Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 1895, Side 89

89
IX. árg. 1892, nr. 26-28, 31—32, 34, 37—38. Eg
hefi borið útgáfuna nokkuð saman við frumritið og
get borið vitni um, að hún er mjög nákvæm.
Þáttur Jóns lærða um víg Spánverja hefir snemma.
orðið kunnur, eins og ekki er reyndar að furða, því
það var von að menn fýsti að fá sem ijósastar
fréttir um þessi hryðjuverk, og er merkilegt að hann
skuli ekki vera til í fleiri handritum en þessu eina,
svo menn viti. Björn á Skarðsá segir þar sem hann
minnist á vígin (við árið 1616): »Um þetta finnst
gjör skrifað á Vestfjörðum, hverja sem það girnir
að lesa«, og á hann þar eflaust við þátt Jóns lærða,
en svo litur samt út sem hann hafi ekki haft hann
undir höndum, því hann segir öðru vísi frá vígunum
en Jón i ýmsum greinum og miklu reingra.
Aptur hefir Jón Espólín auðsjáanlega haft þátt
nafna síns undir höndum, en metið hann mjög lítils
eða virt hann alveg að vettugi. Hann trúir aptur
á frásögn séra Olafs á Söndum, sem bráðum verður
minzt á. »Tökum vér þar meira af og trúum betur«,
segir hann, »en því er Jón lærði hefir skráð um það
efni« (þ. e. vígin. Árb. V, bls. 132). Þegar rétt or
gáð að, ber þáttur Jóns lærða þó með sér, að hann
er rétt hermdur i öllum aðalatriðum. Jón var sjálf-
ur við, þegar skip Spánverja brotnuðu, og hlaut hann
því að vera manna færastur til að segja trá þeim
atvikum öllum, en að því er snertir vígin sjálf,
segist hann fara eptir sögnum prests síns, séra Jóns
Grímssonar í Árnesi og fimm nágranna sinna, sem
allir voru staddir við þau og hafa eflaust tekið
beinan þátt í þeim. Xú var öllum þessum mönnum
ilia við Spánverja og auk þess voru sumir þeirra
liáðir Ara bónda Magnússyni f Ögri, sem stóð fyrir
vígunum, svo þeir hafa eflaust ekki borið Spánverj-