Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1970, Page 161

FRÁ HALLGRÍMISCHEVING
161
í þessum fáu orðum koma fyrir tvær skekkjur. Hin fyrri er sú, að Hænir er sagður
hafa gefið mönnum vitið. Væri það satt, mætti ætla, að hann hefði verið gæddur af-
burða vitsmunum, en það var öðru nær, að því er Snorri kennir oss. Hann var að sögn
Snorra svo vænn álitum, að Vanir tóku hann þegar til höfðingja, en jafnframt svo
heimskur, að á þingum, þar sem fyrir hann komu vandamál, varð hann að spyrja hinn
vitra Mími ráða, og væri hann eigi nær, svaraði Hænir æ hinu sama: „Ráði aðrir.“
- Hvernig gat þá Hænir, sem bjó ekki einu sinni yfir nægu viti handa sjálfum sér,
lagt mönnum nokkra vilsmuni til? Ég vil a. m. k. ekki ætla, að hann hafi í þetta sinn
gefið meira en hann mátti auðveldlega missa. Hvers vegna veitti hann þeim ekki held-
ur eitthvað af þeim vænleik, er enzt hafði honum til höfðingjatignar. Það hefur hann
raunar víslega gert, því að menn hafa á dögum Snorra tvímælalaust lesið umrædda
vísu á annan veg en nú. Hefði svo ekki verið, hefði Snorri ekki sagt þannig frá þessu,
því að hvar gat hann vænzt þess, að frásögn hans yrði trúað, þar sem hún gekk í ber-
högg við frásögn Völuspár, sem jafnan hefur verið talin höfuðverk í norrænni goða-
fræði og til er vitnað í Eddu tíu sinnum oftar en allra hinna goðakvæðanna saman-
lagðra.
Þess er ekki kcstur hér að fylgja Hallgrími lengra eftir á þessari braut, og verður
því hcrfið að öðru efni. Þegar Hallgrímur Scheving hóf kennslu á Bessastöðum haustið
1810, urðu latína og latneskur stíll kennslugreinar hans. Hallgrímur víkur ögn að
kennslu sinni í bréfi til Konráðs Gíslasonar 31. ágúst 1844 (sjá 182. bls. hér á eftir).
Kveðst hann hafa sótt „um yfirkennaraembættið með því móti, að ég mætti losast við
hina lalínsku stíla, á hverjum ég væri farinn að lýjast, en verja því, sem eftir er krafta
minna, til þess að útleggja latínu og segja lil í móðurmálinu (ég meina íslenzku).“
Hallgrímur hefur óttazt, eins og vér sjáum ennfremur í bréfi hans, að móðurmáls-
kennslan yrði afskipt, og vill vara við þeirri hættu í tæka tíð. Idallgrímur varð að vísu
yfirkennari 1846, en íslenzkukennslan kom hins vegar ekki í hlut hans. Eftir flutning
skólans frá Bessastöðum til Reykjavíkur það sama ár (1846) var íslenzka loks kennd
sem sérstök námsgrein, og annaðist Sveinbjörn Egilsscn þá kennslu, unz Halldór Kr.
Friðriksson tók við henni 1848.
Þótt fyrir miklu væri, að þessi kennsla kæmist á, var ekki síður um vert þá tilsögn i
móðurmálinu, er þeir Hallgrímur Scheving og Sveinbjörn Egilsson veittu nemendum
sínum, er þeir þýddu fyrir þá og lásu með þeim latnesk og grísk snilldarverk. Sú alúð,
er þeir lögðu við það verk, varð hinum ungu sveinum til fyrirmyndar og bar um það
er lauk ríkulegan ávöxt í vandaðra málfari íslenzkra menntamanna og þar út í frá þjóð-
arinnar allrar.
Freistandi væri að kanna í þessu skyni þýðingar Hallgríms Schevings, þær er varð-
veittar eru í eiginhandarriti eða handritum lærisveina hans í Landsbókasafni, en það
verður ekki gert hér, lieldur einungis birtur sem sýnishorn stuttur kafli úr þýðingu
Hallgríms af einni ræðu Ciceros, upphafinu á ræðu hans til varnar Sextusi Rosciusi.
Þýðing ræðunnar allrar er til með hendi Runólfs M. Ólsens í Lbs. 897 8vo, og hefur
henni (í uppskrift Runólfs) verið lokið í janúarmánuði 1831.
11