Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1975, Page 129

SKÝRINGAR YFIR ÖRNEFNI
133
5 faðma, á lengd um 30 faðma, og snýr eftir sveitinni norður og
suður. Á breidd er hann, þar sem hann er breiðastur, hér um bil 16
faðmar. Lægð er ofan í hann sunnarlega, sem er annaðhvört af því
að þar hefur verið grafið í hann eður að haugurinn hefur sigið,
þegar viðir hans hafa fúnað. Auðséð er að grafið hefur verið nokkr-
um sinnum austan í hauginn, því það sést mót fyrir gryfiunum, og
síðast var grafið í hann fyrir hér um 30 árum af nokkrum sjó-
mönnum um sumarið fyrir slátt, þegar ógæftir gengu. Þeir grófu
einn dag, en þá komu sjógæftir aftur, svo þeir hættu við, og varð
ekki meira af því. Undir grasrótinni er sandur og smámöl, svo illt
er að grafa í hann, því hrynja vill aftur í gröftinn. Munnmæli segja,
og eru þau mjög gömul (en engin saga getur þessa Ingólfs, sem ég
hefi séð, eður neitt um Ingólfshaug), að Ingólfur þessi hafi komið
gamall út til Islands í heiðni og lagt skipi sínu inn í Svarfaðardalsá
og látið búa sér til haug þennan og sett skip sitt í og lagt þar í mikið
fé og látið svo menn sína setja sig í hauginn dauðan og mælt svo um,
að engum skyldi takast að brjóta hauginn, meðan jaxlar í sér væru
ófúnir. Einnig segja munnmæli að í fyrri tíð hafi verið grafið í
hauginn og þá hafi náðst úr honum skírnarfatið á Völlum og altaris-
ljósastjakar og hringur, sem lengi var í kirkjuhurðinni á Völlum
og sem nú er í klukknastreng þar,47 og þá hafi þeim sem grófu í
hauginn sýnst Vallakirkja standa í björtu báli og hætt svo við og
haugurinn lukst svo saman. Líka er sagt að eftir að menn Ingólfs
voru búnir að haugsetja hann hafi þeir byggt sér haug í svokölluðum
Húshól,48 sem er uppi í brekkunum fyrir sunnan og ofan Ingólfs-
höfða út frá Sökkubæ, og látið svo setja sig í dauða. Til sanninda
er munnmælunum um Húshól, að á 18. öld hljóp þar fram jarðfall og
fannst þar þá gamalt sverð eður sverðsbrot og fleira af fommenjum,
sem augljóslega sýndu að þar hafa verið heygðir menn í fornöld, en
ekki vita menn hvað hefur orðið af þessu broti eður sverði, en lík-
legast hefur verið smíðuð úr því einhvör hnífgréljan. Skírnarfatið
í Vallakirkju er úr látúni eður koparblendingi, kringlótt, mjög
47 1 klukkustreng þar hefur Þ. Þ. síðar strikað yfir og’ skrifað í staðirm
tapaður ofan línu. Hringurinn hefur því glatast á tímabilinu frá því að
Þ. Þ. skrifaði ritgerðina og þangað til hann endurskoðaði hana, eða á ár-
bilinu um 1865—1885.
48 Olavius og séra Stefán Þorsteinsson á Völlum kalla hólinn Haushól, sbr.
Kuml og haugfé, bls. 114—115, þar sem fjallað er um þennan fornleifafund.
Hvorki Haushóll né Húshóll eru nú í örnefnaskrá Sökku, og virðist því ör-
nefnið glatað.