Dagblaðið Vísir - DV - 18.03.1995, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 18. MARS 1995
Erlend bóksjá
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. T. Clancy & S. Pieczeník:
Tom Clancy's Op-Center.
2. Danielle Steel:
Accident.
3. Allan Folsom:
The Day after tomorrow.
4. Clive Cussler:
Inca Gold.
5. LaVyrie Spencer:
Family Blessings.
6. Dean Koontz:
lcebound.
7. Jobn Sandford:
IMight Prey.
8. Roger M. Allen;
Ambush at Coretlia.
9. Phillip Margolín:
Heartstone.
10. Ulian Jackson Braun:
The Cat Who Came to
Breakfast.
11. Robin Cook:
Fatal Cure.
12. E. Annie Proulx:
The Shipping News.
13. Margaret Atwood:
Tha Robber Bride.
14. Sandra Brown:
The Thrill of Victory.
15. Julie Garwood:
Prince Charming.
Rit almenns eölis:
1. B.J. Eadie & C. Taylor:
Embraced by the Light.
2. Thomas Moore:
Care of the Soul.
3. Jerry Seinfeld:
Seinlanguage.
4. Delany, Delany & Hearth:
Having Our Say.
5. Thomas Moore:
Soul Mates.
6. Sherwin B. Nuland;
How We Die.
7. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
8. Nathan McCalt:
Makes Me Wanna Hotler.
9. Newt Gingrich. D. Armey o.fl.:
Contract wiíh America.
10. M. Hammer og J. Champy:
Reengineering the Corporation.
11. Karen Armstrong:
A History of God.
12. Elizabeth M. Thomas:
The Hidden Life of Dogs.
13. Maya Angelou:
Wouldn’t Take Nothing for
My Journey now.
14. Maya Angelou:
I KnowWhythe Caged Bird Sings.
15. M. Scott Peck;
Further along the Road Less
Traveled.
(Byggt á New York Times Book RevÍBw)
Ábakvið
víglínuna
í Persaflóastríðinu svokallaða, þeg-
ar Saddam Hussein einræðisherra
íraks stóð einn gegn sameinuðum
herjum umheimsins, vöktu tækni-
lega fullkomin vopn mesta athygli
almennings - enda mikil áhersla á
þau lögð í sjónvarpsmiðlunum.
En hemaðurinn gegn Saddam var
líka háður með margvíslegum öðrum
hætti. Þar á meðal voru svokallaðar
víkingasveitir bandamanna sendar
inn í írak til að valda usla að baki
viglínunni.
Foringi eins slíks leiðangurs bresks
SAS-herflokks hefur ritað frásögn af
ferð sinni um land óvinarins. Bók
hans - „Bravo Two Zero“ - hefur
verið afar vinsæl í Bretlandi að und-
anfórnu; hefur reyndar átt fast sæti
á metsölulistum þar í landi síðasta
hálfa árið eða svo.
Mistök
og mannraunir
Nafn bókarinnar vísar til kall-
merkis þessa átta manna hóps sem
sendur var langt inn í írak í janúar
árið 1991, einkum til að finna og eyði-
leggja skotpalla sem írakar notuðu
til að senda stórhættulegar Scud-
eldflaugar yflr til ísraels.
Allir áttu þessir menn langa og ít-
arlega þjálfun að baki í víkingasveit
breska hersins, SAS. Foringinn, sem
segir hér frá, átti skrautlegan feril
að baki; hann játar að hermennskan
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
hafi líklega bjargað sér frá því að
enda sem fangelsismatur.
En þrátt fyrir miklar æfingar, og
fullkomnasta tækjabúnað sem völ
var á, misheppnaðist ferð áttmenn-
inganna að baki víglínunni gjörsam-
lega og þeir lentu í hinum mestu
mannraunum. Markmiðið, að finna
og eyða Scud-skotpöllum, fór fyrir
lítið. írakar urðu fljótlega varir við
herflokkinn. Tækjabúnaður virkaði
ekki þegar mest á reyndi. Þegar her-
mennirnir sáu að í óefni var komið
reyndu þeir að komast til landamær-
anna. Einum þeirra tókst það. Fjórir,
þar á meðal foringinn, voru hand-
teknir, en þrír létu lífið.
Ömurleg fangavist
Af þessum sökum lýsir verulegur
hluti þessarar frásagnar reynslu
sögumanns af fangavistinni hjá her-
mönnum Saddams.
Það kemur víst fáum á óvart sem
fylgdust með fréttum af Persaflóa-
stríöinu aö sú vist var enginn dans
á rósum. Misþyrmingarnar og
ruddaskapurinn var í algleymingi og
bresku hermennimir í raun og veru
heppnir að sleppa lifandi út úr því
víti.
Það er vafalaust ekki heiglum hent
að gegna herþjónustu í bresku SAS-
sveitunum. Frásögnin ber það líka
með sér að þar eru engir englar á
ferð. Sögumaðurinn er vafalítið ekki
sá eini sem bjargaði sér af braut of-
beldisglæpa með því að ganga í þess-
ar sveitir. Ekki verður sagt að sú
mynd sem hann gefur hér af sjálfum
sér sé líkleg til að vekja áhuga venju-
legra lesenda á frekari kynnum.
Hinu er ekki að leyna að frásögnin
er áhugaverð og lærdómsrík, eins og
gjarnt er um lýsingar á misheppnuð-
um hernaðaraðgerðum fyrr og síðar.
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Frederick Forsyth:
The Fist of God.
2. Etizabeth George:
Playing for the Ashes.
3. Stephen Fry:
The Hippopotamus.
4. Peter Hpeg:
Miss Smilla's Feeling for
Snow.
5. Catherine Cookson:
Justice is a Woman.
6. Mary Wesley:
An Imaginative Experience.
7. Edith Wharton:
The Buccaneers.
8. Michael Crichton:
Disclosure.
9. Anne Rice;
Interview with the Vampire.
10. Katie Fforde:
Living Dangerously.
Rit almenns eðlis:
1. Jung Chang:
Witd Swans.
2. R. Bauval & A. Gilbert:
The Orion Mystery.
3. W.H. Auden:
Tell MetheTruth about Love.
4. Andy McNab:
Bravo Two Zero.
5. Quentín Tarantino:
Pulp Fictíon.
6. R. Phillips 8i L. Land:
The 3.000 Mile Garden.
7. N.E. Thing Enterprises:
Magic Eye.
8. Jean P. Sasson:
Daughters of Arabia.
9. Eric Cantona:
Cantona: My Story.
10. Atan Ciark:
Dtaries.
(Byggt á The Sunday Times)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Michael Crichton:
Afsloringen.
2. Jorn Riei:
En arktísk safari og andre
skroner.
3. Jostein Gaarder:
Sofies verden.
4. Peter Hoeg:
Froken Smillas
fornemmelse for sne.
5. Jette Kjærboe:
Rejsen til kaariighedens o.
6. Jung Chang:
Vilde svaner.
7. Anne Rice:
En vampyrs bekendelser.
(Byggt á Politiken Sondag)
Vísindi
Skrifar
kínversku
Litaheimur manna og
Vísindamönnum á Taívan hef-
ur tekist að búa til tölvu sem hef-
ur þann hæfileika að geta hlustað
á Mnversku og síðan skrifað það
sem hún heyröl
Tölvan er kölluð Gullni mand-
aríninn númer þrjú. Hún getur
skrifaö þrjú kínversk leturtákn á
sekúndu um leiö og hún hlustar
á fólk tala.
Þegar um lengri orðræöur er
aö ræöa, tekur tölvan þær upp i
heild og byrjar svo aö skriia eftir
20 sekúndna bið, Ef sögð eru 30
tákn eða færri, er biöin ekki
nema tæpar þrjár sekúndur.
Auknar
dánarlíkur
Komabörn, sem eiga reykjandi
mæður, eru tvisvar til þrisvar
sinnum líklegri en önnur böra til
að deyja af völdum vöggudauða
en tón sem eíga reyklausar mæð-
ur. Þetta eru niðurstöður nýrrar
bandarískrar rannsóknar.
Kannað var í smáatriðum sam-
band miili vöggudauöa og tóbaks-
reyks sem var í umhverfi barn-
anna eftir fæðingu þeirra en
margar konur byxja aftur að
reykja eflir meðgönguna.
Raimsóknin náöi til 200 barna
sem létust af völdum vöggudauða
og 200 hraustra bama.
Umsjón
Guðlaugur Bergmundsson
dýra er ekki alveg eins
Fyrirtæki eitt í Bandaríkjunum
hefur sótt um einkaleyfi á veiði-
mannabúningi sem dýrin skynja sem
gráan og hlutlausan en í augum okk-
ar mannanna er hann æpandi blá-
grænn. Veiðimennirnir geta því
laumast óséðir að dýrunum og skotið
þau. Á sama tíma minnkar hættan á
að veiðimennirnir skjóti hver á ann-
an.
Þetta eru heldur slæm tíðindi fyrir
skepnur eins og hjartardýr og önnur
dýr sem maðurinn sækist eftir að
skjóta. Til þessa hafa veiöimenn
klæðst brúnum og ólívugrænum
felubúningum við veiðamar. Dýrin
hafa átt erfitt með að sjá þá en tóð
sama hefur gilt um aðra veiðimenn.
Afleiðingamar hafa verið tilheyr-
andi voðaskot og önnur óhöpp.
Nýju veiöijakkarnir em afrakstur
rannsókna vísindamanna á litaskyni
dýra. Slíkar rannsóknir hafa veriö
gerðar af mikilli alvöru á undanfóm-
um tíu til fimmtán árum og á þeim
tíma hafa menn orðið margs vísari.
Áöur fyrr var almennt talið að dýr
væru svo gott sem litblind. Nú er t.d.
vitað að skordýr upplifa heiminn allt
öðmvísi en við. Þau upplifa heim í
útfjólubláa litrófinu sem er mönnun-
um ósýnilegt.
Jan Dyck, sem starfar við dýra-
fræðisaöúö í Kaupmannahöfn, er
sérfræðingur í litaskyiú fugla. „Á
síðustu tíu til fimmtán ámm hefur
fengist vissa fyrir því að fuglar
skynja töluvert af útfjólubláa litróf-
inu,“ segir Dyck.
Hann telur t.d. einhveijar líkur á
Olíklegt er talið að stokkandarsteggurinn sjái kolluna sína i allt öðrum litum
en við gerum.
því aö endur sjái felubúning veiði-
mannsins á annan hátt en veiðimað-
urinn sjálfur, þótt sennilega sé mun-
urinn ekki mjög mikill. Aftur á móti
segir Dyck að það sé í hæsta máta
ólíklegt að stokkandarsteggurinn
sjái kolluna sína sem afskaplega lit-
skrúðuga en ekki bara brúna eins
og við gerum.
Þótt vitneskja vísindamanna um
litaskyn fugla hafi breyst mikið und-
anfariA fimmtán ár, er þó enn langt
í land. Rannsóknir vantar á fjölmörg-
um tegundum. Litaskynið er nefni-
lega mjög frábmgðið frá einni tegund
til annarrar.
Lágþrýsting-
urveldur
síþreytu
Læknar við Johns Hopkins há-
skólann í Bandaríkjunum segja
svokölluö siþreyta geti stafað af
of lágum blóðþrýstingi hjá sumu
fólki. Læknamir rannsökuöu sjö
unglinga sem sýndu síþreytuein-
kenni til að kanna hvernig þeir
brygöust viö hefðbundnum próf-
unum fyrir lágþrýsting af völdum
galla í taugakerfinu.
Allir fundu unglingarnir, sem
voru á aldrinum tólf til sextán
árá, fyrir svima og þreytu þegar
þeim var hallaö, með höfuöið niö-
ur, á þar til gerðu boröi.
Unglingunum var þá sagt aö
borða meira salt og þeim gefin lyf
við lágþrýstingi. Þá hurfu sí-
þreytueinkennin hjá fjórum.
Síþreytan leggst stundum ó fólk
eftir aö þaö hefur fengið veiru-
sjúkdóma en einkenni hennar
eru læknum ráðgáta.
Sporðdreki
tilbjargar
Sporðdrekinn verður kannski
næsti bandamaður mannsins í
baráttu hans við sjúkdóma af
ýmsu tagi, nú þegar bakteríur era
í síauknum mæli farnar að
mynda mótefni gegn fúkkalyfjun-
um sem hafa dugað svo vel síö-
ustu áratugina.
Visindamenn beina sjónum sín-
um að minnsta kosti æ meir aö
þessu fomeskjulega dýri sem hef-
ur veriö á jörðinni í 400 milljón
ár og kann þvi sitthvaö i þeirri
list aö lifa af.