Frjáls verslun - 01.04.1955, Blaðsíða 43

ekki að sér hæéa. Hn tíu ár liðu, áður cn „draumunnn“
rættist. Takmarkanirnar sjást í 4.—7. grein:
I 4. gr. em inn- og útlenzkir kaupmcnn skyldaðir til
að kaupa íslenzkt leiðarbréf fyrir hvert skip og hverja ferð;
það gildi í mesta lagi 9 mánuði, sé það keypt á Islandi.
Samkvæmt 5. gr. fást vegabréfin hjá innanríkisráðu-
neytinu, dönsku verzlunarfulltrúunum erlendis, hjá lög-
reglustjórum á höfnunum sex og landfógetanum í Færeyj-
um. Loks er getið um, hvar skuli skda þeim á Islandi, í
Danmörku (og hertogadæmunum) og Altóna.
6. gr.: Leiðarbréfsgjaldið sé 2 rd. „af liverju lestarrúmi
í skipinu cftir dönsku máli“. En afnumið er 1% leiðarbréfa-
gjaldið og 14 marka lestargjald af skipum, sem vörur flytja
til útlanda.
I 7. gr. er það lagt á konungs vald, þ. c. stjórnarinnar,
hvort greiða skuli hærra gjald af skipum þaðan, sem dönsk
skip og farmar þeirra séu hærra tollaðir en innlend. Hér var
um svokallaðan ójafnaðartoll að ræða, sem máli skipti um
verzlun við Spánverja; hafði verið komizt að því, að það
næmi um 55 rd., er meira þurfti að grciða af hverju lestar-
rúmi fisks frá Islandi til Spánar á dönskum skipum en
spænskum. Er salan á korni til Islands og saltfiski til Spán-
ar mcrkilegt dæmi þess, hversu ákaft hafa stangazt á hags-
munir Dana og kaupmanna og óhagræði þcirra í verzlun.
Þeir þurftu að koma út korni sínu, en í móti guldu Is-
lendingar saltfisk sinn, skreið o. fl. vörur. En á fisksölunni
utan Danaveldis lá afarhár tollur eða hún var framt að
bönnuð. Þurftu kaupmenn því að lækka verð fisksins hér
á landi og færa það upp á nauðsynjavarningnum, t. d. korni.
Þetta var rætt í embættismannanefndinni 1839 og minnzt
á, í hve mikilli hættu hinar arðsömu fiskveiðar íslendinsa
séu. —- Hér urðu því að kalla ofan á hagsmumr danskra
kaupmanna, í sjálfum verzlunarfrelsislögunum. En á þingi
höfðu komið fram ákveðnar tillögur um hæð tollsins.
I 8.-—12. gr. eru minni háttar ákvæði, um vöruskrár og
heilbngðisskírteini, áritunargjöld, viðurlög (10—100 rd.,
nema um „stórglæpi“ væri að ræða), form og gildistöku.
— Lög þessi voru birt í Reykjavík og Gullbringu- og
Kjósarsýslu árið 1854; í öðrum sýslum Suðuramts, öllum
sýslum Vesturamts nema Isafjarðarsýslu, enn fremur í
Skagafjarðarsýslu, árið eftir; í Isafjarðarsýslu, kjördæmi Jóns
Sigurðssonar, og hinum sýslunum, þ. e. í Norður- og Aust-
uramti, árið 1856.
Þau voru enn í gildi vorið 1945, en þessum greinum
þá verið breytt að einhverju eða öllu leyti: 2., 3., 4—7.
fallnar brott, 8., fellt úr 10., u,—12. fallnar brott.12)
Hér hefur verið brugðið upp nokkrum meginmyndum
1 aðdraganda að setning verzlunarfrelsislaganna. Gildistaka
þeirra var að því leyti meginviðburður, að þar birtist árang-
ur af markvissri viðleitni, sem þó var fólgin í marghliða
r— -— ----------------------------•-----“----------->
HEIÐRUÐU ÚTGERÐARMENN!
í umboði Korsör-margarineverksmiðjurnar í
Korsör tilkynnist yður hér með, að verðið á hinu
góðkunna
Korsör-margarine
hefur fyrir yfirstandandi ár verið ákveðið svo
lágt, að öll samkeppni í margarine mun reynast
gersamlega útilokuð.
Allir þeir, sem í ár vilja sæta góðum kaupum
á margarine, ættu því að finna mig undirritaðan
umboðsmann verksmiðjunnar og semja um kaup
— og pantanir á margarine, áður en „Laura“ fer
héðan 10. febrúar þ. á. B. H. Bjarnason.
(Augl. í Þjóðólfi 29. jan. 1904. (56. árg. 5 tbl.))
v.__________________________________________________>
baráttu; þættina í henni hefur einungis venð unnt að
drepa á.
En þáttur Jóns Sigurðssonar var svo mikilsverður, að
tilhlýðilegt er, að afskipti hans myndi hér cins konar um-
gerð. Hann sá manna bezt, hvert var aðalatríðið: frelsið
sjálft. Og lausn skattamálsins, fjárhagsmálsins og stjórnar-
málsins sigldi í kjölfarið. Það varð að lcysa þann hnút, scm
riðinn var á með viðjum síðustu cinokunarfjötranna, áður
cn aðrir hnútar yrðu leystir.
Engan veginn ber þó að vanmeta hlut annarra manna.
Áður var getið Dananna fjögurra á ríkisþingi Dana. En orð
Jóns Guðmundssonar ritstjóra eru þessi: „Hcfðu ckki þcir
herra Hannes Stephensen [prófastur á Ytra-HólmiJ og
herra Jón Sigurðsson fylgt fram eins öfluglega og alltaf í
einni og sömu stefnu verzlunarmáli voru frá fyrsta til síð-
asta á Alþingi, þá má ekki vita, hvort vér hefðum enn
nokkra þá breytingu á verzlunarkjörum vorum, sem væri
betri en engin.“13)
TILVÍSANIR í HEIMILDARRIT:
1) Tckið eftir P. E. Ó.: Jón Sigurðsson, II. bd., 202 bls.
2) S. st., 94. bls.
3) Tíðindi frá nefndarfundum, A, 187—188. bls.
4) Jón Sigurðsson, II. bd., 216. bls.
5) Alþingistíðindi 1845, 4. bls.
6) Lovsamling for Island, X. bd., 459. bls.
7) Alþt. 1845, 57. bls.
8) Alþt. 1847, I2-—J6-> 156. og 175. bls.
9) Þjóðfundartíðindi, 420. bls.
10. Schultz Danmarkshistorie, IV. bd., 780. bls. (Pov!
Engelstoft).
11) Þjóðólfur, V. árg., 97. bls.
12) Lovs., XV. bd., 611.—623. bls. Lagasafn 1945,
1484.-5. °g 1494-—5- d-
13. Þjóðólfur, VI. árg., 228. bls. („Hugvekjur út af
verzlunarfrelsinu").
FHJÁLS VERZLUN
67