Eimreiðin - 01.01.1912, Síða 27

27
er orsök þess að allsherjarríki er stofnað í Noregi. Hún er orsök
þess, að saga Noregs hefst. Hún er völd að landnámi Islands.
Og hún er undirrót sagnfræði og skáldskapar gullaldarinnar.
Saga og skáldskapur forfeðra vorra fékk friðland og griða-
skjól hérna í fámenninu. Pau mundu eigi hafa náð blóma sínum í
Noregi, ef þar hefði haldist fylkjaskiputi og smákonunga-þjóðlíf,
því líkt sem var þar í landi fram að dögum Haralds hárfagra.
Eg þekki engin orð í styrjaldar-árbókum veraldarinnar, sem
reynst hafa svo »magni þrungin og megintíri« sem þessi ögr-
unarorð Gyðu konungsdóttur.
Og hún hefir ekki meira fyrir verki sínu en þetta: að tala
fáein orð og benda fingri sínum í ákveðna átt.
Pví líkt er sem hún drepi fingri sínum á litla leynifjöður
læstra laundyra. Og þá hrekkur opið völundarhús, sem hefir svo
mörg herbergi, að enginn fær talið.
Jón sagnfræðingur efast um, að þessi saga sé annað en skálda-
skrök. Hann færir þá ástæðu eina, og aleina, fyrir véfenging sinni,
að Haraldur konungur hafi verið sá maður, sem þekti köllun sína.
En þarna hefir Jóni skotist, þótt skýr sé, að því er ég hygg.
Allir menn verða fyrir áhrifum annarra manna; því að eng-
inn er algjör af sjálfsdáðum.
Sagt er það, til dæmis að taka, um spekinginn Búddha,
trúarbragðahöfund Indverja, að hann hafi fyrst fallið í djúpar
hugsanir um lífið og leyndardóma þess, þegar hann mætti lík-
fylgd á borgarstræti.
Móses var mikilmenni á sinni tíð, og þó varð atvik eitt vald-
andi þess, að hann fórnaði kröftum sínutm fyrir þjóðflokk sinn.
Ótal dæmi mætti telja þessu lík.
Og hverjum sagnaritara mundi hafa hugkvæmst, að búa til
þá sögusógn, að yngismær ein hafi komið Haraldi konungi til
þess, að hefjast handa og leggja undir sig Noreg?
Fornmenn gerðu ekki þessháttar skáldsögur. Og nú á dög-
um eru þær ekki samdar heldur
Og víst hefir kvenþjóðin verið komin til mikilla metorða í
því landi, sem Gyða lifði í, þegar hún bauð Haraldi byrgin og
sendi honum orð sín með þeim mönnum, sem áttu að taka hana.
Hún er eins og stjarna í austrinu — eins og morgunstjarna á
söguhimninum norræna.