Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1970, Page 152

152
HANDRITIÐ GERM. QUART. 2065
þessum sáttmála nauðugir. En þó var betra að hafa íslenzkan jarl sem meðalgöngu-
mann eins og hirðstjóra og lögmenn síðar — en ekki.
Mér finnst óhætt að taka tillit til þessa handrits, þegar fjallað er um þennan elzta
sáttmála Islendinga.
(2) Alþingissamþykktin — almúgans samþykkt.
Á bls. 144 er gerð grein fyrir því helzta, sem sleppt er í hdr. 2065, en prentað er í ís-
lenzku fornbréfasafni. Bréf þetta er víða í handrilum, því að mönnum hefur ekki
verið um að greiða aukaskattinn, sem Álfur úr Króki boðaði. Þó er það sums staðar
blandað samþykkt almúgans frá 1302, sbr. J. J. í Safni til sögu íslands 1956, 48. Gq
2065 er víða sér um orðalag, einkum miðað við DI II, 333-336. Einnig eru stytting-
ar, eins og getið er um á bls. 144'. Ein virðist þó stafa af misgáningi afritara. í Gq I92r
segir „að na því goðze j mote var heitið skattinö. mz fyrsta af kongsins alfu,“ í D1
II, sbr. J. J. 1956, 49: „at ná þeim heilum móti (auðkennt af mér) því góssi . . . er
heitið var í móti skattinum í fyrstu af konungsins hálfu.“ „Goðz“ gat að vísu átt við
aðflutning vöru til landsins. En þar sem Gq er yngra en AM 137 4to, sem DI II og
J.J. fara eftir (frá c. 1400), er hér vísast um úrfellingu í Gq að ræða. Því áframhaldið
er svo: „En það eru þau heit að islenskir sie. logmen og syslumen a landinu.“
Mér þykir ekki taka því að greina allan orðamun í Gq og DI II, 334-, sem ég
hef áður minnzt á. En þó er ekki úr vegi að minnast á, að tvö hdr. eru langlíkust að
orðalagi skv. samanburði í DI II. Það eru handritin MSteph. 13 4to bls. 185-187 á
pappír, skr. 1715 eftir Einari Eyjólfssyni (d. 1695), og MSteph. 62 4to bls. 30 á pappír
frá c. 1650. Merkilegt, að bæði hafa verið í safni Magnúsar Stephensens. Að vísu er
2065 hér líka sér um orðalag, helzt styttingar, þó varla á fleiri stöðum en sameigin-
legir eru öðru hvoru þeirra handrita, sem nefnd voru, þ. e. fimm staðir í 13 og fjórtán
í 62. Allt eru þetta afbrigði frá AM 137. Merkilegt er, að engir þessai'a staða eru sam-
eiginlegir 13 og 62. Þyngst er þó á metunum lokasetningin í 2065, sem er næstum
orðrétt eins og í 62, svo sem getið var um á bls. 144. Önnur frávik frá AM 137, sem
samsvara okkar Gq 2065, eru óveruleg. „með handtaki“ er aðeins í Gq og 13. Ann-
ars verða Gq og MSteph. 62 að teljast skyldust, og sé ég ekki betur en forrit þeirra
hafi einhvern tíma verið í nábýli, og er þá sameiginlegt forrit ekki langt undan.
GÁTAN Gq 2065
Eins og getið var um í upphafi, viturn við ekki, hvaðan hdr. Germ. quart. 2065 er
komið til Berlínar né um forsögu þess. Þó má ráða nokkuð af líkum. Bókin er bund-
in inn árið 1547 í leður með svokölluðu blindþrykki, bæði postulamyndum og
ýmsu skrauti. Myndamótin stafa frá Tiibingen í Þýzkalandi, en breiddust að sjálf-
sögðu út, einnig til Norðurlanda. Vatnsmerkin í pappírnum eru þekkt í Þýzkalandi,
en þau gátu líka borizt landa á milli með bókbandslistinni. Sama er að segja um bók-