Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1970, Síða 156

FINNBOGI GUÐMUNDSSON
FRÁ HALLGRÍMI SCHEVING
Venjulcga er tekið jram, að endurreisn íslenzkunnar í seinni tíð sé Fjölni að þakka,
og einkum Konráði og Jónasi, en menn gœta þess ekki, eða vilja ekki gæta þess, að
Scheving og jaðir minn lögðu grundvöllinn. Scheving hajði áhrif á Konráð, en jaðir
minn á Jónas, og ritháttur þeirra beggja og skáldskapur Jónasar er beinlínis kominn
jram aj áhrifum þessara tveggja kennara, hinna ágœtustu manna, sem þá voru uppi
og enginn hefur yjirstigið. Hér á landi voru þá einungis þessir tveir, sem héldu uppi
heiðri málsins.1
Þegar rætt er um endurreisn íslenzkrar tungu á 19. öld og þátt Bessastaöamanna í
henni, eru þeir venjulega nefndir í sömu andránni, Hallgrímur Scheving og Svein-
björn Egilsson. Allir þekkja ljóðmæli og þýðingar Sveinbjarnar og geta því farið nærri
um áhrif þeirra á nemendur hans og síöan hvern þann, er kynntist þeim á prenti, auk
þeirra áhrifa, er skólapiltarnir á Bessastöðum og seinna í Reykjavík fluttu með sér út
um landiö.
Ef vér ætlum hins vegar að skoða verk Hallgríms Schevings og þannig reyna að
skynja áhrif þeirra á samtíÖarmenn hans, verður allt örðugra um vik, því að einungis
fátt eitt af verkum hans, frumsömdum eða þýddum, komst nokkurn tíma á prent.
Nú bar svo til snemma á þessu ári, að dr. Finnur Sigmundsson léði mér til lestrar
— og birtingar í Árbókinni, ef henta þætti, uppskrift sína af rúmlega 40 bréfum Hall-
gríms Schevings til Konráðs Gíslasonar.1 Þótt bréf þessi séu aÖeins frá efri árum
Hallgríms (1839-1861), varpa þau Ijósi á alla ævi hans, og vér fáum við leslur
þeirra áttað oss betur en ella væri kostur á hlutskipti hans og áhrifum.
Finnur Sigmundsson féllst á að húa bréfin til prentunar gegn því, að ég ritaði
nokkur inngangsorð.
Þegar þessum og öðrum bréfum og handritum Hallgríms sleppir, er Dægradvöl
Benedikts Gröndals einna drýgst heimild um hann, og verður síðar rifjað upp sumt
af því, er Benedikt sagði frá þessum aðalsamverkamanni föður síns. Páll Melsteð
ritaði um Hallgrím í 2. árgangi íslendings 1862, 142.-4'3. bls., og dr. Jón Þorkelsson
í Sunnanfara V (1895) 3. Hallgríms var og minnzt í Þjóðólfi 1862, 24.-25. bls., og
sagt frá handritum hans á 40. bls., svo að hins helzta sé getið.
1 Benedikt Gröndal: Dægradvöl, Reykjavík 1923, 96. - Aðrar tilvitnanir í grein þessari til Dægra-
dvalar verða teknar úr þeirri gerð ævisögunnar, er prentuð var í Reykjavík 1965.
1 Bréfin eru varðveitt í Arnasafni í Kaupmannahöfn, KG 32.