Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1966, Blaðsíða 132

132
BJÖRGVIN GUÐMUNDSSON TÓNSKÁLD
Tvö preludium (fjölr., Ak. 1932), Tvö sönglög (fjölr., Ak. 1932), Tónhendur, söngva-
safn (Ak. 1933), Til komi þitt ríki, helgikantata (fjölr., Ak. 1933), íslands lag
(fjölr., Ak. 1937), Vopnafjörður, sönglag (Rvk 1937), Tónhendur I, nýtt söngva-
safn (fjölr., Ak. 1939), 250 söngvísur, handbók til söngiðkana (fjölr., Ak. 1940),
Tónhendur II, nýtt söngvasafn (fjölr., Ak. 1941), Skrúðsbóndinn, leikrit (Ak.
1942), ]ólahugleiSing um lagið í Betlehem er barn oss fætt (Ak. 1941), Sá hlœr bezt
sem síSast hlœr, smáleikur fyrir börn (Ak. 1943), FriSur á jörSu, óratóríó (Ak. 1944),
Sextíu og sex einsöngslög (Ak. 1945), Altatíu og átta kórlög í alþýðlegum búnaði
(Ak. 1948), Hljómblik, 105 smálög ýmiss konar fyrir píanó og orgel (Ak. 1948),
Minningar (Ak. 1950), OpiS bréf til tónlistardeildar útvarpsins (Ak. 1951). Skrá
um handrit Björgvins, sem afhent voru Landsbókasafni til varðveizlu í júní 1965,
fylgir grein þessari.
Björgvin var trúhneigður maður, eins og fram hefir komið hér að framan. Það
mun mega segja, að hann hafi „trúað á tvennt í heimi“ og þó nátengt: guð og köllun
sína. Einhvern tíma lét hann mig skilja það á þeim árum, þegar við þekktumst bezt, að
hann teldi sig verkfæri í hendi máttarvaldanna, eins konar farveg æðri innblásturs,
ef svo mætti segja, og virtist mér hann telja sér varla heimilt af þessum ástæðum
að laga hugmyndir sínar í hendi sér, svo sem flest tónskáld munu þó telja bæði nauð-
synlegt og sjálfsagt. Hvergi víkur hann að þessu í minningum sínum og virðist þó
draga fátt eitt undan. En ef skilningur eða minni bregzt mér ekki, skýrir þetta ýmis-
legt í tónskáldskap Björgvins, ekki sízt það, hve verk hans eru misjöfn að gæðum
og sum ákaflega lítið „unnin“, svo og hina óvenjulegu hirðusemi hans á ýmislega
smámuni, suma mjög léttvæga, sem úr penna hans hrutu. Það er tvímælalaust, að
tónlistargáfa Björgvins var mjög rík og frjó í eðli sínu. En vegna aðstæðna á mótunar-
skeiði hans, sem reynt hefir verið að gera nokkra grein fyrir hér að framan, beindist
hún í þröngan farveg, að því er varðar stíl, tækni og framsetningu. I þessum farvegi
streymir hún hins vegar fram hindrunarlaust, stundum kannski of auðveldlega, svo
að áheyrandinn saknar iðukastanna, átakanna, tilþrifanna. Einkum gætir þessa í
hinum einfaldari lögum hans í „hómófón“ stíl, sönglögunum sumum og lögunum
fyrir píanó og orgel. Laglínurnar verða keimlíkar og hljómsetningin of einhæf til að
gæða þær lífi og lit. í kórverkunum kveður hins vegar við annan og snjallari tón.
Undir ströngum aga „pólýfón“ stílsins nær hann iðulega tilþrifum, sem aðdáun hljóta
að vekja. Þótt hljómsetningin sé jafnan einföld, er hún einatt stórum litríkari en í
hinum fyrrnefndu verkum, gagnstætt því sem vænta mætti. Raddfærslan er oft svip-
mikil, en ætíð eðlileg og sönghæf. Um þetta má finna mörg dæmi í öllum stærri
verkum Björgvins. í kórköflum þeirra rís list hans hæst.