Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1969, Side 97

HELGI HALLGRÍMSSON:
Adrepa um náttúruvernd á Norðurlandi
A undanförnum áratugum hafa ýmsir merkir og fagrir
staðir verið friðlýstir með lögum. Hófst það með því að sett
voru sérstök lög um friðun Þingvalla, árið 1930, í tilefni
að alþingishátíðinni. Síðan kom riiðin að Eldey, sem var
friðlýst með sérstökum lögum árið 1940. Um Geysi hefur og
verið sett sérstök reglugerð.
Arið 1956 voru sett lög um almenna náttúruvernd. I
fyrsta kafla þeirra laga, fyrstu grein, segir svo um friðlýs-
ingu:
Heimilt er að friðlýsa, samkvæmt ákvæðum laga þessara:
a) Sérstæðar náttúrumyndanir, svo sem fossa, gígi, hella, dranga, svo
og fundarstaði steingervinga og sjaldgæfra steintegunda, ef telja
verður mikilvægt að varðveita þær, sakir fræðilegs gildis þeirra,
eða þess, að þær séu fagrar eða sérkennilegar. Náttúrumyndanir,
sem friðlýstar eru samkvæmt þessu ákvæði nefnast náttúruvætti.
b) Jurtir eða dýr, sem miklu skiptir frá náttúrufræðilegu eða öðru
menningarlegu sjónarmiði, að ekki sé raskað, fækkað eða útrýmt.
Friðunin getur ýmist verið staðbundin eða tekið til landsins alls.
c) Landssvæði, sem mikilvægt er að varðveita, sakir sérstaks gróður-
fars eða dýralífs. Svæði þau, sem friðlýst eru samkvæmt jressum
lið, nefnast friðlönd.
d) Heimilt er að friðlýsa landssvæði, sem er ríkiseign, og sérstæð eru
um landslag, gróðurfar eða dýralíf, í því skyni að varðveita þau
með náttúrufari sínu, og leyfa almenningi aðgang að þeim. Enn-
fremur er heimilt að taka lönd manna eignarnámi í þessu skyni.
Svæði, sem friðlýst eru samkvæmt þessum lið, eru nefnd þjóð-
vangar (þjóðgarðar).
Síðan lögin voru sett, hafa nokkrir staðir verið friðlýstir
samkvæmt ákvæðum þeirra, ennfremur einstakar tegundir
dýra og jurta.
Merkasta friðunaraðgerðin er efalaust kaup jarðarinnar