Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1943, Page 71

71
átti skógartóft í Lúcíuhöfða (Dipl. Isl. II, bls. 666, IV, bls. 41, VII,
bls. 44). Viðeyjarklaustur átti þrjár skógartóftir í Skorradal og eina
í Selvíkurskógum (Dipl. Isl. II, bls. 247, 248) og Reynivellir í Kjós
þrjár skógartóftir, tvær í Skorradal og eina í Svínadal (Dipl. Isl. IV,
bls. 117, VI, bls. 178).
Þetta orð tóft er hið sama og það, sem notað er í daglegu máli.
Sænskur maður, Bengt Holmberg, hefur nýlega rannsakað það í öll-
um Norðurlandamálum og komizt að þeirri niðurstöðu, að tóft —
og tómt, sem er hið sama — sé sama orð og Zunft í þýzku, sem
merkti á miðöldum aðallega: það, sem hæfir mönnum eða ber þeim
eftir samningi, og að elzta merking orðsins hafi verið á Norðurlöndum:
bæjarstæðið, lóðin, sem bændum var úthlutað innan þorpsins.1)
Ég sé ekki betur en þetta muni vera rétt. Sænsku jarðirnar áttu á
miðöldum tóft og teiga, bæjarstæðið í þorpinu og engjar og annað úti
fyrir, hvort tveggja fengið við úthlutun, en þó ekki full eign ábúend-
anna.
Og hér á íslandi skógarteigar og skógartóftir! Skipting íslenzkra
skóga í tóftir eða teiga hlýtur að standa í einhverju sambandi við út-
hlutun bæjartófta og skóga- og engjateiga á hinum Norðurlöndunum.
En það er erfitt að finna samhengið og skýra það. I Noregi virðist
hafa verið mjög lítið um þess háttar tóftir og teiga. Orðið tóft, eins
og það var notað hér um skógarítök, er einstætt. Það stingur svo í
stúf við margt, sem við vitum eða þykjumst vita um íslenzkan búnað
á öllum öldum, að menn virðast hafa gefið því lítinn gaum. Orða-
bækurnar nefna ekki skógartóft. Holmberg fann orðið í Fornbréfa-
safninu og segir, að það sé húsatóft í skógi (bls. 123), en það nær
engri átt. Honum mun hafa þótt það fjarstætt að skilja orðið sem
skógarítak. Þó er þetta niðurstöðu hans sá mesti stuðningur, sem
hún gat fengið.
Ég varð einnig mjög forviða, þegar ég sá, hvað skógartóft þýðir.
Ég hef ekki haft minnstu trú á því, að nokkur skipulögð úthlutun
skógarparta hafi getað átt sér stað á fyrstu öldum íslandsbyggðar.
Svipað má segja um engja- og melteiga.
Þó að skógar hafi á landnámsöld verið miklu fleiri og stærri en
seinna, hlýtur þó snemma að hafa verið lítið um skóg á mörgum jörð-
um. Ég tel líklegt, að menn hafi víða skilið skógarland undan, þegar
a) Tomt ocli toft som appelkitiv ocli prtnamnselement. Skrifter utgivna
av Kungl. Gustav Adolfs Akademien, 17. hindi.