Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1943, Page 136

136
011 eru hús þessi nú horfin. Á þessum umgetna stað við tjörnina mun
Herdísarvíkurbærinn, ásamt fleiri og færri útihúsum hafa verið búinn
að standa um aldir. Þess sjást hvergi merki, að bærinn hafi annars
staðar verið, en vitað er, að byggð í Herdísarvík er mjög gömul.
Á þessum stao í túninu við tjörnina var Hcrdísarvík. Á þessum
stað lifði og staríaði fólkið, — og dó, kynslóð eftir kynslóð. Þarna
bjó fólkið í nýjum bæ eða gömlum bæ, byggði upp og endurbætti.
Þarna bjuggu oft stórbændur til lands og sjávar, og flestum mun hafa
vegnað þar vel efnalega, enda var haft að orðtaki austur þar, að
„Herdísarvíkin fæddi sofandi sína.“
Mun ég nú lýsa bæjar- og útihúsum, sem á áðurnefndum stað
stóðu, eins og þau litu út, þegar ég tók við þe:m 1927, og voru svo,
þar til þau voru rifin eða féllu, eftir að ég fór þaðan 1933. Bæjar-
húsin þrjú snéru síöfnum móí suöri. Vestast stóð baðstofan, hliðar-
veggir úr grjóti, hlaðin undir syllur, framstafn úr t'mbri nokkuð niður
fyrir glugga, sem var með sex rúðum, norðurstafn úr timbri, jafn risi,
en sléttur grasbali fyrir neðan í tóftarstað, á þeim stafni gluggi með
fjórum, stórum rúðum, annar helmingur hans á lömum. Þessi gluggi
var, auk þess sem opnanlegir gluggar eru ætlaðir til, öryggis-útkomu-
staður fyrir fólkið, þegar svo bar við, að sjór gekk á land og fyllti
svo bæjarhús, að útgöngu var ekki auðið um bæjardyr, þar eð þær
ásamt frambænum öllum lágu mun lægra en baðstofa. Öll var
baðstofan þiljuð í hólf og gólf, skarsúð úr þykkum og breiðum borð-
um á sperrum, þiljur og gólf sömuleiðis af breiðum og plægðum
borðum. Al't eíni baðstofunnar, sem og annarra bæjarhúsa þar, sag-
að niður, hcflað og plægt, úr rekatimbri, og mátti á stöku stað sjá í
súð eða sperru maðksmugur svo stórar, að kom mátti í karlmanns-
fingri. Þó var viður þessi sterkur og harður, svo að fúasveppurinn
virtist ekki á honum vinna, enda var þessi baðstofa, þegar hún var
riíin 1934, þá ura sjötíu ára gömul, ófúin, nema eitthvað af undir-
vioum, scm sjór var svo oft búinn að leika um öll þessi ár.
Inni var baðstofunni skipt í þrennt: til endanna afþiljuð herbergi,
tveggja rúma lengd hvort, en í miðju var gangur, sem svaraði til
einnar rúmlengdar, var þar lítill kvistur á vestursúð, undir honum
stór skápur, á honum var tekinn til matur og kaffi skenkt. Úr þessum
gangi lágu fjórar tröppur til bæjardyra.
Austan við baðstoíu var írambærinn, með heilu þili. Vestast á þil-
inu voru háar ayr og inn af þeim afþiljaður gangur, og úr honum
miðjum göng til baðstofu, en innst úr ganginum var gengið inn í stórt
eldhús, og var í því stór eldavél. Utarlega í ganginum voru dyr til