Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1975, Page 30

34
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
tær. Öll væri þessi rannsókn hægari ef húsið yrði einhverntíma tekið
niður vegna endurbyggingar, en um það er ekki að tala eins og er.
Þversnið þessara sperra er allt annars eðlis en þeirra viða er nú
hafa verið taldir, þær eru nokkru þynnri, einstrikaðar en aðeins
öðrumegin. Hér gætu verið komnar sperrur úr kirkju, með þess-
konar lagi sem algengt er í norsku stafkirkjunum, þ. e. a. s. kross-
sperrur (4. og 11. mynd). Innan úr krosssperrunum þar er einmitt
tekinn slíkur bogi þar sem mætast innri sperra og stuttbiti. Ekkert
skal um þetta fullyrt að svo komnu máli, en ég varpa þessari hug-
mynd fram af því mér féll hún í hug. Eins og áður segir væri e. t. v.
hægt að ganga frekar úr skugga um þetta atriði, ef hægt væri að
taka téðar sperrur niður. Úr kirkju? Hvaða kirkju? I jarðabók Árna
Magnússonar og Páls Vídalíns segir í upphafi kaflans um Stóru-Akra:
„Hér er hálfkirkja og tíðir veittar þá menn eru til sakramentis"2.
I jarða- og búendatali Skagafjarðar er ennfremur haft fyrir satt
að kirkja þessi hafi verið lögð niður með konungsbréfi 17. maí
17653). Hversu lengi kirkja þessi hefur staðið eftir að hún var lögð
niður er ekki gott að segja. Við vitum að bænhúsin voru nýtt sem
skemmur löngu eftir að hætt var að embætta í þeim. Sum þeirra
reyndar alveg fram á okkar daga, eins og bænhúsin á Núpsstað
og í Gröf sanna. Hitt er víst að horfin er hálfkirkjan á Ökrum nú
og það fyrir löngu. Ef ég þekki landann rétt, þá hafa bændur á
Ökrum ekki kastað viðum kirkjunnar á glæ, heldur nýtt þá. Það
er því engin fræðimannleg framhleypni að álykta að eitthvað af
laggarstrikuðu viðunum á Stóru-ökrum séu úr hinni horfnu kirkju
komnir. Tæplega þó allir. Ég efast um að hálfkirkjan þar hafi verið
svo breið sem bitinn í stofu segir til um. Sé rétt ályktað hér að
framan, að syðri syllan í fremstu göngum hafi verið sperra í eina
tíð, þá er hún hvorki meira né minna en 2,80 m á lengd. Hún er þá
30 sm lengri en sperrurnar eru nú í stofunni. En það þýðir annað-
hvort að húsið, sem bitarnir þar hafa upphaflega verið í, hefur verið
breiðara eða með hærra risi.
Hvað sem þessu líður verður ekki undan því vikist að hugleiða
ögn aldur þeirra viða er nú hefur mest verið rætt um. Rétt er þá
að nema enn einu sinni staðar við strikuðu þiljurnar í bæjardyrum.
Ég hef þegar minnst á að þær séu strikaðar báðum megin. Það bendir
auðvitað til endurnotkunar. Fleira kemur til. Sé t. d. litið til skál-
anna á Keldum og í Hólum, sést að allir máttarviðir eru strikaðir.
Þetta á einnig við um bæjardyrnar á Reynistað. Reyndar er því