Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1966, Side 93

VÖLUSPÁ KONUNGSBÓKAR
93
Sól, dýrr sinni mána, varp enni hœgri hendi sunnan of himinjó (5. v.). Sigurður
Nordal bendir á, að skyldleiki sé með Völuspá og dróttkvæðum (Vsp. Nord., 18. og
120. bls.). Þetta kemur einnig fram aftur og aftur í orðaröð og setningaskipun Völu-
spár.
Lo. dýrr nota skáldin mjög um stórmenni og guði. dýrr sinni mána: hinn dýrlegi
förunautur tunglsins.
Með hendi enni hœgri er höfðað til göngu sólar eins og hún varð, eftir að æsir á-
kváðu brautir hennar: frá austri til vesturs. Sé sólin hugsuð í konulíki, er hægri hlið
ofar hinni vinstri (höfuð fram, andlit að jörðu), þegar horft er á sól í suðri af norður-
hveli jarðar. Með hendi enni hœgri er þó fyrst og fremst átt við geislana, sem sól varp
sunnan (Sbr. hina rósfingruðu morgungyðju Hómers.).
himinjór, þ. e. hestur (burðardýr) himins: dvergur (Suðri).
Ath. og sbr.: Sól (ásynja) -— Máni (smáguð) — Suðri (dvergur).
Sólin, hinn óviðj afnanlegi förunautur mánans, sendi geisla sína frá efri hluta kringlu
sinnar úr suðurátt yfir dverginn. M. ö. o.: „Sól skein sunnan“ (4. v.), en aðeins helm-
ingur hennar var ofan við sjóndeildarhring, því að sól þal, né vissi, hvar hón sali átti.
Þá gengu regin gil á rgkstóla, ginnheilgg goð (6. v.). Orðið rokstólar, athöfn goð-
anna öll og tign bendir til, að þau hafi þegar reist sér híbýli eða „salar steina“ (4. v.).
ok gœttusk of þat . . . at telja grum. Goðin komu skipulagi á göngu himintungla,
settu tímatal. I fleygnum milli 4. og 10. vísuorðs er nánari grein gerð fyrir því (Sbr.
20. v., 32. v. og þriðja stef: 42., 45. og 54. v.).
niðjum, þgf. ft. af niðr: frændi, einkum forfaðir eða afkomandi (Sbr. langniðja tal,
16. v.). Þetta orð nota skáldin stundum í fleirtölu fyrir eintölu, ekki sízt í virðingar-
skyni (Sbr. Randvés hgfuðniðjar, Rdr. 3.). Eg hygg, að svo sé gert hér. Með nótt ok
niðjum væri þá átt við Nótt og son hennar Dag og nefndir í vísunni allir fjórðungar
sólarhringsins: nótt (kl. 21-3) og dagur (kl. 9-15), morgunn (kl. 3-9) og aftann
(kl. 15-21).
Undorn er tvírætt orð, merkir ýmist mörkin milli morguns og dags: dagmál (kl. 9),
eða mörkin milli dags og aftans: nón (kl. 15). Þannig virðist dagurinn vera greindur
frá öðrum tímabilum sólarhringsins, og miðs dags (kl. 12), þegar sól er hæst á lofti,
er sérstaklega getið. Er því naumast hending, að notuð er fleirtala af orðinu niðr:
niðjar, pluralis majestatis (Sbr. dýrr sinni mána, 5. v.).
4. atriði, 7. og 8. visa:
GULLÖLD ÁSA
7. Hittusk æsir
á Iðavelli,
þeir es hprg ok hof
hótimbruðu,
afla lpgðu,
8. teflðu í túni,
teitir vóru,
— vas þeim vettergis
vant ór golli, —
unz þríar kvómu