng, var uppistandandi,
þegar ljósa vikurlagið féll, og að bærinn hafi fyllzt af vikri mjög
fljótt, eftir að hann var yfirgefinn. Það þarf t. d. ekki annað en að
bera saman förin eftir sáina í búrgólfinu í Stöng nú og þegar bærinn
var grafinn fram til að sannfærast um, að hefði ekki vikur lagzt yfir
búrgólfið næstum strax, eftir að bærinn var yfigefinn, hefðu förin
eftir sáina alls ekki getað varðveitzt eins vel og þau gerðu. Og það er
ekki aðeins bæjarrústin í Stöng, sem varðveitzt hefur í vikrinum
ljósa. Af Ijósmyndum, teikningum og frásögnum Þorsteins Erlings-
sonar er auðsætt, að rústirnar undir Lambhöfða, Áslákstunga innri
og Sámsstaðir hafa einnig varðveitzt á þennan hátt.1) Sama virðist
og um Áslákstungu fremri, sem grafin var fram af M. Stenberger
1939.2 Það er því ekki mjög djarft að álykta, að byggðina í Þjórsár-
dal inn, innan við línuna Dímon-Sandártunga, hafi tekið af vegna
þess vikurfalls, sem myndaði ljósa lagið VI. Hið nauðalíka byggingar-
lag bæjanna í Þjórsárdal inn (að Skeljastöðum undanteknum) og
bæjanna á Hrunamannaafrétti kemur og mæta vel heim við það, að
þeir hafi farið samtímis í eyði.
Steffensen birtir myndir mínar af þversniðum túngarðsins við Stór-
hólshlíð og garðsins í Stangartúninu og dregur af þessum myndum
og rannsóknum mínum þá ályktun, að garðarnir séu jafngamlir og
að garðurinn í Stangartúninu hafi „varla verið reistur síðar en um
miðja 10. öld,“ og sanni því, að Stöng hafi farið mjög snemma í
9 Ruins of lhe Saga Time, bls. 22, 30—31; plates II—VII, XVIII, XX.
2) Forntida gárdar, bls. 113—120.