Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1966, Blaðsíða 86

ÓLAFUR M. ÓLAFSSON
VÖLUSPÁ KONUNGSBÓKAR
Undanfarin ár hefur fallið í minn hlut að lesa Völuspá með nemendum í Mennta-
skólanum í Reykjavík. ViS þann lestur hef ég jafnan notaS höfuSrit allra tíma um
þetta efni: Völuspá, gefna út meS skýringum af SigurSi Nordal, og gert nemendum
mínum aS stySjast viS þaS. Komi fram eitlhvaS nýtilegt í þessari grein, er þaS séS
af þeim sjónarhól, sem útgáfa Nordals er hverjum þeim, sem kynnast vill hinu mikla
kvæSi. — Handrit mitt lásu þeir Magnús Finnbogason mag. art. og dr. Finnbogi GuS-
mundsson. Fyrir þeirra atheina felldi ég sumt brott, jók öSru viS eSa breytti, þar sem
betur mátti fara. Kann ég þeim miklar þakkir.
Tilefni þessara hugleiSinga er samt ekki margendurtekinn lestur Völuspár embættis
vegna, heldur viSleitni mín til leiSbeininga í ritsmíSum. En þar er sízt á vísan aS róa.
Þegar komiS er í menntaskóla, verSur aS gera ráS fyrir, aS menn kunni ákveSna
hluti, en vandinn er aS fá þá til aS leggja sig fram, taka á í ritgerSum sínum. Eitt
af þeim ráSum, sem ég hef beitt til þess aS hvetja menn til átaka, er aS lesa meS
þeim bækur „aftur á bak“, þó ekki eins og skrattinn les Biblíuna, heldur „niSur í
kjölinn“. ViS slíkan lestur kemur í ljós, hvernig eSa hvort höfundur hefur lagt niSur
fyrir sér efniS, áSur en úr því var unniS.
ÞaS er mikiS verk aS lesa rit „aftur á bak“, gagnrýna þaS í bókstaflegum skilningi.
Þjappa þarf efninu saman í kjarna, safna því í eins konar brennidepla. En þaS er
ekki nóg. Gefa þarf nafn hverjum kjarna, „til þess at heldr mætti frá segja eSa í
minni festa“ (Sn.-E.). VerSur þá fyrir efnisyfii'lit, en miklu nákvæmara en gerist
í bókum. Er þá kominn tími til aS kanna efnisskipun og lesa „áfram“. Þannig má
skyggnast inn í smiSju höfundar og fylgjast nokkuS meS vinnubrögSum hans.
Þessa sjálfsögSu — og auSvitaS alkunnu — aSferS hef ég reynt meS nemendum
mínum á bókum, sem viS höfum haft handa á milli hverju sinni. I Norrœnni goðafrœði
eftir Ólaf Briem er t. d. kafli um jötna (rúml. 750 01S). ASalatriSi hans eru þessi, sé
hann lesinn „niSur í kjölinn“:
1) ViSskipti ása og jötna (fjandsamleg, friSsamleg, ástsamleg).
2) Lýsing jötna.
3) ViSskipti jötna og manna.
4) BústaSir jötna.
5) Tröll og bústaSir þeirra.
6) Tröll og kristni.