Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1970, Qupperneq 21

TÁ-BAGALL FRÁ ÞINGVÖLLIM
25
TILVITNANIR
1. Um rannsóknir á Þingvöllum sjá Matthias Þórðarson, Þingvöllur. Alþingis-
staðurinn forni. Reykjavík 1945. — Eftir að þessi grein var skrifuð birti
Jón Hnefill Aðalsteinsson grein um Lögberg og hvar það hafi verið í forn-
öld, sjá Lesbók Morgunblaðsins 37. og 39. tbl. 1970. Hann lætur þar i ljós tals-
verða bjartsýni á að fornleifarannsóknir mundu geta skýrt staðhætti og fyr-
irkomulag á Þingvöllum á þjóðveldisöld, m. a. stað Lögbergs, og því sé skylt
að gera slíkar rannsóknir. Sá sem allmikla reynslu hefur af fornleifarann-
sóknum á íslandi getur þó tæpast verið svo bjartsýnn á árangur á þessu sviði.
Fornleifafræði og uppgreftir eiga miklu hlutverki að gegna hér á landi, en
rannsóknir á Þingvöllum til þess að bregða birtu yfir hið forna þinghald eru
einmitt sú tegund fornleifarannsóknar, sem einna minnsts árangurs er af
að vænta fyrirfram. Þó er aldrei að vita, og eflaust verða einhvern tíma
gerðar fornleifarannsóknir á Þingvöllum, en meðan ekki eru fleiri menn
í landinu sem kunna að gera fornleifarannsóknir, en margt merkilegt bíður
og kallar að, er eðlilegt að önnur verkefni hafi verið látin sitja í fyrirrúmi
og svo verði enn um sinn.
2. Ég þakka Haraldi Ágústssyni viðarfræðingi fyrir góða aðstoð við að greina
viðinn bæði í stafnum og fleygnum.
3. Sbr. Kristján Eldjárn, „Klambrarveggr". Afmæliskveðja til Alexanders Jó-
hannessonar, Reykjavik 1953, bls. 151 o. áfr.
4. Sjá tilvitnun 20.
5. David M. Wilson og Ole Klindt-Jensen, Viking Art. London 1966. — Dönsk
útgáfa, Vikingetidens kunst. Kbh. 1966. Um Úrnesstil og rætur hans sjá:
Kristján Eldjárn, Kuml og haugfé, Reykjavik 1956, bls. 399—422, sem er
enn helzta yfirlit um þetta efni á íslenzku.
6. Höfundar Viking Art leggja töluvert mikla áherzlu á þetta atriði hvað eftir
annað.
7. Dæmi um samhverfa hausa á samtíma listaverkum, sem fundizt hafa hér
á landi, eru á beinhólknum frá Rangá (Þjms. 329), bronsístaði frá Víða-
felli (Þjms. 381) og jafnvel hurðarhringnum frá Tjörn í Svarfaðardal
(Þjms. 5154). Þessir hlutir_eru vafalítið allir frá 11. öld, þótt enginn þeirra
sé með eins dæmigerðum Úrneshausum og Þingvallahúnninn.
8. Um þetta atriði sjá einkum Ole Henrik Moe, Urnes and the British Isles,
Acta Archaelogiea XXVI, 1955, bls. 1 o. áfr.
9. Um sögu bagalsins ásamt mörgum tilvitnunum til rita sjá t. d. F. Cabrol:
Dictionnaire d’archéologie chrétienne et de liturgie, Paris 1948, undir crosse.
10. FranQoise Henry, Irish Art I, London 1965, bls. 100—101.
11. Nefna má sem dæmi hinn fræga Kells-bagal frá um 900, Máire Mac Dermott,
The Kells crosier. Archaeologia XCVI, 1955, 59—113, og bagal St. Dympna
og bagal St. Mels frá fyrri hluta 10. aldar; sama, The crosiers of St. Dympna
and St. Mel. Proceedings of the Royal Irish Academy, 58C4, 1957, bls. 167 o.
áfr. Fleiri mjög fræg dæmi, einkum frá 11. öld, mætti nefna. Um þessa bagla
og list þeirra hcfur margt og mikið verið skrifað, en því miður eru fæstar
þær bækur og rit til í söfnum hér á landi, og kemur það sér oft illa.
Nýleg og mjög skýr umræða um bagla þessa er i F. Henry, op. cit. II, 1967,
bls. 114—120, enn fr. um marga aðra írska bagla allt fram á 12. öld, F.
Henry, op. cit. III, 1970, víða í bókinni.
12. F. Henry, op. cit. I, bls. 123 og 125 nm.; III, bls. 99, nm.
13. F. Henry, op. cit. I, bls. 124, fig. 15a.
14. F. Henry, op. cit. III, bls. 139, Pl. 56—57.
15. F. Henry, op. cit. II, bls. 173, PI. 95.