Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1970, Blaðsíða 40

44
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
er úr kirkjutóft. Ristur er hringur í grænleitt steinbrot (172), erfitt
er að segja í hvaða tilgangi, einnig úr kirkjutóft. 1 smiðjutóftinni
fundust 15 rauðir jaspissteinar saman í hrúgu (65), ávalir af vatns-
núningi eða sjávar og mjög einkennilegir. Nokkrir tilhöggnir stein-
ar fundust þar einnig sem virðast vera sleggjuhausar og einn reizlu-
lóð. Brýnisbrot fundust mörg sem áður segir og allt niður í kirkju-
tóft.
Ekki hafa jarðfundin leirkersbrot verið rædd mikið hér á landi,
enda verða þau sjaldan fundin hér í gömlum rústum. Þó má ætíð
búast við slíku í rústum frá síðari öldum, einkum þeim sem nærri
standa sjó eða verzlunarstöðum, því að vafalítið iðkuðu landsmenn
sjálfir ekki leirkerasmíð. Leirkersbrot eru hin ákjósanlegustu til
tímasetninga. Kemur það af því, að gera má ráð fyrir að leirmunir
hafi ekki átt um of langa lífdaga óbrotnir meðal manna. En til þess
að geta notfært sér slík brot til tímasetninga verður helzt að þekkja
framleiðslustöðvar leirkeranna og framleiðsluskeið hverrar kergerðar
út frá þeim. Má svo bera saman við aldur ýmissa annarra hluta frá
fundarstöðum. En framleiðslustöðvarnar og rannsókn þeirra eru
auðvitað hinn traustasti grundvöllur tímasetninganna. Því miður
er margt ógert á sviði leirmunarannsókna, en sem betur fer mæðir
það ekki mjög á okkur Islendingum, jafnlítið og við höfum af göml-
um gripum af því tagi. Nokkur leirbrot urðu þó fundin og mæld að
Varmá. Hugsanlegt er en þó fremur ólíklegt, að þau tvö leirkersbrot,
sem dýpst lágu (152, 168) og eru úr sama hlut, úr hvítum glerungs-
lausum leir, séu úr kirkjutóft. Önnur leirkers- og leirbrot voru í og
ofar gólfskáninni í smiðjutóftinni. Erfitt er að finna þeim öllum
hliðstæður, þó telur greinarhöfundur sig hafa fundið þær svo margar
að úrslitaáhrif hafi á tímasetningu húsaleifanna. Leirkersbrot (194)
er úr rauðleitum leir, barmbrot, með gulgrænum glerungi og er gler-
ungurinn einungis innan á því. Utan á því næst barmbrúninni eru
renndir þrír listar í leirinn samhliða henni, undir þeim hefur ker-
veggurinn sveigzt inn og myndað vott um háls en síðan sveigzt út
á ný þar sem sjálfur búkur kersins tekur við. Má heita nær alveg
víst að brot þetta sé úr dönsku keri, ekki ósennilega þrífættu og með
skafti.11 Leirbrotin (104, 179, 202, 231) eru að öllum líkindum úr
einu og sama ílátinu. Eru þau rauðbrún á lit og má sjá á sumum
þeirra að ílátið (gizka má á skál) hefur verið skreytt með hvítum
leirröndum, sem liggja undir glæjum glerungi.15 Sennilega eru brot
11 Louis Ehlers (1967) bls. 33.
15 Myndir af nauðalíkum hlutum í Louis Ehlers (1967) bls. 23 og 36.