Dagblaðið Vísir - DV - 23.12.1999, Qupperneq 32

Friðrik Þór Friðriksson er nú að leggja síðustu hönd á vinnslu nýjustu kvikmyndar sinnar, Englar alheimsins. Myndin, sem fjallar um
ungan mann sem veikist á geði og viðbrögð fjölskyldu og umhverfis við því, verður frumsýnd 1. janúar næstkomandi.
Englar alheimsins, kvik-
mynd Friöriks Þórs Friöriks-
sonar eftir skáldsögu Einars
Más Guömundsonar, veröur
frumsýnd 1. janúar nœst-
komandi. Sögö er þroska-
saga Páls sem þjáist af geö-
sjúkdómi og viðbrögðum um-
hverfisins viö honum.
1 upphafi kynnast áhorf-
endur fjölskyldu hans, œsku-
vini og stúlkunni sem hann
elskar en síöan er honum
fylgt inn á Klepp. Þar koma
viö sögu sálufélagar Páls,
þeir Óli bítill sem heldur aö
hann hafi samiö öll bítlalög-
in og sent Bítlunum þau sem
hugskeyti, Viktor sem stund-
um breytist í Hitler en ber
meö sér vissa menntun og
fágun og Pétur, herbergisfé-
lagi Páls sem fariö hefur yfir
um á sýru og trúir því að
hann hafi skrifaö doktorsrit-
gerö um Schiller í Kína.
Ekki períódumynd
Handritið skrifaði Einar Már sjálf-
ur og segir Friðrik að hann sé trúr
sögunni að öðru leyti en þvi að þeir
hafi viljað ná fram ákveðnu tíma-
leysi. „Ég vildi ekki gera períódu-
mynd,“ segir Friðrik. „Þess vegna
vildi ég ekki fara mikið út í æsku
Páls, þótt ferli sögunnar sé vissulega
rakið frá æskuárunum. Ég hef einu
sinni áður unnið kvikmynd eftir
skáldsögu og í slíkri vinnu reynir
maður að finna þessa hárfinu linu
milli höfundar og leikstjóra. Það tók
töluverðan tíma, en þó ekki eins lang-
an og síðast vegna þess að nú bjó ég
að reynslunni. Það tók átta ár að
vinna handritið að Djöflaeyjunni en
ekki nema fjögur ár að skrifa þetta
handrit."
Hvers vegna tekur þetta svona
langan tíma?
„Það tekur bara svo langan tíma að
komast niður á réttu línuna, en hún
fannst og sjálfur er ég ánægður með
þessa mynd.“
Var um margar leiðir að velja í
handritsgerð?
„Það er alltaf hægt að fara margar
leiðir þegar unnið er upp úr skáld-
sögu. Oft reyna menn að vera trúir
bókinni en það er svo margt sem
passar í bók en ekki í kvikmynd, þótt
hægt sé að nota strúktúr sögunnar."
Slegið á fordóma gagnvart
geísjúkdómum
Um hvað fjallar myndin og frá
hvaða sjónarhomi vinnur þú hana?
„Hún fjallar um Pál, ungan mann
sem veröur veikur, fær geðklofa og það
hvemig fjölskyldan og umhverfið
bregst við honum.“
J
Hvaö varöar sjónarhorniö, þá reyndi ég aö halda fjarlægö frá öliu því sem er læknisfræöilegt, segir leikstjórinn Friörik Þór Friðriksson.
Er tekiö á fordómum?
„Já, það sem þessi bók hefur
kannski áorkað er að hún hefur slegið
á fordóma gagnvart geðsjúkdómum.
En hún eyddi þeim auðvitað ekki og
það er annað að fá krabbamein en geð-
sjúkdóm enn þann dag í dag. Það er
enn þá litiö svo á geðsjúkdómar séu
sjúklingnum eða einhverjum aðstand-
endum að kenna á meðan fólk með
krabbamein nýtur samúðar.
Hvað varðar sjónarhomið, þá
reyndi ég að halda fjarlægð frá öllu því
sem er læknisfræðilegt. í gamla daga,
þegar ég var í menntaskóla, las ég R.
Lain og var mjög sammála honum.
Hann var anti-klínískur sáifræðingur
- og nú em kenningamar hans úreltar
og allt j)að - en mér fannst vit í því
sem hann sagði. Það brotna ailir niöur
einhvem tímann á ævinni. mismikið
og misjafiflega lengi og þá er mikil-
vægt að sjúklingurinn nái bata í því
umhverfi sem hann veikist í.“
Friðrik Þór hefúr áður gert kvik-
myndir um fólk sem er utanveltu í
samfélaginu. Böm náttúrunnar fjallaöi
um ellilifeyrisþega, Skyttumar um
smáglæpamann og Djöflaeyjan um
braggabúa. Hann segist fremur vilja
halda sig við sögur þeirra en að setja
sig inn í viðbrögð og úrræði heilbrigð-
is- eða félagsmálageirans.
„Flestar kvikmyndir sem hafa fjall-
að um geðsjúklinga hafa alið á fordóm-
um og ranghugmyndum," segir hann.
„Við þurfum ekki að líta lengra en á
One Flew over the Cuckoo’s Nest, þar
sem menn vom beittir raflosti og geng-
ust undir lóbótómíu. Ég vildi forðast
allt slíkt vegna þess að mér finnst þá
verið að taka afstöðu með fagfólkinu.
Ég vildi fremur standa með þeim veika
og fara minna út í lækningaaðferðir.
Þetta vom mínar forsendur en að öðm
leyti læt ég Einar um að skrifa hand-
ritið."
Húmorinn aldrei langt undan
Þú talar um tímaleysi myndarinn-
ar. Hvað áttu við með því?
„Það er tímaleysi sem viðkemur
öllu í myndinni, til dæmis sviðsmynd
og búningum. Hins vegar nota ég
mannvirki eins og ráðhúsið og fleiri
byggingar. Það ber ekki að skilja svo
að ég sé eitthvað hræddur við tímann
en ég vil forðast að fólk geti sagt að
þetta hafi verið svona í gamla daga;
þetta sé allt öðravísi núna. Ef ég hefði
í Djöflaeyjunni fiallað um afmarkað
vandamál frá því á braggatímanum,
hefði verið hægt að segja að það
vandamál heyrði sögunni til. Þess í
stað valdi ég að fialla um sammann-
lega þætti og geri það aftur núna.“
En núna em geðsjúkdómar mjög -
flókið og dramatískt efni. Er myndin .
mjög dramatísk?
„Nei. Kostur bókarinnar er sá að |
hún fiallar um mjög alvarleg mál en
húmorinn er aldrei langt undan. Hún
er skrifuð af mikilli hlýju vegna þess
að Einar þekkir þessi mál af eigin
raun. Samt er hann ekkert að velta
sér upp úr geðsýkinni. Enda var
aldrei meiningin að nudda áhorfend- j
um upp úr henni. Ég reyni frekar að
finna hinn gullna meðalveg og draga '
út mannlegu þættina, til dæmis vam-
arleysi aðstandenda gagnvart þessum
sjúkdómi.
Svo er það alltaf þessi hárfina lina,
að vera normal. Við sjáum bara hvað
er normal í dag, þegar við horfum á
alla þessa sumarbústaði. Það er svo
normal að eiga sumarbústað að fólk
sem býr í allri náttúrufegurðinni á
Austfiörðum þarf að eiga sumarbú-
stað, helst fyrir sunnan."
Endurspeglar myndin á einhvem
hátt þjóðina eða hennar normalstig?
„Það er nú ekki mitt að meta,“ segir
Friðrik en bætir síðan við: „Það er lík-
lega alveg hægt að greina þessa mynd
niður og það er alveg hægt að spegla
sig i henni - eða þaö vona ég.“
Þótt handritsvinnan hafi tekið fiög-
ur ár hefúr gengiö mjög vel að kvik-
mynda, klippa og hljóðsetja. Tökur