Dagblaðið Vísir - DV - 03.02.2001, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 3. FEBRÚAR 2001
Helgarblað____________________________________________________________________________________________DV
Undarlegur dómur í Lockerbie-málinu:
Leitinni að sannleik-
anum haldið áfram
Abdel Basset Ali al-Megrahl
Líbíski leyniþjónustumaöurinn var dæmdur í iífstíöarfangelsi fyrir aö hafa grandaö farþegaþotu Pan American flugfé-
lagsins yfir Lockerbie í Skotlandi. Mörgum þykir dómurinn undarlegur.
íbúamir í bænum Lockerbie í
Skotlandi, þar sem farþegaþota
bandaríska flugfélagsins Pan Amer-
ican hrapaöi 21. desember 1988, eru
margir efins um að rétti tilræðis-
maðurinn hafi verið dæmdur. „Ég
hef það á tilfinningunni að við fáum
aldrei að vita sannleikann," segir
Moira Shearer sem tók þátt í
hreinsunarstörfum eftir harmleik-
inn þegar Boeing-þota með 259
manns skall til jarðar og breyttist í
eldhnött. Eflefu bæjarbúa létust í
slysinu auk þeirra sem um borð
voru í vélinni.
John Carpenter, fyrrverandi lög-
reglumaður í Lockerbie, sem var á
vakt nóttina þegar atburðurinn átti
sér stað, er einn þeirra fáu bæjar-
búa sem telja að réttlætinu hafi ver-
ið fullnægt. „Aðeins einn maður var
fundinn sekur og það sýnir hversu
rannsóknin var nákvæm," segir
hann.
Mörgum spumingum fjölskyldna
fórnarlambanna er enn ósvarað þó
svo að líbíski leyniþjónustumaður-
inn Abdel Basset Ali al-Megrahi
hafi verið dæmdur í lífstíðarfang-
elsi fyrir sprengjutilræðið. Fjöl-
skyldurnar spyrja til dæmis hvers
vegna flugvélin hafi ekki verið full
af farþegum þegar aðeins nokkrir
dagar voru til jóla. Þær spyrja
einnig hvort ekki hafi verið tekið
tillit til viðvarana leyniþjónustunn-
ar og hvers vegna það hafi tekið 12
ár að rannsaka málið.
Sprengja í segulbandstæki
Tveimur mánuðum fyrir Locker-
bie-tilræðið, í október 1988, hafði
lögreglan í Þýskalandi handtekið
hóp palestínskra hryðjuverka-
manna. Hún fann sprengju i Tos-
hiba-segulbandstæki við húsleit.
Mánuði fyrir Lockerbie-tilræðið
haföi borist viðvörun um að hryðju-
verkamenn hygðust gera árás á far-
þegavél Pan American flugfélagsins.
Hringt hafði veriö til bandaríska
sendiráðsins í Helsinki.
Richard Gilbert, starfsmaður
bandaríska sendiráðsins í Moskvu,
greindi frá þessu í símaviðtali við
breska ríkisútvarpið, BBC, daginn
eftir slysiö.
Ýmsir spyrja hvers vegna vænt-
anlegir farþegar hafi ekki verið
varaðir við. Einnig hefur verið
spurt hvort litið hafi verið á viðvör-
unina sem gabb eins og embættis-
menn fullyrða nú?
Það tók rannsóknarmenn ekki
langan tíma að komast að því að
sprengingin í Boeing 747-þotunni
var af völdum sprengju. Þeir voru
heldur ekki lengi að rifja upp að sex
mánuðum áður hafði orðið spreng-
ing í íranskri farþegavél með þeim
afleiðingum að allir um borð, 298
manns, létu lífið. Sú sprenging var
hins vegar ekki af völdum sprengju
heldur hafði flugskeyti verið skotið
á vélina frá bandaríska herskipinu
USS Vincennes. Um borð í vélinni.
voru 290 íranskir pílagrímar á leið
til Mekka. Iranskir embættismenn
voru fljótir að hóta hefndum.
Það virtist því sem íranir hefðu
ástæðu til að fremja hryðjuverkið
og Sýrlendingar gátu lagt fram
mannafla. Palestínumennirnir, sem
höfðu verið handteknir í Þýska-
landi, höfðu bækistöðvar í Sýrlandi.
í marga mánuði eftir Lockerbie-
hryðjuverkiö beindist rannsóknin
aö íran og Sýrlandi.
Nær þremur árum síðar, í nóv-
ember 1991, tilkynnti innanríkisráð-
herra Bretlands, Douglas Hurd, að
handtökuskipanir hefðu loks verið
gefnar út. Þær höfðu þó ekki verið
gefnar út á hendur írönum eða Sýr-
lendingum heldur libískum leyni-
þjónustumönnum.
Saksóknarar kváðust hafa sann-
anir. Og þeir sögðu að Líbíumenn
hefðu haft ástæðu til að fremja
hryðjuverkið.
Hefnd Gaddafis
í apríl 1986, tveimur og hálfu ári
fyrir Lockerbie-harmleikinn, höfðu
bandarískar herflugvélar gert árás
á Líbíu með þeim afleiðingum að
aflt að 100 manns biðu bana, þar á
meðal, að því er fullyrt var, 2 ára
kjördóttir Gaddafis Líbýuleiðtoga.
Rannsóknarmenn bentu á að í
desember 1988 hefði aðeins verið
um mánuður þar til Ronald Reagan,
sem fyrirskipaði árásina, léti af
embætti forseta Bandaríkjanna. Það
hefði því verið lítill tími til stefnu
hefði Gaddafi viljað hefna sin á hon-
um.
Getum hefur verið leitt að því að
menn hafi beint augum sínum að
Líbíu í stað írans og Sýrlands af
pólitískum ástæðum en ekki laga-
legum.
íágúst 1990, 20 mánuðum eftir
Lockerbie-sprengjutilræðið, réðst
Saddam Hussein íraksforseti inn í
Kúveit. Nokkrum vikum síðar var
búið að mynda fjölþjóðlegt bandalag
til þess að hrekja hann á brott. Iran
og Sýrland voru bæði meðal þeirra
landa sem Bandaríkin vildu að
tækju þátt í herferðinni gegn írak.
Samkvæmt lýsingu saksóknara
var atburöarásin nokkum veginn
sem hér segir. Palestínumenn, sem
nutu stuðnings Sýrlendinga, voru í
Þýskalandi og komu þar fyrir
sprengjum í Toshiba-segulbands-
tækjum. Lögðu þeir á ráðin um að
sprengja bandaríska farþegaþotu.
Nokkrum vikum eftir handtöku
þeirra var bandarískri farþegaþotu
grandað með sprengju í Toshiba-
kassettutæki. En þeir sem báru
ábyrgð á hryðjuverkinu tengdust
alls ekki Palestínumönnunum í
Þýskalandi.
Bandariska leyniþjónustumann-
inum Vincent Cannistraro þykir
þetta ekki sannfærandi lýsing á at-
buröarásinni. Hann er sannfærður
um að eftir skyndileit þýsku lögregl-
unnar hafi leiðtogi Palestínumann-
anna, Ahmed Jibril, sem var með
bækistöð í Damaskus í Sýrlandi,
komið áætluninni um sprengjutil-
ræðið á framfæri við libíska vini
sína.
Eftir að handtökuskipun hafði
verið gefin út voru Abdel Basset Ali
al-Megrahi og A1 Amin Khalifa
Fhimah, sem var sýknaður, í nær 8
ár í stofufangelsi á meðan yfirvöld í
Líbíu, Bretlandi og Bandaríkjunum
deildu um hvar halda ætti réttar-
höldin.
Yfirvöld í Líbíu fullyrtu að ekki
væri réttlátra réttarhalda að vænta
í Bretlandi og Bandaríkjunum.
Bretum og Bandaríkjamönnum leist
heldur ekki á að réttað yrði í Líbíu.
Refsiaðgerðir voru settar á Líbíu
samtímis því sem karpið hélt áfram.
Mörgum þótti sem enginn vildi í
raun að haldin yrðu réttarhöld.
Fyrir 2 árum sendi Kofi Annan,
framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóð-
anna, bréf til Gaddafis sem var ekki
gert opinbert fyrr en siðastliðið
sumar. íbréfinu lofaði Annan því
að ákæra gegn Líbíumönnunum
tveimur yrði ekki notuð til að grafa
undan líbísku stjóminni. Strax á
eftir náðu Gaddafi og stórveldin
samkomulagi um framsal Líbíu-
mannanna og að réttað yrði yfir
þeim í skoskum dómstól í Hollandi.
I ákæruskjalinu voru hinir grun-
uðu, sem að nafninu til voru starfs-
menn Libyan Air flugfélagsins á
Möltu, sakaðir um að hafa smyglað
ferðatösku með 300 grömmum af
Semtex-sprengiefni um borð í flug-
vél frá Möltu. Þeir áttu síðan að
hafa flutt töskuna yfir i farþegaþotu
Pan American flugfélagsins í Frank-
furt.
Óviss verslunareigandi
Vitnisburður verslunareiganda á
Möltu þótti ráða úrslitum í réttar-
höldunum. Verslunareigandinn,
Anthony Gauci, greindi frá því að
bláklæddur Líbíumaður hefði kom-
ið í verslun hans, Mary’s House, og
keypt ýmislegt, tvenn náttfót,
nokkrar skyrtur og síðbuxur og
regnhlíf. Að sögn Gauci var maður-
inn bringubreiður og með stórt höf-
uð. Hann virtist hafa lítinn áhuga á
fatnaðinum sem hann var að kaupa.
Rannsóknarmenn komust að
þeirri niöurstöðu að sprengjan hefði
verið í brúnni Samsonite tösku. í
henni var fatnaður með miðum sem
á stóð: Made in Malta. Gauci var
fyrst yfirheyrður í september 1989.
Honum var sýndur fjöldi mynda við
margar yfirheyrslur og svo virtist
sem hann yrði óvissari eftir því sem
yfirheyrsiurnar urðu fleiri. Þegar
hann benti á Megrahi í sakbend-
ingu í ágúst 1999 sagði hann að
hann væri samt ekki alveg viss um
að þetta væri sami maðurinn og
hann hefði séð í versluninni. En fyr-
ir rétti benti Gauci þó aftur á
Megrahi. „Það er þessi þarna meg-
in. Hann líkist honum mjög.“
Verjendur sögðu Gauci undarleg-
an og einmana mann sem nyti at-
hyglinnar sem hann fengi. Dómarar
töldu hann hins vegar trúverðugan.
Sögðu þeir að varfæmislegur fram-
burður gæti verið meira sannfær-
andi heldur en þegar menn segðust
vera alveg vissir.
Þrátt fyrir að dómstóllinn hafi
fundið Abdel Basset Ali al-Megrahi
sekan um smygl á sprengjunni og
um að vera líbískur leyniþjónustu-
maður er ekki eitt orð í dómsorðum
um að yfirvöld hafi átt þátt í hryðju-
verkinu yfir Lockerbie fyrir rúmum
12 árum.
Þetta skýrir ef til vill hvers vegna
sendiherra Líbiu hjá Sameinuðu
þjóðunum lýsti því yfir að land
hans myndi virða úrskurð skosku
dómaranna. Samtimis benti hann á
að meira að segja saksóknaramir
hefðu forðast að beina grun að
Gaddafi og líbíska ríkinu.
Byggt á BBC, Reuter o.fl.
Faöir fórnarlambs
Jim Swire, sem missti 23 ára dóttur sína í Lockerbie-tilræöinu, er sannfærö-
ur um aö allur sannleikurinn hafi ekki komiö í Ijós.