Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1970, Page 170

170
FRÁ HALLGRÍMISCHEVING
um og vísum, og prcgrammatibus“. Hófu þessi programma eða boðsrit, eins og þau
voru síðar kölluð, göngu sína snemma árs 1829 með fyrstu tveimur bókum Odysseifs-
drápu í þýðingu Sveinbjarnar Egilssonar. Sveinbjörn lagði einnig til efni 1830, 3. og
4. bók Odysseifsdrápu, „þar Scheving minn var ekki fullbúinn með Hugsvinnsmálin,
sem hann ætlaði að útgefa sem prógramm“, eins og Sveinbjörn kemst að orði í bréfi
til Rasks 27. febrúar 1830.1
Hallgrímur Scheving gaf þannig út Hugsvinnsmál 1831 „ásamt þeirra látínska Frum-
riti“, svo sem stendur á titilsíðunni. í stuttum formála segir útgefandi m. a.: „Kvæði
þetta - sem ég skrifaði fyrst upp í Kaupmannahöfn, en hefi síðan samanborið við
nokkrar afskriftir, er mér hafa borizt í hendur hér í landi, kemur hér fyrir sjónir eftir
gamalii afskrift frá Vesturlandi, sem Jóhann heitinn, sonur Ólafs prestlausa, léði mér.
Þessi afskrift virðist mér bezt þeirra, er mér hafa fyrir sjónir komið; önnur gekk henni
næst að gæðum með hendi Síra Snorra, fyrrum prests að Húsafelli.“
í JS. 290 8vo eru ýmsar uppskriflir Hugsvinnsmála með hendi Hallgríms, en jafn-
framt er þar varðveitt uppskrift Konráðs Gíslasonar af kvæðinu eftir AM. 624 4to og
broti þess í AM. 696 4to. Hefur Konráð efalaust sent Hallgrími uppskrift sína frá
Kaupmannahöfn, og sjáum vér í prentuðu eintaki Hugsvinnsmála, varðveittu í JS. 290
8vo, að Hallgrímur hefur fært inn í það textabrigði úr uppskrift Konráðs, bæði eftir
AM. 624 4to og 696 4to.
Sveinbjörn annaðist nú aftur mn boðsritin nokkur ár, gaf 1830 út Olafs drápu
Tryggvasonar efdr Hallfreð, 1833 Brot af Placidus-drápu og loks 5.-8. b. Odysseifs-
drápu 1835, en honum þá fundizt sanngjarnt, að annar tæki við. Bárust höndin nú enn
að Hallgrími, og gaf hann út Forspjallsljóð eða Hrafnagaldur Óðins 1837, hann senni-
lega orðið of seinn fyrir með þetta verk sitt 1836. Má vera, að tilvitnun ein í inngang-
inum eigi að vera honurn sjálfum til afbötunar, en hann segir frá því, að G. Magnæus
[þ. e. Guðmundur Magnússon, er mest vann að 1. bindi Sæmundar-Eddu, er út kom
1787] geti þess í formála fyrir kvæðinu, „að skáldið Eiríkur Ilallsson í Höfða, er lifað
hafi á miðri 17du öld, hafi fengizt við kvæði þetta í 10 ár og eftir þann tíma sagzt lítið
eða ekkert í því skilja“.
Þó að fræðimenn héldu nokkuð fram eftir 19. öld, að kvæði þetta væri gamalt, þykir
nú sýnt, að það sé frá 16. eða öndverðri 17. öld. Hallgrími er Ijóst, að Forspjallsljóð
eru miklu yngri en goðakvæðin í Sæmundar-Eddu, en varar sig engan veginn á því,
hve ungt það í rauninni er. Vér skulum aðeins grípa niður í innganginum, þar sem
Hallgrímur ræðir m. a. nokkuð um viðhorf höfundarins til yrkisefnisins:
Þegar ég nú loksins virði það fyrir mér, hvörnig skáldið lýsir breytni guðanna í
kvæði þessu, sýnist mér ekki lillar líkur til þess, að skáldið vilji gjöra sér gaman að
þeim, cg virðist mér það þá aftur vottur þess, að sá, sem þetta gjörir, hafi verið krist-
inn og borið lilla virðingu fyrir þeim guðum, sem hann er að segja frá, af því það
voru heiðnir guðir. Eins finnst mér það, hvörnig skáldið lætur þessa guði fara með
1 ÍB 94 4to.